مجلس به‌دنبال ممنوعیت ازدواج دختران زیر ۱۳سال

موضوع ممنوعيت ازدواج كودكان زير 13سال مدتي است نقل محافل شده است؛ كودكاني كه بيشتر به‌علت فقر اقتصادي و اعتياد سرپرستان خانوار ناچار به زندگي متأهلي شده‌اند. آمارهاي سازمان ثبت احوال و بررسي‌هاي همشهري حاكي از اين است كه در 9ماهه ابتداي سال گذشته 29هزار و 710كودك زير 15سال در كل كشور ازدواجشان ثبت رسمي شده و 871كودك زير 15سال نيز در سال95 مطلقه شده‌اند.

آمارهاي رسمي حكايت از اين دارند كه بيشترين آمار ازدواج و طلاق كودكان در استان‌هاي سيستان و بلوچستان، خوزستان، خراسان رضوي، آذربايجان شرقي و غربي، فارس، زنجان، تهران، همدان و مازندران ثبت شده است.

براساس آمار سازمان ثبت احوال در 9ماهه اول سال95 نيز يك هزار و 153ولادت براي مادران كمتر از 15سال به ثبت رسيده است. سيف‌الله ابوترابي، سخنگوي سازمان ثبت احوال با اشاره به اينكه براساس ماده1041 قانون مدني ازدواج دختر قبل از رسيدن به 13سال شمسي و پسر قبل از رسيدن به 15سال شمسي منوط به اذن ولي و با تشخيص مراجع صالحه است، به همشهري گفت: دفاتر ثبت ازدواج به هيچ عنوان نمي‌توانند ازدواج كودكان زير اين سن را بدون اجازه از مراجع صالحه ثبت كنند و ازدواج‌هايي كه در دفاتر اسناد رسمي ثبت مي‌شود در سن قانوني و يا با اجازه مراجع صالحه و اذن ولي بوده است.

اما مسئله ممنوعيت ثبت ازدواج كودكان بدون اجازه از مراجع صالحه باعث شده تا شاهد ازدواج‌هاي بسياري در كشورمان باشيم كه بدون ثبت شروع مي‌شوند و در هيچ مرجعي نيز ثبت نمي‌شوند.

طيبه سياوشي، عضو فراكسيون زنان مجلس با اشاره به اينكه معضل بزرگي كه در زمينه ازدواج كودكان با آن روبه‌رو هستيم، ثبت‌نشدن اين ازدواج‌هاست، به همشهري مي‌گويد:‌ معضلي كه با آن روبه‌رو هستيم، اين است كه غير از ثبت‌نشدن ازدواج اين دختران، برخي از آنها مجبور به ازدواج با اتباعي مي‌شوند كه حضورشان در كشورمان غيرقانوني است و مشكلات آنها بعد از ازدواج و فرزنددارشدن چند برابر مي‌شود. به گفته اين نماينده مجلس، نزديك‌ترين سن براي ازدواج 15سال است و نخستين قانون مدني كشورمان هم 15سال را ملاك ازدواج قرار داده. بر اين اساس در طرح جديد سن 13 تا 15سال را ملاك براي زادواج قرار داده‌ايم كه فرد با مجوز مراجع ذيصلاح و والدين ازدواج كند.

• بحران‌ در يك دهه آينده

سياوشي با اشاره به اينكه با توجه به كمبود مالي دولت اتخاذ تدابير حمايتي بر اين افراد ضروري است، گفت: هم‌اكنون دولت نمي‌تواند به بچه‌هايي كه در سن زير 15سال ازدواج كرده و مطلقه شده‌اند، خدماتي ارائه كند و با روند كنوني ازدواج كودكان در يك دهه آينده شاهد بحران درخصوص ازدواج كودكان خواهيم بود. به گفته وي، براساس اين طرح تمام ازدواج‌هايي كه زير 13سال انجام مي‌شود، غيرقانوني تلقي مي‌شود، اما بين‌ 13 تا 15سال هم با اجازه والدين و حكم دادگاه بلامانع است. البته در صورت تصويب اين طرح در مجلس در آيين‌نامه آن حتما مواردي از قبيل صالح بودن والدين براي اجازه دادن ازدواج كودكانشان نيز مطرح مي‌شود. سياوشي با اشاره به اينكه بدن اين كودكان آمادگي بارداري را ندارد، گفت: بارداري در اين كودكان ريسك بالايي دارد و در اكثريت موارد اين كودكان در بارداري‌هاي مكرر دچار سقط جنين شده و هزينه‌هاي زيادي را به كشور تحميل مي‌كنند. از سوي ديگر برخي از اين دختران ناچار به ازدواج با مرداني مي‌شوند كه فاصله سني زيادي با آنها دارند و همين مسئله آسيب‌هاي زيادي را به‌دنبال دارد.

• 3درصد دختران زير 15سال ازدواج مي‌كنند

شيرين احمدنيا، جامعه‌شناس نيز با بيان اينكه براساس آمارهاي يونيسف رقم ازدواج كودكان در كشورمان 17درصد است، به همشهري گفت: در سال٢٠١٥، در ايران ١٧‌درصد دختران، قبل از رسيدن به ١٨سالگي ازدواج كرده و ٣‌درصد هم قبل از ١٥سالگي ازدواج مي‌كنند. اما براساس كنوانسيون حقوق كودك كه ايران نيز جزو آن است، افراد بين يك تا 18ساله كودك تلقي مي‌شوند و توصيه نمي‌شود كه اين افراد ازدواج كنند. به گفته اين استاد دانشگاه، فقر اقتصادي و فرهنگي خانواده‌ها مهم‌ترين دليل براي ازدواج اين كودكان است. با وجود اين، دختراني كه در سن پايين ازدواج مي‌كنند از بعد جسماني به بلوغ لازم نرسيده‌اند و از ادامه تحصيل و دستيابي به جايگاه اجتماعي محروم مي‌شوند و يكباره از محيط كودكي به جايگاه همسري و مادري مي‌رسند. احمدنيا تصريح كرد:‌ اين بچه‌ها به‌دليل اينكه به سرعت وارد چرخه زندگي متاهلي مي‌شوند، فرصت ادامه تحصيل و اشتغال را ندارند در نتيجه در شرايط وابستگي به همسر به‌سرمي‌برند و ناچارند به شرايطي كه همسرشان به آنها تحميل مي‌كند، تن دهند.

بيوه‌شدن اين كودكان مسئله ديگري است كه احمدنيا به آن اشاره كرد‌ و گفت:‌ برخي از اين دختران به همسري افرادي با سن بالا درمي‌آيند و بر اثر فوت همسرشان بيوه شده و يا به‌علت طلاق بيوگي را تجربه مي‌كند. كودك‌بيوه‌ها مشكلات مضاعفي را در زندگي نسبت به ديگر زنان بيوه تجربه مي‌كنند چرا كه در سني بيوه شده‌اند كه موقعيت شغلي و تحصيلي ندارند و نمي‌توانند به آن اتكا كنند در نتيجه آسيب‌هاي بيشتري متوجه آنها مي‌شود. وي با اشاره به اينكه اكنون در شهرها بيشتر شاهد ازدواج كودكان هستيم، افزود: اين موضوع به اين دليل است كه در 40سال اخير از 70درصد روستانشيني به 70درصد شهرنشيني رسيده‌ايم و غالب افرادي كه در شهرها ساكن شده‌اند، روستاييان مهاجري هستند كه در حاشيه شهرها ساكن شده و بيشترين ازدواج كودكان نيز در اين گروه رقم مي‌خورد. چندي قبل بود كه عضو کمیسیون قضایی وحقوقی مجلس با بیان اینکه ازدواج کودکان به صورت غیررسمی و بدون ثبت در دفاتر ازدواج و طلاق انجام می گیرد، گفت: چنین ازدواج هایی بیشتر در مناطق مرزی و محروم شکل می گیرد.محمد کاظمی افزود: متاسفانه ازدواج زیر سن قانونی به خصوص در مناطق مرزی و محروم کشور وجود دارد به شکلی که این نوع ازدواج‌ها بدون ثبت و به شکل غیررسمی صورت می‌گیرد.نماینده مردم ملایر در مجلس با بیان اینکه ازدواج زیر سن قانونی خارج از حیطه دفاتر ازدواج و طلاق انجام می‌گیرد، تصریح کرد: قانون برای ازدواج‌ دختران در سن پایین محدودیت قائل شده اما در این قانون اجازه ازدواج دختران قبل از ‌ 13 سالگی منوط به اذن ولی به شرط مصلحت با تشخیص دادگاه صالح شده است.وی درباره راه‌های قانونی برای جلوگیری از ازدواج زیر سن قانونی‌ یادآور شد: مجلس در این زمینه به تنهایی تصمیم گیرنده نبوده و ‌ نیازمند همراهی دیگر نهادها ‌ست.

• مخالفت آيت‌الله مكارم ‌ با ازدواج دختران قبل از بلوغ عقلي

در ديدار اعضاي كميسيون فرهنگي مجلس با آيت‌الله مكارم شيرازي استفتايي از ايشان درخصوص ازدواج دختران در سنين پايين صورت گرفت. از آيت‌الله مكارم شيرازي سؤال شد: هم‌اكنون طبق قانون، ازدواج دختران از سن 13سال به بالا امكان‌پذير است. تبصره‌اي در قانون وجود دارد كه با اذن ولي، امكان ازدواج دختران زير 13سال هم وجود دارد؛ اين در حالي است كه ما 42هزار ازدواج زير سن 13سال داريم و اين مشكلات زيادي را ايجاد مي‌كند. آيت‌الله مكارم شيرازي در پاسخ به اين استفتا گفتند: من از نظر فتوا اين اجازه را نداده و نمي‌دهم. ممكن است در گذشته چنين چيزي جايز بوده اما اكنون به‌خاطر مفاسدي كه دارد تا زماني كه دختر به بلوغ عقلي نرسد و قدرت تصميم‌گيري نداشته باشد، اجازه ازدواج ندارد و حكم باطل بودن چنين ازدواجي را مي‌دهم.