به همين‌خاطر بسياري از مديران شهري پايتخت همزمان با روز تهران، آخر هفته متفاوتي را پشت سر گذاشتند؛ چه آنها كه به محله‌هاي قديمي شهر سركشي كردند و چه آنها كه در لابه‌لاي نسخه‌هاي تاريخي، پژوهشي درباره سرگذشت طهران داشتند.
روز تهران به‌دنبال مصوبه سال گذشته دوره پيشين شوراي شهر تهران وارد تقويم شد.
آن زمان اعضاي شوراي شهر پس از بررسي دستور جلسه مطرح براي معرفي و بهره بهتر از ظرفيت‌هاي موجود پايتخت رأي به نامگذاري 14مهرماه به روز تهران دادند؛ مسئله‌اي كه به‌نظر مي‌رسد در پي كمرنگ شدن هويت تاريخي تهران نيز مورد توجه قرار گرفت.
به هرحال تهراني‌ها اكنون با آنچه هويت شهرشان نام دارد، فاصله گرفته‌اند. پايتخت‌نشينان شهر محل سكونت خود را با آلودگي هوا، ترافيك، بزرگراه و سازه‌هاي عظيم تعريف مي‌كنند. البته كه هنوز قلب تهران زنده است و خانه‌هاي آجري با كاشي‌هاي رنگي و البته بعضا گذر آب در لابه‌لاي درختان كهنسالي مثل چنار را در خود جاي داده‌اند اما براي زنده ماندن و احيا نياز به برنامه‌ريزي دارند. آنطور كه احمد مسجدجامعي به همشهري مي‌گويد؛
«تهران با يكسري هويت‌هاي مختلف شناخته مي‌شده كه نياز است براي حفظ و بازگرداندن آنها به شهر تلاش جدي صورت بگيرد. طي دهه‌هاي اخير نه‌تنها به هويت‌هاي شهر توجهي نشده بلكه گاهي اوقات تخريب هم شده‌اند.» به گفته اين عضو شوراي شهر تهران، پايتخت كشور هويت‌هاي مختلفي مثل هويت طبيعي، هويت روستايي، هويت افراد مشهور و هويت معمارانه داشته است.
وي در مورد هر كدام از اين هويت‌ها مثالي مي‌زند و اظهار اميدواري مي‌كند كه دوره جديد مديريت شهري به واسطه نگاه انسان‌محورانه خود، توجه به آنها را مورد اهميت قرار دهد؛ «هويت طبيعي مثل بخش‌هايي از شهر كه نامشان را به‌دليل جريان آب سالم مي‌گرفتند، همچون قنات‌آباد، چهارراه قنات، آب كرج، آبشار و يخچال يا آنهايي كه نامشان از روي انبوه درختان انتخاب مي‌شد، مانند دارآباد، ونك و چهارراه‌اناري.
برخي ديگر هويت محل از حضور اشخاص مشهور گرفته شده است. مثل خيابان‌هاي استاد معين يا شهريار و محله‌هاي اميرآباد، يوسف‌آباد، حسن‌آباد و بهجت‌آباد.» وي كه پيشنهاد روز تهران را به شوراي پيشين ارائه داده، برخلاف وضعيت هواي اين روزهاي پايتخت، مي‌گويد كه تهران در گذشته هواي سالم و آب بسيار گوارايي داشته است. وي با بيان اينكه دكتر ياكوب ادوارد پولاك اتريشي به‌عنوان نخستين پزشك خارجي در ايران دست به جراحي مدرن برد، مي‌افزايد: «اين پزشك در كتاب خاطرات خود آورده كه هواي پاك تهران سبب مي‌شود كه زخم زود خوب شده و جوش مي‌خورد.»
- روز فكر كردن به ارتقاي كيفيت زندگي
در مورد بازسازي هويت آسيب‌ديده تهران معاون معماري و شهرسازي شهرداري هم بر اين نظر است كه بايد يك‌برنامه‌ريزي با نگاه انسان‌محورانه صورت بگيرد. سيدمحمدمهدي حجت با بيان انتخاب 14مهرماه -همزمان با سالروز پايتخت شدن تهران- بسيار هوشمندانه بوده است، به همشهري مي‌گويد:
«تهران هم از نظر وسعت جغرافيايي و هم ظرفيت‌هاي كالبدي و فضاهاي تعاملي داراي ظرفيت‌هاي گسترده‌اي است كه طي دهه‌هاي اخير آسيب ديده‌اند. حدود 50سال قبل تهران داراي انتظام محله‌اي بوده كه افراد با سنخيت‌هاي همگن در كنار هم قرار مي‌گرفته‌اند و ارتباطات و تعاملات اجتماعي قوي و گرم با هم داشته‌اند. مشكل از جايي شروع شده كه از يك‌طرف راه ديگران را انتخاب كرده و از طرف ديگر راه خودمان را رها كرديم.»
حجت مي‌افزايد: «نگاه به شهر تهران نشان مي‌دهد كه اين شهر داراي نقاط قوت استثنايي در ميان شهرهاي دنياست ولي به‌دليل رفتار نامطلوب و اقتصادي اين ظرفيت‌ها پايمال شده است. بدين‌ترتيب اين شهر براي افراد، خواسته‌هايشان و ارتباطات‌شان در حالت مطلوب نيست چراكه نه به تعداد واحدهاي مسكوني و تجاري مورد نياز افراد و نه به فراهم آوردن امكانات براي ارتباطات و تعاملات معقول انساني ميان آنها فكر شده است.»
وي كه يكي از بنيانگذاران سازمان ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري بوده است، تأكيد مي‌كند كه الان فكر كردن، تحقيق‌كردن و پژوهش در مورد سابقه فرهنگي ساكنين تهران بايد مورد اهميت قرار بگيرد.
به گفته وي شهر جايي نيست كه تنها از نظر دسترسي‌ها و ميزان تراكم و در يك‌كلام عناصر فيزيكي مورد توجه قرار گيرد بلكه بايد ابتدا جنبه‌هاي انساني به‌عنوان يك‌مظروف مطالعه شود و سامان پيدا كند و براي يك‌زندگي با كيفيت معقول ظرف مناسبي پيدا شود. معاون معماري و شهرسازي شهرداري تهران در يك‌پيغام به مناسبت روز تهران مي‌گويد: «روز تهران روز فكر كردن به ارتقاي كيفيت زندگي در اين شهر براي خودمان و فرزندانمان در امروز و فرداست.»
- تهراني كه بايد باشد
ديروز روز تهران بود، روزي خلوت با هواي مطبوع پاييزي كه ترافيك سنگيني نداشت و رفت‌وآمد مثل هر روز با استرس و تأخير همراه نبود. تهران شايد در تصور بسياري از شهروندان شهري با آلودگي هوا و ترافيك باشد اما واقعيت اين است كه روزهاي زيباي تهران را تمامي ما در ايام مختلف تجربه كرده‌ايم. بوستان‌هاي تهران فضاهاي خوبي را براي خانواده‌ها فراهم مي‌كنند.
اماكن تاريخي تهران با به رخ كشيدن زيبايي‌هاي معماري ايراني، دلبري‌هاي خاص خود را دارند. به‌طور خلاصه بايد گفت كه تهران شهري زنده و پوياست كه البته دچار كمبودهايي نيز هست. اينجاست كه شهروندان بايد براي بيشتر شدن زيبايي‌هاي شهر هم دست به‌كار شوند. اما به مناسبت 14مهرماه، روز تهران به سراغ تعدادي از شهروندان رفتيم و نظر آنها را درباره تصويري كه از تهران در ذهن دارند، تهراني كه دوست دارند و كاري كه اگر جاي شهردار تهران بودند، انجام مي‌دادند، پرسيديم.
- تهران شهر زندگي است
پروين مرادي، ساكن محله منيريه تهران در منطقه11 است. منيريه جزو محله‌هاي قديمي تهران است كه هنوز هم كوچه‌هاي پردرختي دارد. خانم مرادي درباره تصويري كه از تهران در ذهن دارد، مي‌گويد: وقتي نام تهران را مي‌شنوم بيشتر ياد شهرهاي شلوغ هندي مي‌افتم كه در فيلم‌ها ديده‌ام؛ شهري پر از سر و صدا.
وي دوست دارد تهران را دوباره شهري با كوچه‌هاي خلوت و خانه‌هاي حياط‌دار و پردار‌و‌درخت ببيند. اولويت اين ساكن محله قديمي تهران نيز كم كردن خودروهاي شخصي از خيابان‌ها با توسعه حمل‌ونقل عمومي تميز و مرتب است. البته وي به اين نكته هم اشاره مي‌كند كه با وجود اين تهران هنوز هم زيباست و به‌خصوص در روزهاي تعطيل اين زيبايي‌ها را بيشتر و بهتر مي‌توان ديد.
گلگيس نوري، از اهالي خيابان نصرت در منطقه 6 تهران است.
وي مي‌گويد: با شنيدن تهران تصوير زندگي در ذهن من نقش مي‌بندد. البته او نيز تهراني را دوست دارد كه تميز، بدون دود و ترافيك و سرشار از لبخند باشد. اولويت او براي رسيدگي به تهران رفع معضل ترافيك است. شكيبا نوري 14ساله نيز نظر متفاوتي دارد. او مي‌گويد: تهران من را به ياد كودكان و نوجواناني مي‌اندازد كه به جاي تحصيل كردن در مدارس و پيشرفت در زندگي در خيابان‌ها دستفروشي مي‌كنند و چشم به‌دست مردم مي‌دوزند و حسرت مي‌خورند. وي در ادامه مي‌گويد: تهران را با هواي پاكيزه و مردماني با اخلاق نيكو دوست دارم؛ بادرختاني بلند وبا امنيتي كامل.
- در تهران برج نسازيد
هادي نعيمي، كارمند يكي از موسسات فرهنگي است كه در محله تهرانپارس زندگي مي‌كند. وي كه اصالتي اراكي دارد، تهران را با آلودگي هوا و ترافيك مي‌شناسد. شهري كه كودكانش با وجود داشتن امكانات رفاهي بسيار اما لذت دوران كودكي‌هاي گذشته را حس نمي‌كنند. وي چون علاقه‌مند به طبيعت است، دوست دارد تهران سرسبزتر از وضعيت فعلي باشد. اولويت وي در رسيدگي به مشكلات تهران نيز ممانعت از برج‌سازي است.
نعيمي مي‌گويد: اگر جاي شهردار بودم اجازه ساخت ساختمان‌هاي بالاي 4طبقه را نمي‌دادم. ساخت بناهاي بلند در كوچه‌ها بافت محله را به هم مي‌ريزد. محمد فيض ثاني و همسرش كه در حال قدم زدن در خيابان وليعصر هستند، ويژگي فعلي تهران را در آلودگي هوا و ترافيك مي‌بينند. از نگاه آنها نيز بايد براي مترو و اتوبوس اولويت قائل شد تا ترافيك و آلودگي هواي شهر كم شود. البته آنها به اجراي دقيق و سختگيرانه‌تر قوانين از سوي مأموران پليس راهور و نيز ارتقاي فرهنگ شهروندي تأكيد دارند.
رئوف وحيدي نيا كه راننده تاكسي است و سر يكي از تقاطع‌هاي شلوغ تهران منتظر مسافر است مي‌گويد تهران براي من همان تهران قديم است كه در ذهن دارم و از جاده قديم (خيابان شريعتي) به سمت شميران مي‌آمدم. وي آرزو دارد كه تهران همانند دهه60 شود. شهري كه خلوت بود، آب و هواي خوبي داشت و فرهنگ مردمانش بالاتر بود.
محمد جلاليان و محمد درگاهي كه همكاران آقاي وحيدي‌نيا هستند نيز به بحث اضافه شده و مي‌گويند: تهران خيلي شلوغ شده است درصورتي كه زيبايي‌هاي خاص خود را دارد. اما اگر ناوگان حمل‌ونقل عمومي شهر تقويت شود مشكل ترافيك، آلودگي هوا، استرس مردم و خيلي از مشكلات ديگر شهر برطرف مي‌شود.
محمدرضا ايزدپرست، جوان ساكن منطقه 22 تهران نيز مي‌گويد: تهران جايي است كه بسياري به آن مي‌آيند اما از آن خارج نمي‌شوند. وي تهران باراني را بيشتر دوست دارد اما به شرطي كه آبگرفتگي در خيابان‌ها وجود نداشته باشد. وي انتظار دارد شهر بوستاني هم براي جوانان داشته باشد.
- از رونمايي دانشنامه تا خطر فروش منبع هويت تصويري تهران
احمدمسجدجامعي، عضو شوراي شهر كه ديروز به مناسبت روز تهران، همراه با محسن هاشمي، رئيس شوراي شهر تهران برنامه تهرانگردي داشت، به مركز دايره‌المعارف بزرگ اسلامي رفت و در جريان روند تدوين و تأليف دايره‌المعارف تهران، شميرانات و ري قرار گرفت. به گفته وي براي گرد‌آوري اين دايره‌المعارف 10هزار مدخل براي دانشنامه تهران جمع‌آوري شده است. گفتني است اين عضو شورا كه جزو بنيانگذاران دانشنامه مذكور بود روز گذشته از دايره‌المعارف شميرانات رونمايي كرد و گفت:
«دانشنامه تهران تا پايان سال منتشر مي‌شود و بخش ري هم در سال‌هاي آينده رونمايي خواهد شد.» به اعتقاد وي اين دانشنامه‌ها اثرات ارزشمندي هستند كه بايد مدام به‌روز شوند و حفظ آنها مي‌تواند به حفظ هويت شهر كمك كند. محسن هاشمي نيز اظهار اميدواري كرد كه در سال‌هاي آينده براي روز تهران برنامه‌هاي وسيع‌تري درنظر گرفته شود. همچنين مسجدجامعي در بخشي از برنامه تهرانگردي خود با تابلوي فروش قديمي‌ترين عكاسي تهران در ميدان بهارستان مواجه شد و به همين‌خاطر براي از بين رفتن يكي از منابع تصويري كه هويت پايتخت را بازگو مي‌كند، ابراز نگراني كرد.
اينطور كه به‌نظر مي‌رسد فتوگرافي تهامي كه ۹۰ سال سابقه فعاليت در تهران را دارد پس از فوت مالك در معرض فروش قرار گرفته است درصورتي كه قرار بوده شهرداري منطقه براي كمك به كسب درآمد اين عكاسي قديمي، نسبت به ايجاد يك كافه عكاسي در زيرزمين اين مغازه در ميدان بهارستان اقدام كند.