به گزارش ایسنا، براساس اسناد تاریخی می‌توان گفت خرمشهر برای نخستین‌بار در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ مورد هجوم دشمنان واقع نشد، بلکه پیش از آن یک‌بار در دوره‌ی اسکندر مقدونی و بعد از آن نیز در قرن بیستم چهار بار مورد هجوم قرار گرفت، اما در آخرین جنگ در آن زمان، امپراتوری عثمانی که از قرار گرفتن بندر خرمشهر در نزدیکی بندر بصره، خسارت‌های زیادی را متحمل شد، با هجوم به خرمشهر، این شهر را غارت و ویرانش کرد. با این وجود تا قبل از هشت سال دفاع مقدس این منطقه به خصوص از نظر اقتصادی یکی از مهمترین بنادر کشور محسوب می‌شد.
حالا بعد از گذشت ۲۹ سال از پایان جنگ تحمیلی، خرمشهر هنوز داغ‌های زیادی بر تن کوچه و خیابان‌هایش دارد که می‌توان آنها را به چشم دید. اما حفظ این نشانه‌ها از هشت سال دفاع مقدس در خرمشهر به عنوان منطقه‌ای که نشان می‌دهد سال‌ها در آن نقطه از کشور چه گذشته و چگونه ۳۶ میلیون نفر جمعیت را با جانِ دل در خود جای داده، امروز به عنوان یک منطقه نمونه گردشگری می‌توان به چشم دید.
بررسی چراییِ حفظ آثار باقی مانده از جنگ روی نمونه‌های خارجی
سجاد پاک‌گهر، مدیر اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خرمشهر با بیان این‌که نجلا درخشانی، معاون پژوهشی اداره میراث فرهنگی خرمشهر یک بررسیِ پژوهشی با هدف مطالعه‌ی چرایی حفظ بناهای باقی مانده از جنگ در کشورهای مختلف را در دستور کار خود دارد، افزود: کشورهای درگیرِ جنگ در طول سال‌های گذشته، بخشی از آثار باقی مانده از جنگ خود را حفظ کرده‌اند، ما نیز قصد داریم در برخی از نقاط شهرستان‌های خرمشهر و آبادان این کار را انجام دهیم.
وی هدف از این بررسی‌ها را مطالعه‌ی نمونه‌هایی از آثار باقی مانده از جنگ‌های جهانی اول و دوم مانند ژاپن، انگلیس، روسیه و آمریکا دانست تا بر این اساس بتوان به برنامه‌ریزی مناسبی برای حفظ آثار باقی مانده از دفاع مقدس در خرمشهر و آبادان رسید.
او با بیان این‌که احتمال دارد در سال‌های آینده برخی از نقاط و اتفاقات در خرمشهر که در آنها رویدادهای مهم هشت سال دفاع مقدس رخ داده‌اند، به فراموشی سپرده شود، افزود: اگر ما بتوانیم در برخی از این نقاط طرح‌هایی را با همراهی بنیاد حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس با نام «مکان رویداد» تعریف کنیم و با استفاده از زبان هنر، یک شرح واقعه در سطح شهر داشته باشیم، می‌توانیم در حفظ خاطرات گذشته در این رابطه تاثیرگذار باشیم و در ادامه این نقاط را به ثبت ملی برسانیم، اتفاقی که در کشورهای مختلف در ارتباط به خاطرات جنگ، مرسوم است.
تعریف محورهای گردشگری دفاع مقدس در خرمشهر
«پاک‌گهر» همچنین از تعریف محور گردشگری دفاع مقدس در سطح شهر خرمشهر خبر داد و افزود: با توجه به این که این محورها به عنوان جاذبه‌های گردشگری شهر مدنظر هستند، در سطح شهر محورهای گردشگری تاریخی، طبیعی، دفاع‌مقدس، آبی، صنعتی و تجاری تعریف شده‌اند و گردشگران براساس تمایل خود از محورها دیدن می‌کنند.
او با تاکید بر در دست تدوین بودن نقشه‌های مختلفی با نام محورهای گردشگری، در سطح شهر ادامه داد: این شهر قبل از جنگ تحمیلی یکی از نقاط ویژه گردشگری کشور بود که از بُعد اقتصادی حائز اهمیت داشت که خوشبختانه امروز نیز در حال به دست آوردن جایگاه گذشته خود برای جذب گردشگران است.
وی اضافه کرد: ممکن است یک گردشگر تمایل به بازدید از یک محور خاص مانند محور تجاری، تاریخی یا دفاع مقدس را داشته باشد، مانند ماهیت منطقه آزاد اروند که از نظر تجاری و بازارِ خرید حائز اهمیت است و از این حیث گردشگران زیادی به این منطقه مراجعه می‌کنند.
شناسایی ۲۰ بنای تاریخی واجد ارزش در خرمشهر
مدیر اداره میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خرمشهر همچنین از شناسایی ۲۰ بنای تاریخی به عنوان بناهای واجد ارزش در خرمشهر خبر داد و گفت: تا امروز از این تعداد مسجد جامع خرمشهر، مسجد ولی‌عصر (عج) و موزه‌ی جنگ در فهرست آثار ملی این شهر به ثبت رسیده‌اند و پرونده‌ی ثبت ملی دیگر آثار شناسایی شده نیز در دست تکمیل است.
او با تاکید بر این‌که بناهای شاخص دارای ارزش‌های معماری، تاریخی و دفاع مقدس هستند که ارزش تبدیل به یک بنای موزه‌ای را دارند و باید آنها را حفظ کنیم، بیان کرد: همه‌ی بناهای تاریخی در خرمشهر با توجه به رخدادِ دوران دفاع مقدس، ارزشِ دفاع مقدسی نیز دارند، بر این اساس از دیدِ ما اهمیت حفظ این آثار دو چندان است.
وی که مدیر اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آبادان نیز هست، منطقه‌ی «ذوالفقاریه» در آبادان را نیز یکی از مکان رویدادهای شهر آبادان در دوران دفاع مقدس دانست و ادامه داد: با توجه به خاطرات ارزشمند این نقطه در دوران جنگ، بخش پژوهشی در حال بررسیِ تهیه پرونده‌ی این مکان به عنوان «مکان‌رویداد» است.
نشانی از روزهای افتخار در خرمشهر
به گزارش ایسنا، محل تلاقی رودخانه‌های اروندرود و کارون شهری به قدمت تاریخ قرار دارد که یکی از مهمترین اتفاقات در برهه‌ای از تاریخ کشور در آن روی داده است. قدیمی‌ترین نامی که از این شهر مانده را «خاراکس» پایتختِ پادشاهیِ «میشان» می‌دانند که مورخان زمان ایجاد آن را به اسکندر مقدونی نسبت می‌دهند، حتی برخی نیز این تاریخ را متعلق به قبل از دوران اسکندر می‌دانند. با این وجود این شهر پس از اسکندر مقدونی ویران شد و به طور کلی از میان رفت چندی بعد در همان محل، شهری به نام «بیان» بنا شد. اما در قرن‌های اخیر اخیر دیگر از «بیان» نامی نیست، بلکه آنچه در منابع و کتب تاریخی آمده نام «کوت المُحَمَّره» و پس از آن «المحمره» است.
خرمشهر در زمان حکومت شیخ‌های بنی‌کعب بر این شهر در اویل قرن سیزدهم هجری، شهری کوچک بود، در سال ۱۲۳۵ هجری بارویی به دور آن کشیدند و پس از آن، خرمشهر پیشرفت‌های بسیاری کرد و به‌عنوان بندری مهم و تجاری در سطح منطقه شناخته شد. با حمله‌ی امپراتوری عثمانی به ایران، این شهر نیز مورد هجوم سپاهیان عثمانی قرار گرفت و به یک بندر آزاد تبدیل شد.
خرمشهر در طول سدهٔ بیستم، چهاربار مورد هجوم قرار گرفت. در همین دوران بود که امپراتوری عثمانی از قرارگرفتن بندر خرمشهر در نزدکی بندر بصره، خسارت‌های فراوانی را متحمل شد، به همین دلیل در سال ۱۲۳۵ هجری و در زمان لشکرکشی محمد شاه قاجار به هرات، پادشاه عثمانی از فرصت استفاده کرده و با هجوم به خرمشهر، این شهر را غارت و ویران کرد.
با احداث بندر خرمشهر تجارت در این شهر رونق گرفت و روز به روز بر جمعیت این شهر افزوده شد، بنحوی که در ژانویه سال ۱۸۴۸ میلادی به هنگام سفر راولنسون به این شهر بیست و پنج کشتی اقیانوس پیما در بندر آن شهر لنگر انداخته بودند، در حالی که تعداد این گونه کشتی‌ها در بندر بصره فقط شش کشتی بود. رونق تجارت در بندر خرمشهر و پهلو گرفتن کشتی‌های تجاری در آن، باعث کاهش درآمد گمرکات و همچنین کاهش درآمد بندر بصره شد. امپراتوری عثمانی در سال ۱۲۵۴ هجری بار دیگر خرمشهر را مورد حمله قرار داد و شهر را با خاک یکسان ساخت. امیرکبیر برای دفع خطر حمله عثمانی‌ها، سپاه مرزبانی قدرت‌مندی را در خرمشهر سازمان‌دهی کرد و محمدخان بن جابرخان را فرمانده این سپاه قرار داد. در سال ۱۲۶۶ هجری، والی خرمشهر پرچم ایران را در این شهر به اهتزاز درآورد و از جانب امیرکبیر مورد تشویق قرار گرفت و لقب خان به او داده شد.