افزوده‌شدن 5ميليون سفر جديد تحصيلي به 15ميليون سفر روزانه درون‌شهري و وارونگي دما در كلانشهري به اندازه تهران به آساني دما را به سمت آلودگي بيشتر سوق مي‌دهد و اگر مديريت كلاني بر شرايط موجود صورت نگيرد، شرايط بحراني براي زندگي و تنفس 9ميليون شهروند، دور از ذهن نيست.
پاييز سال گذشته بود كه طرحي با عنوان كاهش (LEZ) در تهران براي نخستين‌بار به اجرا درآمد. تجربه 225 شهر بزرگ دنيا، تهران را بر آن داشت تا طرحي در اين‌باره را براي كاهش آلودگي هوا به اجرا گذارد و در اين راه مصوبه 19خرداد 95دولت نيز كمك كار شد تا تهران طلايه‌دار اجراي طرح كاهش در كشور شود. طبق اين طرح همه خودروهاي فاقد معاينه فني كه سن توليد آنها بيش از 5سال بود، توسط دوربين‌هاي شهري جريمه شدند و اين عدد در 8ماه نخست اجرا به بيش از 700هزار جريمه رسيد.
بر اين اساس، بانك ديتاي مراكز معاينه فني تهران به سامانه كشوري سيمفا و پليس راهور متصل شد تا استعلام وضعيت معاينه فني خودروها به سرعت ممكن شود. اما اين تنها گام نخست بود و طراحان طرح كاهش، بر مديريت تردد خودروهاي فرسوده و كاربراتوري تأكيد داشتند. نواب حسيني‌منش، مديرعامل ستاد مركزي معاينه فني تهران كه مدير اجرايي گام نخست اين طرح در تهران بوده، به همشهري مي‌گويد: اگر قرار باشد درباره دستاورد اجراي گام نخست طرح صحبت كنم، بايد بگويم كه طرح اجرا شده، سايه طرح كاهش هم نيست. مبناي اين طرح Low Emission Zone در واقع دسته‌بندي خودروها از منظر آلايندگي است تا اجازه تردد خودروهاي سالم داده شود و خودروهاي آلاينده براي تردد محدود و محدودتر شوند. حسيني‌منش درخصوص موفقيت گام نخست اين طرح معتقد است: البته دستاورد بزرگ طرح كاهش كه مديريت شهري با همكاري دانشگاه‌هاي كشور براي آن زحمت كشيده، اين است كه اين واژه به طرح‌هاي مؤثر محيط‌زيستي كشور وارد شده و هيأت دولت نيز آن را در قالب يك مصوبه براي تعميم به همه كلانشهرها به رسميت شناخته است. حال براي اجراي طرح كاهش در گام دوم بايد شوراي‌عالي ترافيك تصميم بگيرد.
- گام دوم طرح كاهش چيست؟
مهم‌ترين دستاورد طرح LEZ در شهرهاي اروپايي اين بوده كه خودروهاي آلاينده و فرسوده به‌علت اختصاص جريمه‌هاي سنگين، به سرعت از رده خارج شدند و توليدكنندگان خودرو نيز مجبور شدند با تشديد نظارت‌هاي دولتي به توليد خودروهاي با استاندارد يورو6 بياورند كه توليد آلودگي هواي آن نزديك به صفر است. توجه به اين دستاورد مهم بوده كه بايد طبق آن گام دوم طرح كاهش اجرايي شود. طبق گام دوم بايد خودروهاي كاربراتوري و فرسوده از رده خارج شوند و شرايط براي ورود خودروهاي پاك و كم‌آلاينده فراهم شود. هر خودروي كاربراتوري در هر كيلومتر پيمايش 40گرم آلودگي هوا توليد مي‌كند.
- چرا فصل آلودگي؟
براساس نتايج درج شده در سياهه انتشار آلودگي هواي تهران كه آخرين پژوهش جامع شناخت آلودگي هواي پايتخت است، در 6ماه دوم سال، هر روز رقمي حدود 2هزار تن آلودگي هوا از سوي منابع ثابت(كارخانجات و ساختمان‌ها) و متحرك(وسايل نقيله) در هواي اين كلانشهر پخش مي‌شود كه 85درصد آن ناشي از خودروهاي فرسوده، موتورسيكلت‌ها، اتوبوس‌ها و كاميون‌هاست. بدين‌ترتيب درصورت وارونگي دما و ثابت‌ماندن توده‌هاي جوي، اين 2هزار تن در جو تهران باقي مي‌ماند و هر روز بر غلظت آن افزوده مي‌شود.
- مشهد؛ مشتري ثابت طرح كاهش
در پي تجربه موفق تهران در اجراي گام نخست طرح كاهش، مديران دولتي و شهري براي مشهد به عناون دومين كلانشهر كشور، نسخه طرح كاهش را تجويز كرده‌اند. براساس دستور معاون اول رئيس‌جمهور، اجراي اين طرح در كلانشهرهاي كشور بايد انجام شود و قرار بود از ابتداي شهريور‌ماه96 نيز خودروهاي فاقد معاينه فني شهروندان مشهدي نيز شامل جريمه روزانه شوند، اما هنوز اجراي اين طرح در دومين كلانشهر كشور شروع نشده است. حال با آغاز فصل افزايش آلودگي هوا، مسئولان مشهد بايد اين طرح را در اين شهر به اجرا درآورند. اصفهان، كرج، تبريز، شيراز، اهواز و اراك نيز در صف اجراي اين طرح قرار دارند و شوراي‌عالي ترافيك بايد براي آنها تصميم بگيرد.
- درخواست براي تشديد برخورد با خودروهاي آلاينده تهران
در پي آغاز فصل تشديد آلودگي هوا، مديركل محيط‌زيست استان تهران از پليس درخواست كرد تا برخورد با خودروهاي آلاينده را تشديد كند. كيومرث كلانتري اظهار كرد: يكي از موضوعاتي كه بايد توسط دارندگان وسايل نقليه مورد توجه قرار گيرد. عدم‌استفاده از خودروهاي معيوب و داراي نقص فني است. وي با اشاره به اينكه مديريت زمان سفر و نيز استفاده بيشتر از ناوگان حمل‌ونقل عمومي توسط شهروندان در كاهش بار ترافيكي و جلوگيري از ايجاد آلودگي بسيار مؤثر خواهد بود، گفت: اميدوارم شهروندان، هم‌پيمايي در سفرهاي درون‌شهري و نيز كاهش تردد با خودروهاي تك‌سرنشين را در دستور كار خود قرار دهند.