اگرچه اولین گام‌ها برای پی‌ریزی دیوان داوری اسلامی تقریبا 6 ماه قبل‌تر و در نهم خرداد ماه سال‌جاری با برگزاری نخستین اجلاس دادستان‌های پایتخت‌های کشورهای اسلامی برداشته شده بود اما باید گفت اجلاس سران قوه قضائیه کشورهای اسلامی حرکتی جدی‌تر در این مسیر است.
این اجلاس در سطحی بالاتر از نشست خرداد ماه دادستان‌های کشورهای اسلامی و با حضور روسای قوه قضائیه، وزرای دادگستری و روسای دیوان عالی کشورهای اسلامی انجام می‌پذیرد.
چندی پیش معاون اول رئیس قوه قضائیه با بیان اینکه اجلاس روسای قوه قضائیه کشورهای اسلامی پیامی مهم در جهت انسجام هر چه بیشتر کشورهای اسلامی است، به نقش کشورهای اسلامی در تبیین چالش‌ها و فرصت‌های ناشی از جهانی شدن و یافتن راهکارهای مناسب در پاسخ به وضعیت جدید تأکید کرد.
سید ابراهیم رئیسی با بیان اینکه توسعه و تعمیق راهکارها و همکاری‌های حقوقی و قضائی میان کشورهای اسلامی و ایجاد ساز و کارهای قضائی برای مبارزه با جرایم سازمان یافته از جمله پولشویی، تروریسم، قاچاق انسان و مواد‌مخدر و نظارت و قرارداد معاضدت قضائی و استرداد مجرمان از جمله اهداف اجلاس سران قوه قضائیه است از حضور 56 کشور اسلامی برای شرکت در اجلاس مذکور خبر داد.
اما جای تامل است که چرا با وجود ظرفیت‌ها و قابلیت‌های برگزاری اجلاس سران قوه قضائیه و در حالی که امکانات برگزاری اجلاس در سطحی فراتر از کشورهای اسلامی وجود داشته است مسئولان قضائی کشورمان تنها به دعوت از سران قضائی کشورهای اسلامی بسنده کرده‌اند.
رئیسی که در یک کنفرانس خبری برای تشریح کم و کیف اجلاس سران قوه قضائیه کشورهای اسلامی حضور یافته بود درخصوص این که چرا دایره دعوت برای حضور کشورها گسترده‌تر نیست و از کشورهای غیراسلامی برای شرکت در این اجلاس دعوت نشده است؟ گفت: ما مناسبات دیگری با کشورهای دیگر داریم اما موضوع بحث در اجلاس مورد نظر، کشورهای اسلامی است و این به‌دلیل مشترکاتی است که ما نسبت به قوانین اسلامی داریم.
اهداف و برنامه‌های اصلی اجلاس
در بیانیه پایانی نشستی که نهم خرداد ماه سال‌جاری در تهران برگزار شد دادستان‌های پایتخت‌های کشورهای اسلامی بر شکل گیری اتحادیه حقوقی و قضائی کشورهای اسلامی متفق شدند و در واقع اجلاسی که امروز برگزار می‌شود در راستای همان استقبال کشورهای شرکت‌کننده بر شکل گیری اتحادیه حقوقی و قضائی کشورهای اسلامی است.
از سوی دیگر زمینه‌سازی برای انعقاد و اجرای معاهدات چند جانبه در زمینه همکاری‌های حقوقی، قضائی و معاضدت قضائی و استرداد مجرمین و محکومین، تبادل نظر درباره ارتقای آیین دادرسی موجود در سامانه قضائی کشورهای اسلامی، تبیین جایگاه فرهنگ و تمدن اسلامی در موضوعات حقوق بشر و نقش قوه قضائیه در تحقق آنها، بررسی نظام‌های قضائی موجود در کشورهای اسلامی مربوط به گزینش، آموزش و انتصاب قضات و ارزیابی راه کارهای ارتقای آن و تبیین راهکارهای مشترک جهت همکاری‌های بین‌المللی و حضور مؤثر و فعال در تصویب قوانین بین‌المللی هماهنگ با فرهنگ و مصالح کشورهای اسلامی از دیگر موارد مورد بحث در این اجلاس خواهد بود.
سعید مرتضوی، مسئول‌اجرایی اجلاس روسای قضائی کشورهای اسلامی نیز از این اجلاس به‌عنوان اجلاسی که به منظور توسعه همکاری‌های قضائی و تبادل تجربیات و آمادگی برای مقابله با چالش‌های جدید برگزار می‌شود یاد کرد . شرکت‌کنندگان اجلاس با مقام معظم رهبری نیز دیدار و از رهنمودهای ایشان بهره‌مند خواهند شد. قرار است در پایان این اجلاس 3 روزه سند مشترک مورد توافق روسای قوه قضائیه شرکت‌کننده به صورت بیانیه مشترک منتشر شود.