- پيشنهاد جايگزين
«ما مخالفت با همه‌پرسي را نمي‌پذيريم چون مخالفان تاكنون هيچ پيشنهاد جايگزين مناسبي نداشته‌اند»؛مسعود بارزاني، رئيس منطقه كردستان عراق با گفتن اين جمله پس از چندين روز مذاكره همه‌جانبه نشان داد كه مقامهاي اين اقليم همچنان به راه‌حل جايگزين فكر مي‌كنند اما هنوز به نتيجه‌اي در اين رابطه نرسيده‌اند. مدت كوتاهي پس از مذاكره نمايندگان آمريكا، انگليس و سازمان ملل با مقامهاي كردستان عراق، گروهي تصويب برگزاري همه‌پرسي اعلام استقلال در پارلمان كردستان را به‌عنوان جواب منفي به پيشنهادها تلقي مي‌كنند و گروهي ديگر عقيده دارند كه مقامهاي كردستان عراق همچنان در حال فكر كردن به اين پيشنهادها درباره اين همه‌پرسي كه قرار است سوم مهر برگزار شود، هستند.
جزئيات جديدي از پيشنهادهاي كشورهاي غربي به بارزاني فاش شده است. براساس گزارش‌هاي منتشر شده، در نشستي كه در دوهوك برگزار شد آمريكا به مقامهاي كردستان عراق پيشنهاد داده تا حداقل ۲ سال برگزاري همه‌پرسي را به عقب بيندازند تا واشنگتن پرونده عراق و كردستان را به سازمان ملل ببرد.
براساس پيشنهاد داده شده در نشست سازمان ملل پرونده عراق ازجمله مسئله همه‌پرسي بررسي خواهد شد و آمريكا، انگليس، فرانسه و سازمان ملل تلاش خواهند كرد براي مشكلات بغداد و منطقه كردستان راه‌حل تضمين‌شده‌اي پيدا كنند.
برت‌مك‌گورك، نماينده ويژه آمريكا در اين نشست اعلام كرده كه درصورت تعويق همه‌پرسي، جامعه جهاني بر مذاكراتي جدي درباره تقسيم درآمد نفت عراق و همچنين بودجه نيروهاي پيشمرگه نظارت مي‌كند. همچنين پيشنهاد شده در صورت تعويق دوساله، مرزها و نيروهاي نظامي در موقعيت‌هاي فعلي باقي بمانند و بغداد به منطقه كردستان اجازه بدهد كه به صادرات نفت خود كه اكنون با نقض قانون اساسي از طريق تركيه صورت مي‌گيرد ادامه دهد. علاوه بر اين مشاركت گسترده احزاب كرد در دولت عراق و انتخابات ۲۰۱۸ يكي ديگر از موارد بسته پيشنهادي آمريكا بوده است.
بارزاني اعلام كرده كه براساس مذاكرات صورت گرفته كشورهاي غربي با برگزاري همه‌پرسي مشكل ريشه‌اي ندارند و فقط درباره زمان برگزاري آن اختلاف نظر وجود دارد. در نشستي كه با حضور مك‌گورگ و همچنين سفراي آمريكا و انگليس در عراق و نماينده ويژه سازمان ملل برگزار شده بارزاني اعلام كرده كه تعويق همه‌پرسي را بدون تضميني كه سرانجام پس از دو‌سال اين منطقه به‌عنوان كشور مستقل «جمهوري كردستان» اعلام استقلال كند، نمي‌پذيرد.
- افزايش اختلاف‌هاي داخلي
هر چند جمعه‌شب پارلمان كردستان عراق با ۶۵ رأي موافق از مجموع ۶۸نماينده حاضر برگزاري همه‌پرسي را تصويب كرد اما اختلاف‌ها درباره اين اقدام در ميان كردها همچنان ادامه دارد. پارلمان كردستان ۱۱۱ كرسي دارد و طي ۲سال گذشته براي نخستين بار تشكيل جلسه داده بود.
نمايندگان عضو حزب دمكرات كردستان (بارزاني) و اتحاديه ميهني كردستان (طالباني) در جلسه رأي‌گيري حضور داشتند اما نمايندگان جنبش گوران (تغيير) و همچنين نمايندگان اسلام‌گرا اين جلسه را تحريم كردند. نمايندگاني كه نشست پارلمان را تحريم كرده‌اند اعتقاد دارند كه ضرر جدايي كردستان بسيار بيشتر از منفعت آن براي اين منطقه خواهد بود.
مالا بختيار، از مقامهاي ارشد اتحاديه ميهني كردستان روز گذشته اعلام كرد كه مقامهاي كردستان عراق بايد به‌صورت جدي به پيشنهاد داده شده از سوي آمريكا، انگليس و سازمان ملل فكر كنند و آن را به‌عنوان يك راه‌حل جايگزين مورد مطالعه قرار دهند. او در جمع خبرنگاران در سليمانيه گفت: ما اعتقاد داريم كه پيشنهاد جايگزين بايد بسيار جدي گرفته شود.
از سوي ديگر مقامهاي حزب سوسياليست كردستان گفته‌اند كه پيشنهاد مشترك مطرح شده، خواسته‌هاي كردها را برآورده نمي‌كند و آنها اين مسئله را نمي‌پذيرند. سخنگوي وزارت امور خارجه آمريكا اما اعلام كرده كه هنوز جواب صريح و قاطع درباره پذيرفتن يا رد اين پيشنهادها دريافت نكرده است. اين مسئله نشان مي‌دهد كه كردها همچنان در حال بررسي موضوع هستند و احتمال به تعويق افتادن همه‌پرسي در دقيقه ۹۰ هم وجود دارد.
- از درخواست تا تهديد
درحالي‌كه كاخ سفيد روز گذشته در بيانيه‌اي خواستار تعويق همه‌پرسي شده و آن را در زمان فعلي مبارزه با داعش مناسب ندانسته، نخست‌وزير تركيه تهديد كرده كه درصورت اعلام جدايي، تركيه احتمال دارد تحريم‌هايي را عليه اين منطقه وضع كند. برت‌مك‌گورك، نماينده ويژه رئيس‌جمهور آمريكا هم اعلام كرده درصورتي كه پيشنهادهاي داده شده از سوي مقامهاي كردستان پذيرفته نشود مسئوليت هر نوع عواقب برگزاري همه‌پرسي به‌عهده خود كردها خواهد بود.
بنعلي ييلدريم، نخست‌وزير تركيه هم روز گذشته گفت: من مي‌خواهم بار ديگر دوستانه از مسعود بارزاني بخواهم كه اين اشتباه را تا زماني كه فرصت داريم، درست كند. ما نمي‌خواهيم تحريم‌هايي اعمال كنيم اما اگر به نقطه‌اي برسيم كه چنين اتفاقاتي رخ دهد ما نيز اقدامات لازم را انجام خواهيم داد.
- چهره‌هاي مذاكره در اقليم كردستان
با نزديك شدن به تاريخ برگزاري همه‌پرسي و احتمال بروز تنش در منطقه، ايران رايزني‌هاي پشت پرده‌اي را براي ميانجيگري بين بغداد و اربيل آغاز كرده است.علاوه بر روي عيان مذاكره ايران در اقليم كردستان كه با نقش‌آفريني چهره‌هايي مثل سردار محمد حسين باقري، رئيس ستاد كل نيروهاي مسلح و سفر اخيرش به تركيه هدايت مي‌شود، مذاكرات ايراني‌ها در اقليم كردستان روي پنهان هم دارد كه چهره‌هايي مثل سردار قاسم سليماني، حسن دانايي فر، سفير سابق ايران در عراق و همچنين ايرج مسجدي، سفير فعلي ايران در عراق سه ضلع اين مذاكرات هستند. يك منبع مطلع ضمن تأييد اين اسامي ديروز به همشهري گفت:
هم‌اكنون هيأتي بلند‌پايه از ايران در عراق به سر مي‌برد و وظيفه اين هيأت تلاش براي تنازل طرفين مناقشه از خواسته‌ها و مطالباتشان با هدف رسيدن به توافق است. چند روز قبل هم خبري مبني بر سفر هيأتي از ايران به اقليم كردستان به رياست سردار قاسم سليماني، فرمانده سپاه قدس منتشر شده بود، اما پيگيري‌هاي خبرنگار همشهري نشان مي‌دهد سفر اين مقام ارشد ايران به كردستان عراق به يك‌ماه قبل بر مي‌گردد.
مسعود بارزاني، رئيس اقليم كردستان عراق 15روز قبل در مصاحبه با الشرق‌‌الاوسط اعلام كرد كه با مسئولان ايراني درباره برگزاري همه‌پرسي مذاكره كرده است. او البته از حسن دانايي‌فر به‌عنوان مذاكره‌كننده ارشد ايران نام برده بود. دانايي‌فر، سفير سابق ايران در عراق است كه روابط نزديكي هم با سردار سليماني داشته است.
اين منبع آگاه در گفت‌وگو با همشهري سفر سردار سليماني به عراق را بدون اشاره به زمان انجام آن و جزئيات سفر تأييد كرد.از سوي ديگر يكي از مذاكره‌كنندگان ايران در پرونده كردستان عراق به خبرنگار ما گفت: دوستان آقاي بارزاني تذكرات لازم را درباره شرايط حساس منطقه به ايشان داده‌اند كه اگر اين همه‌پرسي برگزار شود، اقليم به‌دليل نداشتن زمينه‌هاي لازم در حوزه‌هاي مختلف ازجمله زيرساخت‌ها، روابط خارجي، نظامي و اقتصادي با مشكلات جدي مواجه مي‌شود.
در چند‌ماه اخير هيأت‌هاي متعددي هم در سطح مقامات بلند‌پايه اقليم كردستان عراق به ايران سفر كرده‌اند. از سوي ديگر ايرج مسجدي، سفير ايران در بغداد كه او نيز از مشاوران سردار سليماني در سپاه قدس به‌شمار مي‌رود، رايزني‌هاي مستمري را با مقامات دولت مركزي و اقليم كردستان عراق دنبال كرده است. مسجدي يك‌ماه قبل پس از ديدار با هيأتي از اقليم كردستان عراق گفته بود كه ايران حامي مذاكرات بين بغداد و اربيل است و از نتيجه مذاكرات طرفين حمايت مي‌كند.
علاوه بر ايران، مقامات تركيه نيز رسما با برگزاري همه‌پرسي در كردستان عراق مخالفت كرده‌اند، پس از سفر يك‌ماه قبل سردار سرلشكر محمدباقري رئيس ستاد كل نيروهاي مسلح به تركيه قرار است ظرف يك هفته آينده سرلشكر خلوصي آكار رئيس ستاد ارتش تركيه به تهران سفر كند.
- اسرائيل تنها حامي همه‌پرسي
حسين امير عبداللهيان در پيام خود در فضاي مجازي با اشاره به اهتزار پرچم رژيم صهيونيستي در تجمع اخير هواداران همه‌پرسي استقلال اقليم كردستان در اربيل عراق اين پرسش را مطرح كرد كه آيا رژيم صهيونيستي بزرگ‌ترين حامي كشور كردي است؟! مديركل امور بين‌الملل مجلس شوراي اسلامي در ادامه اين پيام افزود: شنيده شده است كه مسعود بارزاني از تل‌آويو خواسته است كه فعلا حمايت علني از برگزاري اين همه‌پرسي را متوقف كند!