به گزارش مهر، ذخیره‌گاه‌های زیست کره یا زیست سپهر بخشی از زمین است که در آن امکان زندگی وجود دارد و زیستگاه انسان و سایر موجودات به شمار می‌رود. ذخیره‌گاه‌های زیست سپهر نیز مناطق حفاظت شده‌ای محسوب می‌شوند که سایت‌های مطالعاتی برای پژوهشگران فراهم می‌کنند.
در استان فارس نیز ذخیره‌گاه زیست سپهر ارژن و پریشان نمونه این ذخیره‌گاه‌های حفاظت شده هستند که در ۶۰ کیلومتری شیراز قرار دارد.
ارژن و پریشان روزگاری مامنی برای زیستمندان محسوب می‌شد و دریاچه‌های ارژن و پریشان نیز هر ساله میزبان پرندگان مهاجر بودند و در مجموع ذخیره‌گاه ارزشمندی در حوزه محیط زیست محسوب می‌شد تا این که دلایل مختلفی نظیر خشکسالی، قطع درختان، استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی هر دو دریاچه را با بحران بی‌آبی و خشکی مواجه و درختان منطقه نیز برای استفاده از زغال و سایر محصولات بریده شدند تا روند نابودی این منطقه در کشاکش بی‌تفاوتی تصمیم‌سازان استان آغاز شود.
دبیر موسسه ۱۳ فروردین در این رابطه گفت: ذخیره‌گاه زیست سپهر ارژن پریشان از اولین ذخیره‌گاه‌های ثبت شده در سازمان یونسکو است و بی‌شک ارزش اکولوژیکی و تنوع زیستی منطقه آنچنان غنی بوده که در مراحل اولیه ارزیابی بدون هیچ مشکلی به ثبت جهانی یونسکو رسیده است.
علی اکبر کاظمینی افزود: در جنوب این ذخیره‌گاه، تالاب پریشان بزرگ‌ترین تالاب آب شیرین در ارتفاع ٨٠٠ متری، جنگل‌های زاگرس با گونه شاخص بلوط و گونه‌های بنه، بادام و دشت پریشان با گونه کُنار وجود دارد.
وی ادامه داد: جنگل انبوه بلوط در دشت برم با تعداد بسیار کمی بنه یکی از زیباترین جنگل‌های بلوط زاگرس در کشور است که در حد فاصل تالاب پریشان و تالاب ارژن در بین کوه‌های سر به فلک کشیده زاگرس قرار گرفته است.
این فعال محیط زیست اظهار کرد: تالاب ارژن با مساحت ٢٢٠٠ هکتار، در دشت ارژن و در دامنه کوه‌های زاگرس در ارتفاع حدود ٢٠٠٠ متری واقع شده که نی‌زارهای کناره آن و انواع گونه‌های بلوط، ارژن، بنه، زرشک و ... به همراه صدها گونه علفی موجود در دامنه‌ها تا ارتفاعات آن، تنوع گونه‌ای خاصی را به منطقه ذخیره‌گاه بخشیده است.
وی افزود: در ارتفاعات و در کوه‌های شرقی ذخیره‌گاه ارژن پریشان در جنوب خان زنیان و حسین آباد، زرشک و گونه‌های دیگر پوشش‌های انبوهی را به وجود آورده‌اند. با این وجود بررسی اکولوژیکی ذخیره‌گاه زیست سپهر ارژن پریشان به ما نشان می‌دهد که وضعیت این منطقه به شدت بحرانی است و تا سال‌های متمادی نیاز به حفاظت، نگه‌داری و کاستن تنش‌های به وجود آمده در این منطقه توسط انسان‌ها دارد.
کاظمینی با اشاره به خشکیدگی تالاب پریشان ادامه داد: به جز یک تا دو چشمه بسیار کوچک در شمال و شرق آن که فقط آب پرندگان ساکن را تأمین می‌کند دیگر آبی در پریشان نیست. چه در زمستان و چه در فصول دیگر سال هیچگونه پرنده مهاجری در پریشان فرود نمی‌آید.
وی با اشاره به خشک شدن نی‌زارهای پریشان بیان کرد: جوامع درختچه گز در بستر پریشان بخصوص در شرق و غرب آن رو به گسترش است و گونه‌های علفی از خانواده اسفناجیان سطح تمام بستر پریشان را پوشانده‌اند.
این فعال حوزه محیط زیست بیان کرد: آتش‌سوزی‌های مداوم چه زیر سطحی و چه رو سطحی در فصول مختلف بخصوص فصل گرم یکی از بزرگ‌ترین معضلات پریشان و جوامع محلی اطراف پریشان است.
وی با اشاره به این که انبوه مواد آلی بستر پریشان توسط آتش‌سوزی‌ها از بین می‌رود، گفت: افزایش چاه‌ها و چهار فصل شدن کشاورزی و سیستم‌های نوین آبیاری و کشت‌های زیر پلاستیکی منجر به پمپاژ آب از اعماق زمین در تمام فصول شده و بزرگ‌ترین تالاب آب شیرین ایران به آنچنان مصیبتی گرفتار شده که قرار است آب از ده‌ها کیلومتر دورتر با ساخت یک سد به آن منتقل شود.
کاظمینی با اشاره به حال و روز جنگل زاگرس در محدوده ذخیره‌گاه زیست سپهر ادامه داد: گونه‌های گیاهی جنگل، به علت کشت‌های زیر اشکوب و مصرف آب باران برای این کشت‌ها از سالیان گذشته چنان ضعیف شد که آفت سوسک چوب‌خوار به جان آنها افتاده و باعث خشکیدگی شاخه و حتی تنه در بعضی از آنها شده است.
وی گفت: شخم و چرای دام اجازه رشد هیچگونه نهال بر روی زمین بستر جنگل نمی‌دهد و عملا جنگل پیر و بدون زادآوری شده، آتش‌سوزی در کوهستان و قطع درختان برای تولید زغال و ایجاد کوره‌های زغال‌سازی به علت قیمت بالای آن نیز یکی از بزرگ‌ترین مشکلات جنگل در این منطقه است که روز به روز بر شدت آن افزوده می‌شود.
دبیر موسسه ۱۳ فروردین افزود: فشارهای زیاد برای گسترش صنایع و توسعه ناپایدار درون جنگل از مشکلات دیگر است و سرانجام جاده‌سازی‌های بسیار زیاد در درون جنگل، چه دشت و چه ارتفاعات، آخرین ضربه‌ها را به جان جنگل وارد می‌سازد.
کاظمینی گفت: اخیرا هم عده‌ای به دنبال جدا کردن منطقه دشت برم از حوزه جغرافیایی شهرستان کازرون و الصاق آن به شهرستان کوه چنار هستند که این اتفاق ناخوشایند می‌تواند بزرگ‌ترین ضربه بر پیکر مدیریت یکپارچه منطقه باشد و به عنوان یک نمره منفی در پرونده ذخیره‌گاه ثبت شود.
وی اظهار کرد: قطعا سازمان محیط زیست نباید اجازه تقسیم ذخیره‌گاه را در تقسیمات کشوری بدهد چرا که قبلا در مورد مناطق چهارگانه اتفاقات مشابهی داشته‌ایم و عملا بخش‌هایی از آن مناطق ارزش اکولوژیکی خود را از دست داده‌اند و حال این موضوع با توجه به جهانی بودن ذخیره‌گاه تحت هیچ شرایطی نباید اتفاق بیفتد و لازم است مدیریت یکپارچه موجود حفظ شود.
کاظمینی بیان کرد: در پشت کوه میانکتل حال و روز تالاب ارژن با گسترش باغ شهری‌ها، تصرف زمین‌های بستر و حاشیه و انبوه بهره‌برداران دامدار در کنار تالابی که خشک شده و آتش‌سوزی‌های اطراف تالاب ارژن نیز مزید بر علت شده است.
وی گفت: دشت برم در بستر مرگ آنچنان ضعیف و رنجور است که نمی‌تواند هیچ کمکی به بهبود توان اکولوژیکی پریشان و ارژن کند.
دبیر موسسه ۱۳ فروردین با اشاره به شرایط در شرق ذخیره‌گاه زیست سپهر ارژن پریشان بیان کرد: گسترش باغات سیب و گونه‌های باغی سردسیری در میان جامعه‌های زرشک و ارژن، قطع این گونه‌ها، حفر چاه و ساخت باغ بزرگ‌ترین آسیب را به پوشش‌های شرقی وارد آورده است.
وی گفت: حفر چاه باعث کمبود آب در دسترس گونه‌های گیاهی ذکرشده و نهایتا خشک شدن آنها شده است. تجاوز برای زمین روز به روز بیشتر می‌شود؛ آتش‌سوزی‌های عمدی برای از بین بردن جوامع درختچه‌ای و گسترش و تصاحب زمین و تبدیل به باغ همگی حکایت از وضعیت بحرانی در شرق ذخیره‌گاه ارژن پریشان دارد ضمن این که جاده‌های زیاد برای دسترسی به باغات از مهم‌ترین آسیب‌ها در شرق ذخیره‌گاه است.
کاظمینی بیان کرد: حال و روز یکی از اولین ذخیره‌گاه‌های زیست سپهر دنیا یعنی ارژن و پریشان بسیار بد و خراب است و در صورت ادامه روند تاثیرات منفی انسان‌ها بر روی منطقه، بی‌شک به زودی این ذخیره‌گاه در لیست قرمز یونسکو قرار خواهد گرفت و پس از مدتی نیز از فهرست ذخیره‌گاه‌های تحت پوشش بیرون خواهد رفت.
تاریخ انتشار: ۵ شهریور ۱۳۹۶ - ۱۳:۵۵
همشهری آنلاین: ذخیره‌گاه‌های زیست سپهر ارژن و پریشان این روزها در کشاکش بودن و نبودن است، نابودی منابع آبی، کشاورزی بی‌رویه و قطع درختان، خطر خروج این ذخیره‌گاه را از فهرست یونسکو محتمل کرده است.