او كه صندوقچه اسرار جنگ بود، ديروز خود به خاطره‌اي از دفاع‌مقدس تبديل شد. ياران هاشمي، از علي اكبر ناطق نوري گرفته تا محمد جواد ظريف وزير امور خارجه و سردار حسين علايي فرمانده سابق نيروي دريايي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي جملگي روايت‌هايي از مواجهه هاشمي با مخاطرات جنگ را بيان كردند؛ همايشي كه در آن از اين نماينده امام (ره) در شوراي‌عالي دفاع به‌عنوان «فرمانده صلح» ياد شد.
فرمانده، واژه‌اي است كه در همايش «هاشمي و 8سال دفاع‌مقدس» براي جانشين فرمانده كل قوا در ماه‌هاي پاياني جنگ، تكرار شد، هم از زبان فرزندش فاطمه هاشمي آنجا كه گفت «يكي از افراد اعلام كرد كه آقاي هاشمي در جنگ مسئوليت جدي نداشت و فرمانده جنگ نبود، مي‌گويم كه بله؛ آقاي هاشمي فرمانده صلح بود و براي صلح به جبهه مي‌رفت» يا در بيان علي اكبر ناطق نوري در جايي كه گفت: «امام فرماندهي جنگ را به مرحوم هاشمي واگذار كرد، در مقطعي كه اختلاف سليقه بين سپاه و ارتش بود، هاشمي فرماندهي جنگ را برعهده گرفت.
همين اختلافات كه بخشي از آن هم از پشت جبهه به جبهه منتقل شده بود، سبب آسيب‌هاي بزرگي در جنگ شد. مرحوم هاشمي اختلاف بين سپاه و ارتش را به زيبايي حل كرد و آنها را به وحدت رساند». اين روايت از فرمانده صلح را محمدجواد ظريف از دريچه ديپلماسي ديد و گفت:
«در حوزه ديپلماسي در حد يك كارشناس كوچك از دور شاهد بودم كه ايشان { آيت‌الله هاشمي رفسنجاني} همواره اين آمادگي را داشتند كه خود را هزينه انقلاب و نظام كنند نه اينكه انقلاب و نظام را هزينه صحبت‌ها، سياست‌ها و حرف‌هايي كه فقط براي اسم و رسم باقي مي‌ماند، كند كه معروف‌ترين آن در پذيرش قطعنامه ۵۹۸ است. در شرايطي كه كشور اقتضا مي‌كرد آقاي هاشمي اين آمادگي را داشتند كه مسئوليت اين موضوع را بپذيرند و امام ناگزير از پذيرش اين مسئوليت نشود.» روايت وسواس‌هاي هاشمي رفسنجاني براي دفاع از خاك وطن به هر قيمتي هم از زبان ديگر فرزندش محسن هاشمي و همچنين يكي از فرماندهان دوران جنگ يعني سردار حسين علايي مطرح شد.
حسين علايي در اين همايش با بيان اينكه اصل جنگ به‌عنوان جنگ براي آقاي هاشمي مطرح نبود، گفت: ايشان همواره در هر طرحي براي جنگ به‌دنبال رسيدن به صلح بود و وقتي فرمانده جنگ شد، در ذهنش اين بود كه چگونه بجنگيم تا جنگ پايان يابد. او گفت: آيت‌الله هاشمي به‌دنبال تقويت قدرت دفاعي ايران بود و مي‌كوشيد ضعف‌هاي ما را در اين زمينه برطرف كند. علايي گفت: ما امروز به اين صنعت موشكي افتخار مي‌كنيم و بحق هم جاي افتخار دارد و اين ثمره فكر آيت‌الله هاشمي بود.
صحنه پاياني اين همايش تصويري بود كه احترام ويژه ناطق نوري به همسر مرحوم آيت‌الله هاشمي را قاب گرفته بود. با قابي از آيت‌الله هاشمي رفسنجاني در دستش و اين جمله از او كه هاشمي رفسنجاني شخصيت كم نظير تاريخ ما بود.
- درس‌هايي كه ظريف از هاشمي آموخت
محمدجواد ظريف، وزير خارجه كشورمان در همايش هاشمي و 8 سال دفاع‌مقدس به درس‌هايي كه از مرحوم هاشمي آموخته است اشاره كرد و با اشاره به مذاكرات قطعنامه پاياني جنگ گفت: من در جريان اين مذاكرات يك درس در قالب دو نكته از آقاي هاشمي آموختم؛ اينكه شجاعت همواره به‌معناي تندروي نيست، بلكه در بسياري موارد شجاعت به‌معناي انتخاب تلخ و آينده‌نگري است.
ترجيح منافع ملي بر منافع شخصي است و آقاي هاشمي رفسنجاني در تمامي برهه‌هاي زندگي خود نموداري از اين نوع شجاعت و واقعيت بودند. وي افزود: نكته دومي كه از ايشان آموختم اين واقعيت است كه ما قرار است هزينه نظام، انقلاب و كشور شويم نه اينكه كشور و نظام هزينه ما شود.