اين البته چيزي است كه بايد باشد؛ واقعيت، زندان‌هايي است كه دانشگاه آموزش جرم شده‌اند؛ مجرم‌هاي معمولي مي‌گيرند و تبهكار حرفه‌اي تحويل مي‌دهند.تلاش براي تغيير اين وضعيت راه‌هاي زيادي دارد كه يكي از آنها اشتغال زنداني است. زنداني اگر بتواند كار كند، هم پس اندازي خواهد داشت و هم بعد از آزادي فرصتي براي بازگشت به جامعه. از 230هزار زنداني كشور، چند نفر فرصت كار كردن دارند؟ رحيم مطهرنژاد، مديرعامل بنياد تعاون زندان‌هاي كشور در گفت‌وگو با همشهري به سؤال‌هايي دراين‌باره پاسخ داده است.
- واقعا اشتغال براي زندانيان چه اهميتي دارد؟
به استناد آمار نزديك 50درصد زندانيان بعد از آزادي دوباره به زندان بر‌مي‌گردند. اما اين آمار درباره زندانياني كه شغل دارند يك تا حداكثر 2درصد است. زنداني بعد از آزادي با انبوهي از مشكلات مواجه است كه خانواده درمعرض فروپاشي و برچسب‌هاي اجتماعي بخشي از آنها هستند. به گفته رئيس سازمان زندان‌ها سالانه 30هزار طلاق در زندان‌هاي كشور اتفاق مي‌افتد؛ يعني اگر به وضعيت اين افراد رسيدگي كنيم بسياري از آسيب‌هاي اجتماعي كنترل مي‌شود. برخي از زندانيان بعد از طي دوران محكوميت، دوباره به چرخه جرم بازمي‌گردند. حال هم براي خود اين افراد و هم براي آرامش جامعه بايد اشتغال آنها را به‌صورت جدي دنبال كنيم.
- الان چند زنداني شاغل داريم؟
تعداد شاغلين مولد و غيرمولد 50هزار نفر است كه 3درصد آنها را بانوان تشكيل مي‌دهند. زندانيان مولد افرادي هستند كه حقوق و دستمزد دريافت مي‌كنند و اينها به 4گروه اشتغال نشسته، اشتغال در محيط بسته، اشتغال با رأي نيمه باز و اشتغال با رأي باز تقسيم مي‌شوند.
- اين گروه‌ها چه تفاوتي با‌هم دارند؟
زندانيان با اشتغال نشسته داخل بند كالايي مثل صنايع‌دستي و... را توليد مي‌كنند. اشتغال در محيط بسته هم افرادي هستند كه در مجتمع‌هاي كارگاهي داخل محوطه زندان اشتغال دارند و اين دو گروه 15هزار زنداني را شامل مي‌شود. زندانيان با اشتغال رأي نيمه باز 10هزار نفر هستند كه با اجازه شوراي طبقه بندي هر زندان اجازه پيدا مي‌كنند بيرون از زندان و در 15هزار هكتار زمين كشاورزي، باغداري، دامپروري، آبزي پروري، صنعت و... فعاليت كنند. اين افراد شب به زندان بر نمي‌گردند در آسايشگاه‌هاي بيرون از زندان زندگي مي‌كنند. آنها حتي روزهاي پنجشنبه و جمعه با اجازه مقام قضايي به خانه مي‌روند. اگر جرايم‌شان سبك باشد با تعهدنامه و اگر لازم باشد تضمين‌هاي لازم از اين افراد گرفته مي‌شود تا بتوانند از اين نوع مرخصي مخصوص استفاده كنند. زندانيان با اشتغال رأي باز 12هزار نفر هستند كه اينها با اجازه شوراي طبقه‌بندي زندان مي‌توانند به شهرداري‌ها، شهرك‌هاي صنعتي و كارخانه‌هاي بخش خصوصي كه با آنها قرارداد بسته شده، بروند. اينها شب‌ها به خانه مي‌روند اما موظفند كه در دوران محكوميت كار كنند.
- و اين افراد حقوق هم مي‌گيرند؟
بله. همه آنها كه البته بستگي به كاري دارد كه انجام مي‌دهند، بين 40تا 60درصد حقوق اداره كار را براي كارهاي روزمزدي دريافت مي‌كنند. اما زندانياني كه به كارهاي كارمزدي اشتغال دارند بيشتر از اين مقدار دريافت مي‌كنند. بنياد تعاون سالانه حدود 12تا 14ميلياردتومان دستمزد به زندانيان پرداخت مي‌كند. بخشي از دستمزد اين افراد به خانواده آنها، بخشي پس‌انداز شده و بخشي هم به‌خود زنداني پرداخت مي‌شود. در پنج‌ماهه نخست امسال 72ميلياردتومان حقوق و دستمزد به زندانيان شاغل پرداخت كرده‌ايم.
- زنداني‌ها فرصت يادگيري حرفه را هم دارند؟
به‌طور ميانگين سالانه بين 70تا 100هزار زنداني با مشاركت سازمان فني حرفه‌اي، سازمان زندان‌ها و بنياد تعاون، آموزش‌هاي فني حرفه‌اي را در 200رشته دريافت مي‌كنند كه معمولا حدود 70هزار زنداني گواهينامه مي‌گيرند. زنداني با همراه داشتن اين گواهينامه مي‌تواند اشتغال داشته باشد؛ به شرطي كه سوء پيشينه مانع از اشتغال او نشود. بنياد تعاون توانايي اين را دارد كه بتواند براي 50تا70هزار زنداني ديگر هم اشتغال به‌كار ايجاد كند به شرط اينكه بودجه اين كار محقق‌شود.
- اشتغال؛راهي براي مجازات جايگزين
مديرعامل بنياد تعاون زندان‌هاي كشور: روساي محاكم قضايي و قضات نقش مهمي در كاهش تعداد زندانيان دارند چرا كه با صدور احكام مجازات‌هاي جايگزين حبس هم از تعداد زندانيان كاسته مي‌شود و هم از آسيب‌هايي كه در اثر زنداني شدن به جامعه و خانواده وارد مي‌شود كاسته مي‌شود. مي‌توان از اشتغال به‌كار به‌عنوان مجازات جايگزين حبس براي زندانيان استفاده كرد. نگهداري از زندانيان هزينه‌هاي سنگيني را به جامعه تحميل مي‌كند اما با استفاده از مجازات‌هاي جايگزين حبس و كاهش عناوين مجرمانه مي‌توان از تعداد محبوسين كاست.