وضعيت اين روزهاي جهان به جايي رسيده كه برخي اعتقاد دارند هيچ‌جاي امني از اروپا گرفته تا آفريقا ديگر در جهاني كه قرار بود محل زندگي آرام بشر باشد وجود ندارد. در حالي كه دكتر حسن روحاني، رئيس‌جمهور ايران براي شركت در مجمع عمومي سازمان ملل به نيويورك رفته است، ماريا دوتسنكو، رئيس مركز اطلاعات سازمان ملل متحد در تهران گفت‌وگويي اختصاصي با همشهري داشته است.
دوتسنكو كه از سال ۲۰۱۶ و با حكم بان‌كي‌مون، دبير كل سابق سازمان ملل متحد اين پست را بر عهده دارد مي‌گويد كه چالش‌هاي اين روزهاي جهان بيشتر از زماني نشان داده كه تنها راهكارهاي جهاني مي‌توانند پاسخگوي مشكلات جهاني باشند. رئيس اوكرايني مركز اطلاعات سازمان ملل با ماموريت‌هاي سازمان همكاري و امنيت اروپا (OSCE) در بلگراد و اسكوپيه همكاري كرده و عقيده دارد كه افزايش صلحبان‌هاي زن سازمان ملل در نقاط مختلف جهان مي‌تواند نقش مهمي در صلح پايدار داشته باشد.
- تأكيد اصلي هفتاد و دومين مجمع عمومي سازمان ملل مبارزه براي صلح است. درحالي‌كه دنيا درگيري‌ها و تنش‌هاي بسياري را اكنون تجربه مي‌كند مي‌توانيد درباره جزئيات اين تلاش‌ها بگوييد.
نجات نسل‌هاي بشر از بلاي جنگ انگيزه اصلي تاسيس سازمان ملل بوده است.بنيانگذاران اين سازمان خرابي‌ها و ويراني‌هاي 2جنگ جهاني را پشت سر گذاشته بودند. از زمان تاسيس، سازمان ملل همواره خواسته است تا از درگيري‌ها و تبديل آنها به جنگ جلوگيري كرده يا به بازگشت صلح زماني كه درگيري‌هاي نظامي رخ مي‌دهد كمك كند. همچنين صلح پايدار را در جوامعي كه از جنگ خارج شده‌اند ترويج دهد. اما همكاري‌هاي بين‌المللي براي پيشگيري و به‌صورت ويژه براي تبديل هشدارهاي اوليه به اقدام‌هاي زودهنگام بستگي به اعتماد ميان كشورها و رابطه آنها با سازمان ملل دارد.
نشست سالانه مجمع عمومي سازمان ملل كه شاهد حضور سران كشورها و وزراي ارشد از تقريبا تمامي كشورهاي عضو است براي بررسي حياتي‌ترين مسائل فعلي جهان است. مجمع عمومي سازماني ۷۲ ساله در جهاني كه بيشتر از هر زماني با چالش‌هاي بسيار مواجه است؛از مخاطرات هسته‌اي تا تروريسم جهاني، از نابرابري تا جرايم سايبري. توفان‌ها و سيل‌ها به ما يادآوري مي‌كند كه آب و هواي نامساعد قرار است به‌خاطر تغييرات آب و هوايي بسيار بيشتر تكرار شود. هيچ كشوري نمي‌تواند با اين چالش‌ها به تنهايي مقابله كند اما اگر كشورهاي عضو سازمان ملل با هم كار كنند جهان بسيار باثبات‌تر و امن‌تر خواهد بود.
- سازمان ملل همانطور كه گفتيد براي صلح و جلوگيري از جنگ‌هاي خانمان‌براندازي مانند جنگ جهاني دوم به‌وجود آمد. سازمان ملل در شرايط فعلي كه دنيا با درگيري‌هاي شديد روبه‌روست چطور ماموريت اصلي خود را پيش مي‌برد؟
دبير كل سازمان با اعلام اينكه سازمان ملل «بايد ابزاري براي جهشي در ديپلماسي براي صلح» باشد در حال كار با جامعه بين‌المللي است تا طرفهاي درگيري ببينند كه هيچ‌كس در حال برنده شدن در جنگ‌هاي ويرانگر امروز نيست تا ارتباط ميان تغييرات آب و هوايي و توسعه پايدار را براي دنيايي جهاني شده مشخص كند كه هيچ‌كس را پشت سر خود رها نخواهد كرد.
دبير كل سازمان ملل گفته است ما در دنيايي با مشكلات جهاني ازجمله تغييرات آب و هوايي، تروريسم و نابرابري زندگي مي‌كنيم و ما هيچ راه‌حلي براي اين مشكلات به‌صورت كشور به كشور نداريم. ما بيشتر و بيشتر مي‌بينيم كه تنها راهكارهاي جهاني مي‌توانند پاسخ مشكلات جهاني باشند. براي اينكه راه‌حل‌هاي جهاني ميسر شوند ما نياز به مكانيسمي داريم كه به كشورها اجازه دهد كنار هم و با هم مشكلات زمان ما را مديريت كنند. ازجمله روز دوشنبه دبير كل سازمان ملل با دكتر حسن روحاني، رئيس‌جمهور ايران ديدار كرد و در اين گفت‌وگو بر اهميت برجام و اجراي كامل و مؤثر آن از سوي همه مشاركت‌كنندگان تأكيد شد.
- جهان امروز ما اما با بحران‌هاي انساني بي‌سابقه‌اي مواجه است. بيشتر از ۶۰ ميليون نفر آواره جنگ از سوريه تا ميانمار وجود دارند. جهاني كه از آن حرف مي‌زنيد با سازوكارهاي فعلي چطور قرار است از پس اين بحران‌ها بر‌بيايد؟ نقش سازمان ملل چه خواهد بود؟
زيد رعد الحسين، كميسر عالي حقوق بشر سازمان ملل به تازگي اعلام كرد كه عمليات عليه مسلمانان روهينگيا «نمونه كلاسيك پاكسازي قومي» است. دبير كل سازمان ملل هم هفته گذشته اعلام كرد كه شرايط ميانمار اولويت اصلي نگراني‌‌‌هاي جهاني است. وضعيت بشري در اين منطقه فاجعه‌بار است. هم‌اكنون ۳۸۰ هزار نفر از مسلمانان روهينگيا به بنگلادش فرار كرده‌اند و بسياري از آنها در اردوگاه‌هاي موقت مستقر شده‌اند.
زن‌ها و بچه‌ها گرسنه يا با سوء تغذيه به اين منطقه مي‌رسند. سازمان ملل بارها خواستار توقف عمليات نظامي براي پايان خشونت در اين منطقه و اجراي قانون شده است. دبير كل سازمان ملل بار ديگر خواسته است كه برنامه جامعي براي حل ريشه اين بحران درنظر گرفته شود. مسلمانان روهينگيا بايد مليت خود را دريافت كنند يا حداقل هم‌اكنون شرايط قانوني براي آنها براي زندگي عادي ازجمله آزادي نقل مكان، تحصيل و دسترسي به امكانات پزشكي درنظر گرفته شود. سازمان ملل ابتدا بايد وسيله‌اي براي جهشي در ديپلماسي براي صلح و تقويت اين مسئله باشد.
سازمان ملل دارد هر كاري كه مي‌تواند براي مقابله با همه بحران‌هايي كه جهان با آنها روبه‌روست انجام مي‌دهد؛ از مالي تا سوريه و ميانمار، از سودان جنوبي تا ليبي، جمهوري آفريقاي مركزي، افغانستان و سومالي. سازمان ملل هر كاري را انجام مي‌دهد كه طرفهاي درگير و آنهايي كه نفوذ دارند را قانع كند كه اين جنگ‌ها هيچ پيروزي‌اي ندارد و همه بازنده هستند. كاملا ضروري است كه آنها تفاوت‌ها و تضاد منافع‌شان را فراموش كنند و به‌صورت واقعي براي پايان اين بحران‌هاي غمبار، خشونت‌ها و درگيري‌ها كنار هم قرار گيرند. چون اين درگيري‌ها هر روز بيشتر و بيشتر به يكديگر وصل مي‌شوند و بيشتر به تروريسم جهاني ارتباط پيدا مي‌كنند.
- در عمل چطور؟ چطور بايد در عمل با تروريسم كه تقريبا به همه جاي جهان رسيده مبارزه كرد؟
دبير كل سازمان ملل چندي پيش گفت كه ما بايد با تروريست‌ها در جايي كه آنها هستند مبارزه كنيم اما ما نياز داريم ريشه‌هايي كه باعث تروريسم مي‌شوند را كشف كرده و به آنها پاسخ دهيم. اين مسئله به‌معناي حل درگيري‌هاست. همزمان بايد جوامعي منسجم را بسازيم كه افراد خود را متعلق به آنها بدانند؛ جايي كه آنها احساس تبعيض نكنند و به حقوق بشر احترام گذاشته شود كه مطمئن شويم سازمان‌هاي تروريستي سختي بيشتر و بيشتري براي جذب افراد داشته باشند.
نمونه اين مسئله بيكاري جوانان است. بيكاري جوانان در نقاط بسياري از جهان يكي از مهم‌ترين مشكلات است كه كار سازمان‌هاي تروريستي براي جذب افرادي كه آينده‌اي براي خود نمي‌بينند را آسان مي‌كند. پس ما به توسعه پايدار، حقوق بشر، صلح و امنيت نياز داريم تا همه ابزارهاي سازمان ملل براي شكست تروريسم به‌كار گرفته شود. دبيركل سازمان ملل خواستار تقويت ديپلماسي براي صلح شده است و همچنين خود مشاركت و فعاليت بيشتري براي افزايش ظرفيت سازمان ملل به منظور ميانجيگري‌ها داشته است.
به‌عنوان بخشي از اين مسئله در ۱۳سپتامبر دبير كل سازمان ملل تشكيل گروه جديدي از مشاوران ارشد براي ميانجيگري را اعلام كرد. اين گروه شامل ۱۸شخصيت برجسته و شناخته شده بين‌المللي هستند كه تجربيات، دانش و مهارت‌هاي خود را براي ميانجيگري به‌كار مي‌گيرند. دبيركل سازمان ملل مطمئن است كه اين گروه به سازمان ملل كمك مي‌كند كه به‌صورت مؤثرتري با سازمان‌هاي منطقه‌اي، گروه‌هاي غيردولتي و ديگر كساني كه در ميانجيگري‌ها در نقاط مختلف جهان دخيل هستند همكاري كند.
- درحالي‌كه دونالد ترامپ به قدرت رسيده اما به‌نظر مي‌رسد كه بسياري از برنامه‌هاي جهاني سازمان ملل كه نياز به كمك مالي آمريكا داشتند با مشكل مواجه شده‌اند. پيش‌بيني‌اي از اين وضعيت و طرح‌هاي مهم داريد؟
بايد گفت كه وضعيت مالي سازمان ملل به‌صورت كلي خوب و مثبت است. اين نظري است كه مقام‌هاي ارشد مديريتي سازمان ملل در مي۲۰۱۷ اعلام كرده‌اند، اما تأكيد داشته‌اند كه نياز است اعضاي سازمان ملل پرداخت‌هاي خود را به موقع براي امكان عمل سازمان ملل به وظايفش انجام دهند. دبيركل سازمان ملل هفته گذشته به خبرنگاران گفت كه همه تلاش خود را به كار مي‌برد تا شرايطي را فراهم كند كه ارتباط ميان سازمان ملل و آمريكا سازنده باشد. هر چند كاهش كمك آمريكا براي بعضي برنامه‌ها و آژانس‌هاي سازمان ملل تأثير منفي روي فعاليت‌هاي بشري آنها و همچنين پروژه‌هاي توسعه‌اي ازجمله در كشورهايي مثل عراق و سوريه داشته است.
- شما به تازگي درباره صلحبان‌هاي زن در جهان و افزايش آنها در ماموريت‌هاي صلحباني صحبت كرديد. به‌نظرتان اين مسئله چقدر در بازگشت صلح به جهان تأثير دارد؟
شامل شدن زنان و چشم‌انداز جنسيتي در تصميم‌گيري‌ها مي‌تواند اميدها براي صلح پايدار را بيشتر كند. اين مسئله در اكتبر ۲۰۰۰ و با تصويب قطعنامه تاريخي ۱۳۲۵ درباره زنان، صلح و امنيت به رسميت شناخته شد. اين قطعنامه برجسته به‌صورت مشخص به شرايط زنان در درگيري‌هاي نظامي مي‌پردازد و خواستار مشاركت آنها در تمامي سطوح تصميم‌گيري و استقرار صلح شده است. حفاظت از نسل‌هاي جوان در شرايط درگيري يكي از بهترين سرمايه‌گذاري‌هايي است كه ما مي‌توانيم براي دستيابي به صلح پايدار داشته باشيم.
اكنون زنان به‌طور فزاينده بخشي از خانواده صلحباني سازمان ملل هستند. آنها براي انجام اين وظيفه از حوزه‌هاي تخصصي مختلف به مناطق تعيين شده براي صلحباني اعزام مي‌شوند و تا‌كنون اثرات مثبتي بر محيط‌هاي صلحباني ازجمله حمايت از زنان و استقرار صلح داشته‌اند. زنان صلحبان در تمامي زمينه‌هاي حفظ صلح ثابت كردند كه مي‌توانند همان كارهايي كه همكاران مرد آنان تحت شرايط سخت انجام مي‌دهند را به خوبي به پيش ببرند و اين فعاليت‌ها را به ثمر برسانند.
در سال 1993زنان تنها يك درصد از پرسنل يونيفرم پوش را تشكيل مي‌دادند ولي اكنون در عمليات حفظ صلح 29درصد از كاركنان بين‌المللي و 17درصد از كاركنان ملي را زنان تشكيل مي‌دهند.سازمان ملل از اعزام زنان صلحبان حمايت مي‌كند اما مسئوليت اعزام اين زنان بر عهده كشورهاي عضو اين سازمان است. صلحبانان زن به‌عنوان الگو در جوامع محلي عمل مي‌كنند و الهام‌بخش زنان و دختران در جوامع غالبا مرد‌سالار هستند تا اين زنان و دختران بتوانند براي حقوق و مشاركت خود در فرايند صلح تلاش كنند.