به گزارش روابط عمومی دفتر احمد مسجد جامعی، مقصد نخست این جمع مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی بود، جایی که دایرة‌المعارف تهران، شمیرانات و ری در حال تدوین است.
مسجدجامعی در این بازدید پیشنهاد داد: کتابخانه تخصصی تهران در این مجموعه تأسیس و سردیس تهران شناسان معروف در سالن ورودی دایره المعارف بزرگ اسلامی نصب شود.
او درباره چرایی انتخاب ۱۴ مهر به عنوان روز تهران، اظهار داشت: روزی که تهران به عنوان پایتخت از سوی آقامحمدخان قاجار معرفی شد، نوروز سال 1200ق بود اما ما نمی‌توانستیم نوروز را روز تهران معرفی کنیم، چون موضوع تهران در آن گم می‌شد. پیشنهادهای دیگری نیز مطرح شد اما در نهایت به این نتیجه رسیدیم که ۱۴ مهرماه که در قانون اساسی مشروطیت، تهران به عنوان پایتخت تثبیت و پایتخت ثبت شد به عنوان روز تهران معرفی شود.
وی با بیان اینکه دانشنامه‌ای مختص تهران، شمیرانات و ری در حال تدوین است، گفت: به دلیل اهمیت شمیرانات و سابقه تاریخی ری، تصمیم گرفته شد که تهران به صورت جداگانه بررسی شود و ری و شمیران نیز به طور جداگانه در این دایرة المعارف مورد توجه قرار گیرد که البته کار بسیار سختی است؛ چرا که برخی منابع شفاهی هستند و اطلاعات آن به صورت مصاحبه با افراد به دست می‌آید و از ظرفیت شورایاران نیز استفاده کردیم. هر چند که این دایره المعارف با دشواری‌هایی به لحاظ بودجه‌ای نیز مواجه بوده به گونه‌ای که اعتباری که برای تدوین این دایرة المعارف در نظر گرفته شده بود، از سوی شورای قبلی قطع شد.
این عضو شورای اسلامی شهر تهران، با بیان اینکه روش جمع‌آوری اطلاعات این دانشنامه بسیار مهم است چرا که علاوه بر منابع کتابخانه‌ای و آرشیوی، بخش زیادی از اطلاعات تهران بر اساس تحقیقات میدانی به دست آمده، افزود: در حین ورق زدن این دایرة المعارف که در خصوص همه ابعاد مختلف تهران اعم از شخصیت‌های تاثیرگذار، مکان‌ها و ... است متوجه شدیم که در این دایرة المعارف اسمی از آیت الله هاشمی رفسنجانی به عنوان یکی از شخصیت‌های برجسته تهران نام برده نشده است. دانشنامه‌ها موجودات زنده‌ای هستند که باید هر چند سال یکبار بازنگری شوند و از آنجایی‌که هاشمی رفسنجانی یک شخصیت ملی است و از بزرگان تهران نیز محسوب می‌شود، لازم است که نامش در این دایرة المعارف قید شود.
وی با بیان اینکه بر اساس اطلاعاتی که مجری کتاب دایرة المعارف تهران اعلام کرده از اتوبان رسالت به بالا جزء شمیرانات محسوب می‌شده چرا که بر اساس نقشه دوره قاجاریه شمیرانات از این منطقه محسوب می‌شده و از اتوبان رسالت به پایین نیز در محدوده مطالعاتی تهران قرار دارد،تصریح کرد: ۱۰ هزار مدخل برای دانشنامه تهران جمع‌آوری شده است که باید به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گیرد.
مسجد جامعی با با تاکید بر اینکه ری نیز حوزه مهم دیگری است که به طور جداگانه به آن پرداخته خواهد شد و در حال حاضر ۳۵۰۰ شخصیت منسوب به ری شناسایی شده است، اضافه کرد: تاریخ و هویت ری در تهران گم شده، در حالی‌که بسیاری از وقایع و شخصیت‌ها به ری منسوب هستند.
عضو شورای اسلامی شهر تهران، درباره زمان انتشار دایره المعارف تهران عنوان کرد: امسال دو جلد دایرة المعارف تهران رونمایی می‌شود و امیدواریم مدیریت شهری به انجام این پروژه مهم کمک کند.
محسن هاشمی رئیس شورای شهر تهران نیز که در طول گفتگوها مشغول تورق نسخه‌های آماده شده بخش تهران بود با تمرکز بر مدخل «آب زرشکی» چند پاراگراف از این مدخل را با صدای بلند خواند و در مورد آن توضیحاتی داد.
سید محمدکاظم موسوی بجنوردی رئیس دایره المعارف بزرگ اسلامی نیز در ادامه گفت: دانشنامه، موجود زنده‌ای است و هر ساله مدخل‌های جدیدی به آن اضافه می‌شود؛ بنابراین می‌توان گفت چاپ اول دانشنامه‌ها در حکم چک نویس است.
وی سپس با اشاره به دیدار خود با مقام معظم رهبری در سال‌های قبل اظهار کرد: در ملاقاتی که با رهبر انقلاب داشتم عنوان کردم هدف بزرگی دارم که تهران به جای قاهره مرکز فرهنگی جهان اسلام شود و ما باید جای آنها را بگیریم. مقام معظم رهبری هم تاکید کردند که برای نیل به این هدف راه درازی در پیش است.
در ادامه محسن هاشمی رئیس شورای شهر تهران، پس از شنیدن برخی انتقادها به ویژه در حوزه بودجه گفت: امیدواریم شورای شهر تهران بتواند راهکارهایی را برای تخصیص بهتر بودجه ارائه دهد.
در ادامه تهرانگردان به دیدن استاد عبدالله انوار - تهران شناس و پژوهشگر برتر تهران- رفتند.
این پژوهشگر، در این دیدار درباره آخرین فعالیت‌های خود به ویژه ترجمه آثاری از ابوعلی سینا اشاره کرد و گفت: در زمینه تهران کتابی را با موضوع مساجد آماده می‌کنم.
وی افزود: تهران مساجد بسیار خاصی داشت که بسیاری از آنها دیگر وجود ندارند و ممکن است به فراموشی سپرده شوند؛ بنابراین یادکرد آن در کتاب حائز اهمیت است.
- شهرداری تهران به دنبال سه نقشه تاریخی پایتخت
در ادامه احمد مسجدجامعی به دیدار رضا شیرازیان - از پژوهشگران تهران- رفت که عمده فعالیت‌های این پژوهشگر در حوزه جمع‌آوری نقشه‌های مربوط به تهران است.
شیرازیان در این دیدار با اشاره به نقشه‌های موجود از تهران بیان کرد: تاریخ نقشه برداری طهران با عملیات یک جاسوس روس در ۱۲۴۱ ق. (دوره فتحعلیشاه قاجار) آغاز می‌شود، که نقشه آن به نقشه «سروان نازکوف» مشهور است. نقشه بعدی را نیز روس‌ها در دوره محمدشاه قاجار برداشتند اما به فاصله کمی از شروع سلطنت ناصرالدین شاه، معلمان و شاگردان دارالفنون منشاء نقشه‌های متعدد از طهران و اطراف آن شدند که کیفیت بسیار خوبی نیز داشت. نقشه طهران ۱۲۷۵ ق. کرشیش، نقشه ۱۲۷۵ ق. اطراف طهران، نقشه ۱۳۰۹ ق. عبدالغفار برخی از مهمترین نقشه‌های دوران ناصری است.
وی ادامه داد: پس از دوره ناصری نقشه‌هایی از منطقه طهران برداشته و منتشر شد، اما نقشه برداری طهران تا دوره پهلوی اول دچار رکود بود. ترسیم نقشه‌ها توسط بخش خصوصی از طهران در دوره پهلوی اول شروع شد. نقشه ۱۳۰۸ ش. که برخی اماکن و شرکت‌های خارجی مشخص کرده و یا نقشه ۱۳۰۹ ش. که انتشارش جنجالی در شهر به پا کرد. یک شخص فرانسوی (فرانسیس رومیر) که در دفتر مشاور طرح تغییرات طهران کار می‌کرد، طرح محرمانه بلدیه را بصورت نقشه تجاری ترسیم و در کتابخانه اقبال به فروش گذاشت که با واکنش تند بلدیه و جمع آوری نقشه‌ها روبرو شد، اما این نقشه کمیاب سند بسیار معتبری از تغییرات تهران است.
در ادامه مسجد جامعی با اشاره به توضیحات شیرازیان تصریح کرد: طرح جامعی برای ایجاد معابر تهران در سال ۱۳۱۶ ش. در یک نقشه ترسیم و به تصویب رسید. حاصل تحولات تهران در دوره پهلوی اول در یک سند بسیار ارزشمند یعنی عکس هوایی ۱۳۱۹ ش. مشخص است. در این عکس نهایت مرز شمالی طهران زمین چمن امجدیه و نهر کرج است. بر روی این عکس هنوز خندق طهران در شرق و جنوب شرقی مشخص است.
وی افزود: مجموعه عکس‌های هوایی سال ۱۳۲۱ ش. تهران که توسط متفقین گرفته شد، مجموعه‌ای کم نظیر است که خارج از ایران نگهداری می‌شود. از این تاریخ به بعد شاهد نقشه‌های متعددِ تولید بخش خصوصی هستیم. چرا که تهران جدید هر روز خیابان‌ها و اماکن جدیدی پیدا می‌کند که شهروندان، کارکنان خارجی و جهانگردان نیاز به شناخت آن دارند.
در ادامه شیرازیان با بیان اینکه در سال ۳۲ به دستور مصدق سازمان نقشه‌برداری تشکیل شد، گفت: تا سال ۵۷ این روند ادامه داشت و بررسی نقشه‌ها نشان می‌دهد که یک برنامه منظم، ابزاری و ملی هیچ وقت در نقشه برداری‌های تهران وجود نداشت این در حالیست که نیازمند آن هستیم هر سه تا پنج سال به طور ادواری عکس‌های هوایی از تهران گرفته شود تا سیر تحولات مشخص شود.
وی با بیان اینکه متاسفانه در تهران متولی نقشه‌ها مشخص نیست، گفت: یک موزه دائمی نقشه وجود دارد که البته کامل نیست و سیر تحولات را ناقص نشان می‌دهد.
این پژوهشگر خاطر نشان کرد: سه نقشه بسیار مهم برای نشان دادن سیر تحول تهران وجود دارد که البته در اختیار هیچ پژوهشگر داخلی نیست که نقشه اول متعلق به سال ۱۳۰۹ و نقشه خیابان کشی‌های تهران است و نقشه دوم نقشه اردشیر زارع است که در سال ۱۳۲۱ رسم شده و نقشه سوم نیز عکس هوایی است که انگلیسی‌ها از تهران گرفته‌اند. امیدواریم شهرداری تهران نسبت به خرید این سه نقشه مهم اقدام کند تا بتوانیم نقشه تاریخی تهران و سیر تحول آن را تکمیل کنیم.
روز تهران مسجد جامعی را میهمان ناصر تکمیل همایون کرد. مسجدجامعی درباره این تهرانشناس و پژوهشگر گفت: آثار زیادی در مورد تهران دارد که از جمله آنها می‌توان به کتاب سه جلدی تاریخ اجتماعی فرهنگی تهران، کتاب عودلاجان و کتاب محله یهودی‌های تهران اشاره کرد. همچنین استاد مقالات زیادی در زمینه تهران و تاریخ قاجاریه به رشته تحریر به نگارش درآورده‌اند.
- فروش قدیمی‌ترین عکاسی تهران در بهارستان
احمد مسجدجامعی سپس راهی بهارستان شد و از عکاسی به فروش گذاشته شده تهامی بازدید کرد. وی با بیان اینکه در یکی از برنامه‌های تهران گردی از فوتوگرافی تهامی بازدید کردیم، گفت: قرار شد که شهرداری منطقه برای کمک به کسب درآمد این عکاسی قدیمی، نسبت به ایجاد یک کافه عکاسی در زیرزمین این مغازه در میدان بهارستان اقدام کند.
عضو شورای اسلامی شهر تهران افزود: همچنین قرار شد سازمان زیباسازی شهرداری با همکاری شهرداری منطقه، عکس‌های قدیمی و جدید این منطقه را که نشان دهنده سیر تحول آن است را در نمایشگاهی در معرض دید عموم قرار دهد تا به این مغازه قدیمی کمک شود.
مسجدجامعی با بیان اینکه متاسفانه با وجود آنکه هنوز ۴۰ روز از فوت صاحب مغازه نگذاشته شاهد آن هستیم که سرقفلی این مغازه واگذار می‌شود، عنوان کرد: فتوگرافی تهامی در آستانه ۹۰ سالگی خود تعطیل می‌شود و این برای جامعه هنری و عکاسی تهران قابل پذیرش نیست. امیدواریم شهرداری تهران فکری به حال نگهداشت این عکاسخانه کند چرا که بنا به اطلاعاتی که در اختیار قرار گرفته این مغازه ۳۰ متر است و حدود سه میلیارد تومان برای فروش گذاشته شده است.
- ادای احترام به لهستانی‌ها
عضو شورای اسلامی شهر تهران در ادامه به یاد هفتاد و پنجمین سال ورود لهستانی‌ها به ایران، به گورستان لهستانی‌ها رفت و در آنجا به لهستانی‌های مدفون در این گورستان ادای احترام کرد.
مسجدجامعی با بیان اینکه ۷۵ سال از ورود لهستانی‌ها به ایران می‌گذرد، گفت: استالین لهستانی‌ها را بسیار اذیت می‌کرد و آنان به نوعی به ایران پناهنده شدند و مورد استقبال مردم ایران قرار گرفتند. بعد از جنگ جهانی دوم، اسرای لهستانی دربند کشور شوروی سابق به ایران فرستاده شدند که بسیار مورد استقبال مردم ایران قرار گرفتند.
وی با بیان اینکه لهستانی‌ها کنیسه و کلیساهای خود را در ایران داشتند، افزود: حتی هنوز کنیسۀ آنها در خیابان ۳۰ تیر باقی مانده که نشان دهنده روابط نیک مردم ایران و لهستان است.
عضو شورای اسلامی شهر تهران، با بیان اینکه ۱۹۳۷ نفر در گورستان لهستانی‌ها دفن شده‌اند که از این میان ۶۰۹ نفر نظامی هستند، گفت: نکته قابل توجه اینکه در کنار یادبود نظامیان کشته شده لهستانی تابلویی وجود دارد که اسامی سربازان کشته شده که جسدشان در این گورستان دفن نشده قید شده است. اسم سربازان دفن شده در قزوین، خرمشهر، اهواز و شمال ایران روی کتیبه‌هایی نصب شده است.
مسجد جامعی افزود: خسرو سینایی فیلمی درباره لهستانی‌ها ساخته است و برای همین بالاترین نشان دولتی را از دولت لهستان دریافت کرده است.
وی در پایان با بیان اینکه هلنا آخرین بازمانده لهستانی‌های مهاجری بود که ۷۵ سال پیش به ایران آمده بود، گفت: چندی پیش این زن از دنیا رفت اما نکته قابل توجه اینکه قبل از مرگش در مصاحبه‌ای با پسرش که تحت عنوان کتاب «از ورشو تا تهران» به چاپ رسیده است تمامی سختی‌های مسیر را شرح می‌دهد و نکته قابل توجه اینکه مادر هلنا به نوعی اولین نفری محسوب می‌شود که با پخت پیراشکی مردم تهران را با این غذای جدید آشنا می‌کند و کافه تریایی نیز در خیابان انقلاب کنونی داشته است که در حال حاضر بنا به گفته دوستانشان به کفش فروشی تبدیل شده شده است.
در پایان این مراسم نیز مسجدجامعی و همراهان از نمایشگاه عکس‌های لهستانی ساکن اصفهان که حدود 75 سال پیش گرفته شده بودند، بازدید کردند. این نمایشگاه با حضور مسئولان سفارت لهستان و تعدادی از لهستانی‌های ساکن تهران و علاقه مندان تهرانی در کاخ سعدآباد برپا بود.
- عكس‌هاي تهرانگردي را مي‌توانيد در آژانس عكس همشهري ببينيد.