به گزارش همشهري، تأمين مالي پروژه‌هاي شهري يكي از موضوعات چالش‌برانگيز در يك دهه گذشته بوده است. تأمين منابع مالي قطار‌هاي شهري، سامانه‌هاي حمل‌ونقل شهري، شهر‌سازي، امكانات رفاهي، ورزشي، درماني و بسياري ديگر از خدمات شهري چنان هزينه‌هاي سنگين و سرسام‌آوري دارد كه تقريبا اغلب شهرداري‌هاي دنيا براي تأمين منابع مالي آن دچار مشكل هستند از اين جهت بازار‌هاي سرمايه در سراسر دنيا از طريق ارائه ابزار‌هاي مدرن مالي به‌راحتي بخش عمده منابع مورد نياز براي اجراي پروژه‌هاي شهري را تأمين مي‌كنند. انتشار اوراق مشاركت سنتي‌ترين روش و انتشار اوراق صكوك و مرابحه از جديد‌ترين ابزار‌هاي تأمين مالي در شهر‌هايي است كه روزبه‌روز بر تعداد شهروندانشان اضافه مي‌شود.
اين ابزار‌ها كه در بورس قابل خريد و فروش هستند، مي‌توانند سرعت اجراي پروژه‌ها و همينطور كيفيت ساخت را تا چندين برابر افزايش دهند و از سوي ديگر زمينه به‌كارگيري تكنولوژي‌هاي مدرن‌تر كه از كاربري بالاتر و هزينه نصب و استهلاك بسيار كمتري برخوردارند را فراهم كنند.
- دلايل استقبال از ابزار مالي
در اغلب نقاط دنيا استفاده از ابزار‌هاي مدرن مالي براي تأمين مالي رايج و مرسوم شده است. دليل استقبال از اين ابزار اين است كه از يك سو مردم به‌طور مستقيم در تأمين مالي پروژه‌هاي شهري دخيل و از سوي ديگر در سود و زيان اين پروژه‌ها شريك مي‌شوند. به اين معنا كه سود ناشي از فروش اوراق مشاركت شهري مستقيما به خريداران اين اوراق مي‌رسد كه مي‌توانند از شهروندان همان شهر باشند و در عين حال شهروندان به اين آگاهي مي‌رسند كه منابع مالي پروژه‌هاي شهري را خودشان تأمين كرده‌اند و بايد در حفظ و نگهداري آن كوشا باشند. اوراق مشاركت كه ساده‌ترين نوع ابزار مالي رايج در دنياست، از طريق جمع‌آوري منابع مالي مردمي با درصد سود مشخص از سوي كارفرماها از طريق بازار‌هاي سرمايه منتشر مي‌شود.
اين اوراق كه به اوراق بدهي مشهور هستند، بدهي را در يك مدت زمان مشخص برعهده پيمانكاران مي‌گذارد كه خريدار در زمان سررسيد مي‌تواند آن را از طريق مراجع رسمي وصول كند. با اين روش منابع زيادي براي تجهيز پروژه‌هاي شهري ساماندهي مي‌شود. اين موضوع با توجه به كاهش نرخ سود بانكي و افزايش اجاره خانه‌ها توجيه بيشتري پيدا مي‌كند زيرا شهروندان اغلب مازاد منابع مالي‌شان را در اين دو بخش سرمايه‌گذاري مي‌كنند و انتشار اوراق مشاركت با سود بالاتر قادر است بخش زيادي از منابع مالي مازاد را با انگيزه دريافت سود بيشتر جذب خود كند.
- شهرداري‌ها چقدر اوراق بدهي منتشر كرده‌اند؟
مطابق آمار‌هاي رسمي بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ايران حجم اوراق بدهي منتشر شده در اين بازارها، شامل انواع اوراق صكوك، اسناد خزانه، مشاركت و مرابحه به 35هزار ميليارد تومان رسيده كه از اين مقدار 15درصد آن معادل 5هزار ميليارد تومان، در اختيار شهرداري‌هاست.
از كل اوراق بدهي 24هزار ميليارد تومان در فرابورس و 11هزار ميليارد تومان در بورس تهران منتشر شده است. با اين حال بخش عمده اوراق مشاركت شهرداري‌ها در بورس تهران دادوستد مي‌شود. مطابق آمارها از مجموع كل اوراق مشاركت منتشر شده شهرداري‌ها، 3هزار ميليارد تومان آن در بورس و 2هزار ميليارد تومان ديگر در فرابورس عرضه و دادوستد مي‌شود.
مطابق آمار بورس تهران و فرابورس ايران هم‌اكنون شهرداري مشهد با انتشار 3هزار ميليارد تومان اوراق بدهي بيشترين نفع را از حضور بازار سرمايه برده و توانسته است براي اجراي پروژه‌هاي شهري‌اش منابع زيادي را جذب كند.ارزش كل اوراق مشاركت شهرداري تهران هم كه هم‌اكنون در بورس و فرابورس دادوستد مي‌شود، جمعا يك هزار ميليارد تومان است كه نسبت به اوراق مشاركت شهرداري مشهد كمتر است. با اين حال شهرداري تهران از اين نظر در رتبه دوم قرار گرفته است.
شهرداري‌هاي شيراز و اصفهان هم به‌ترتيب با عرضه 717و 450ميليارد تومان اوراق بدهي در بازارسرمايه در رتبه‌هاي سوم و چهارم قرار گرفته‌اند اما متأسفانه با وجود پتانسيل‌هاي زياد براي انتشار اوراق بدهي ساير شهرداري‌هاي كشور كمتر از پتانسيل بازار سرمايه براي تأمين منابع مالي‌شان استفاده كرده‌اند.
چند روز پيش ناهيد خداكرمي، يكي از اعضاي شوراي شهر تهران هم از مسئولان بازار سرمايه خواسته بود كه براي معرفي ابزار‌هاي مالي بازار سرمايه به مسئولان شوراي شهر قدم بردارند. او با بيان اينكه شوراي شهر به هر حال بايد به‌دنبال منابع مالي جديد براي توسعه فضاي شهري و اجراي يك درآمد پايدار شهري باشد، گفته بود: فضاي مديريت شهري نيازمند نوآوري در تأمين سرمايه است و اين كار مي‌تواند با ورود بورس و بازار سرمايه به پروژه‌هاي شهرداري محقق شود.