براساس اطلاعاتي كه خبرنگار همشهري به‌دست آورده است از 365 مورد تقاضاي تحقيق و تفحص فقط 64 مورد آن در 36سال گذشته در صحن علني قرائت شده است.
- چرا تحقيق و تفحص؟
تحقيق و تفحص از نهادها ودستگاه‌هاي اجرايي يكي از ابزارهاي نظارتي نمايندگان است، ابزاري كه به‌واسطه آن مي‌توانند پرونده نهادي را راهي دستگاه قضا كنند يا با تأييد عملكرد نهاد مذكور كوچك‌ترين شبهه‌ها را از آن بزدايند.رويه در دستور كارقرار گرفتن طرح‌هاي تحقيق و تفحص در بهارستان به اين صورت است كه ابتدا طرح تحقيق و تفحص را جمعي از نمايندگان تهيه وبه هيأت رئيسه مجلس ارائه مي‌كنند،
پس از تأييد هيأت رئيسه طرح به صحن علني بهارستان مي‌آيدو به رأي نمايندگان گذاشته مي‌شود ودرصورت رأي موافق اكثريت مجلس كميته تحقيق و تفحص تشكيل مي‌شود و چند تن از طراحان به همراه چند تن از اعضاي كميسيون‌هاي تخصصي مرتبط با تحقيق و تفحص به عضويت كميته در مي‌آيند. براساس آيين‌نامه داخلي مجلس كميته‌هاي تحقيق و تفحص 6ماه فرصت دارند كه تحقيق و تفحص را به سر انجام برسانند و درصورت تأييد هيأت رئيسه تنها مي‌توانند براي يك مدت زمان 6ماهه دوم- يعني نهايتا يك سال- اين مهلت را تمديد كنند. پس از پايان تفحص نتيجه در صحن قرائت مي‌شود ودرصورتي كه جنبه كيفري داشته باشد به دستگاه قضايي ارجاع‌شده و خارج از نوبت معمول پرونده‌هاي قضايي مورد بررسي قرار مي‌گيرد.
تحقيق و تفحص در كنار تذكر وسؤال از وزرا بسته نظارتي نمايندگان را تشكيل مي‌دهد واهرم‌هايي هستند كه مسئولان ومديران اجرايي را نسبت به عملكردشان در مقابل بهارستان پاسخگو مي‌كنند.درپي استفاده مكرر و نابجاي جمعي از نمايندگان در ادوارگذشته از اين اهرم‌ها هم جايگاه نظارتي مجلس وهم نقش نظارتي نمايندگان نزول داشته است، آنطور كه عليرضا رحيمي، عضو فراكسيون اميد به همشهري مي‌گويد:«بي سرانجام رها شدن تحقيق و تفحص‌هاي مجلس در ادوارگذشته ودوره دهم بهارستان آفتي است كه دامنگير نقش نظارتي نمايندگان شده است.
متأسفانه سود جويي و سوءاستفاده جمع معدودي از نمايندگان از اين طرح موجب‌شده كه آنها طرح‌هاي تحقيق و تفحص را به محلي براي منافع حوزه انتخابيه و در موارد اندكي منافع شخصي و سياسي‌شان تبديل كنند.» او مي‌گويد:« در 9دوره مجلس شوراي اسلامي 365تقاضاي تحقيق و تفحص ثبت شده است. در اين ميان مجلس نهم با 182 تقاضاي طرح تحقيق و تفحص ركورددار است و جالب اينكه اين ميزان طرح ارائه شده به هيأت رئيسه 17مورد به تأييد اكثريت مجلس رسيده و از مجموع آن تنها 6گزارش در صحن علني قرائت شده و 4مورد آن به قوه قضاييه براي رسيدگي نهايي ارجاع شده است.»
رحيمي معتقد است كه در بين آمار ارائه شده از سوي كميسيون اصل90 مجلس ششمي‌ها بهترين استفاده را از تحقيق و تفحص داشته‌اند واز 27مورد تقاضاي ارائه شده آنها به هيأت رئيسه 21مورد در صحن علني مصوب شده كه از مجموع آن 16گزارش در صحن قرائت شده و 5مورد هم به قوه قضاييه ارجاع داده شده است.» نكته جالب ماجرا آنكه در مجلس اول شوراي اسلامي هيچ طرح تحقيق و تفحصي در دستور كار نمايندگان قرار نگرفت.
- از200ميليون تا يك ميليارد هزينه
در كنار آسيبي كه نا كار آمدي طرح‌هاي تحقيق و تفحص متوجه نقش نظارتي بهارستاني‌ها مي‌كند، هزينه مالي اين طرح‌ها آفت ديگري است كه دست به گريبان مجلس است. رحيمي در اين‌باره به ما مي‌گويد: «در هزينه‌هاي طرح‌هايي كه تحقيق وتفحص به مجلس تحميل مي‌كند نكته قابل توجهي وجود دارد و آن اينكه حداقل هزينه براي طرح‌هاي تحقيق و تفحص 200ميليون تومان بر آورد شده است اما متأسفانه در بررسي عملكرد تحقيق و تفحص‌هاي بهارستان به مواردي بر مي‌خوريم كه بعضا بيش ازيك ميليارد تومان هزينه داشته و به سرانجام هم نرسيده‌اند. مواردي كه در اين دسته قرار مي‌گيرند كم نيستند وآخرين آن به مجلس نهم و تحقيق بي‌سرانجام از يك نهاد دولتي بازمي‌گردد.»
چاره جويي براي بي‌تأثير شدن طرح‌هاي تحقيق و تفحص در بهارستان موضوعي بود كه در جلسه غيرعلني ديروزنمايندگان مطرح شد. رحيمي در اين‌باره مي‌افزايد: «جلسه ديروز در واقع آسيب‌شناسي كميسيون اصل90 مجلس از روند تحقيق و تفحص‌هاي نمايندگان در 9دوره گذشته مجلس شوراي اسلامي بود. در اين جلسه آنچه قابل توجه بود آمار صعودي درخواست‌هاي تحقيق و تفحص در ادوار مجلس است. به واسطه گزارش كميسيون اصل90 مي‌توان گفت تعداد تحقيق و تفحص‌ها درهر دوره مجلس نسبت به دوره قبل 2 و بعضا 3برابر شده است.»
او تأكيد مي‌كند:« در جلسه غيرعلني ديروز بهارستان كه قريب به 40دقيقه به طول انجاميد علي لاريجاني به نمايندگان توصيه كرد به‌جاي استفاده مداوم و مكرر از طرح تحقيق و تفحص بهتر است نمايندگان از مكانيسم 236آيين‌نامه داخلي استفاده كنند كه مسير را براي نظارت مستقيم بر عملكرد دستگاه‌هاي اجرايي هموار كرده است و پيچيدگي طرح تحقيق و تفحص را هم ندارد.» با توجه به جلسه غيرعلني ديروز بهارستان و توصيه لاريجاني به نمايندگان به‌نظر مي‌رسد كه در 2سال باقي مانده از عمرمجلس دهم سرعت به جريان افتادن طرح‌هاي تحقيق و تفحص كاهش قابل توجهي يابد و طرح جديدي به جريان نيفتد مگر به ضرورت.