مجيد خرازيان مقدم، مديركل دفتر حيات وحش و آبزيان سازمان حفاظت محيط‌زيست با اعلام اين خبر گفت: تعارض ميان انسان و حيات وحش يكي از آسيب‌هاي مهم در گونه‌هاي با ارزش به‌ويژه در گونه‌هاي يوز و پلنگ است.
به گزارش همشهري، آمار اعلام شده از سوي مديركل دفتر حيات وحش وآبزيان سازمان حفاظت محيط‌زيست از آن رو نگران‌كننده است كه علاوه بر تلفات جاده‌اي، عوامل ديگري ازجمله تخريب زيستگاه براثر عمليات عمراني، معدنكاري، شكار غيرمجاز، حضور دامداران و به‌خصوص سگ‌هاي گله در زيستگاه‌ها، طي سال‌هاي اخير جمعيت حيات وحش كشور را با چالش جدي مواجه كرده است. حمله سگ‌هاي گله به يك يوزماده و 3توله‌اش و فرار يكي از توله يوزها به بالاي درخت در حاشيه منطقه حفاظت‌شده مياندشت جاجرم كه خبر آن 23شهريورماه رسانه‌اي شد، نمونه‌اي از تهديد سگ‌هاي گله براي نادرترين گونه حيات وحش كشور يعني يوزپلنگ است.
- آمار نگران‌كننده حيات وحش كشور
در حالي بر اثر تلفات جاده‌اي و ساير عوامل تهديد‌كننده حيات وحش كشورمان را از دست مي‌دهيم كه علاوه براين عوامل، تغيير اقليم، خشكسالي و شيوع انواع بيماري ازجمله طاعون نشخواركنندگان كوچك هم بلاي جان حيات وحش كشور شده است. دراين ميان، آمار جمعيت حيات وحش كشور به‌شدت سير نزولي طي مي‌كند. خوب است بدانيد براساس آخرين سرشماري صورت‌گرفته در سال91، جمعيت گورخرهاي كشور 563راس برآورد شده كه ازاين تعداد 415راس در منطقه حفاظت شده بهرام گور و بقيه در منطقه حفاظت شده توران زيست مي‌كنند. اين گونه حيات وحش كه روزگاري گله‌هاي هزار راسي آنها دردشت‌هاي كشور قابل مشاهده بود، اكنون تا انقراض تنها چند گام فاصله دارد و مدت‌هاست كه نام اين حيوان در فهرست سايتيس(كنوانسيون منع تجارت گونه‌هاي گياهي و جانوري در معرض انقراض) قرار دارد. باوجود اين، همين چند روز پيش خبر دستگيري چند شكارچي متخلف با كشف 200كيلو گوشت گورخر در برخي سايت‌هاي خبري منتشر شد.
گوزن زرد از ديگر گونه‌هاي به‌شدت در حال انقراض كشور است كه بنا به اعلام مسئولان محيط‌زيست تنها 380راس از اين گونه در زيستگاه‌هاي كشور باقي مانده است. شيوع بيماري از عوامل عمده تلفات گوزن‌هاست. طي ماه‌هاي خرداد و تير سال 92، 50 گوزن از مجموع 65گوزن زردي كه در منطقه حفاظت شده كرخه نگهداري مي‌شدند، بر اثر شيوع بيماري ناشي از هجوم مگس‌هاي مياز تلف شدند.
- روزگار غم‌انگيز بزرگ‌ترين گربه‌سان ايران
پلنگ، بزرگ‌ترين گربه‌سان ايراني هم سرنوشت غم‌انگيزي دارد. آمار بالاي تلفات اين گربه سان در حال انقراض در سال92 سبب شد برخي كارشناسان محيط‌زيست، سال92 را سال مرگ پلنگ بنامند. بنا به آمار در آن سال بالغ بر 12قلاده پلنگ براثر شكار غيرمجاز و تلفات جاده‌اي تلف شد اين آمار دور از انتظار، باعث تجمع اعتراض آميز شماري از طرفداران حيات وحش در جلوي دفتر مركزي سازمان حفاظت محيط‌زيست در پرديسان شد. باوجود اين، هنوز هم تلفات اين گونه نادر حيات وحش نگران‌كننده است. مسئولان محيط‌زيست مي‌گويند تنها 500قلاده از آن در سراسر زيستگاه‌هاي كشور باقي مانده است.
يوزپلنگ آسيايي اما بيش از ساير گونه‌هاي حيات‌وحش در كانون توجه دوستداران و كارشناسان حيات وحش قرار دارد. يوزآسيايي كه روزگاري نه‌چندان دور، گستره زيستگاهش محدوده وسيعي از قاره آسيا را دربرمي‌گرفت، اكنون زيستگاهش محدود به ايران است و از همين روست كه پسوند ايراني جايگزين پسوند آسيايي شده و اين حيوان بدرستي، يوز ايراني نام گرفته است. واقعيت اين است كه هيچ آمار دقيقي از جمعيت يوزها در دست نيست؛ با وجود اين، هومن جوكار، مدير پروژه بين‌المللي حفاظت از يوزپلنگ آسيايي، جمعيت يوزها را با خوش‌بيني 50قلاده اعلام مي‌كند. البته كه تلاش‌هاي فراواني براي جلوگيري از انقراض يوزها صورت گرفته كه در راس آن مي‌توان به اجراي پروژه بين‌المللي حفاظت از يوزپلنگ آسيايي اشاره كرد؛ پروژه‌اي كه فاز اول آن سال80 كليد خورد و همچنان ادامه دارد. علاوه براين تلاش فعالان محيط‌زيست هم براي نجات اين گونه حيات وحش در سال‌هاي اخير شدت گرفته است. نمونه بارز آن جمع‌آوري كمك‌هاي مالي براي خروج آغل‌هاي دام از زيستگاه يوز است. به‌رغم همه اين تلاش‌ها اما جمعيت كم شمار يوزها نمايانگر اين واقعيت تلخ است كه شايد ما آخرين نسلي باشيم كه شاهد حيات يوزها در زيستگاه‌هاي كشور هستيم.
جمعيت علفخواران حيات وحش هم به رقم نگران‌كننده 110هزار راس كاهش يافته است. وضعيت بحراني حيات وحش كشور بيش از هر چيز نشان مي‌دهد كه سازمان حفاظت محيط‌زيست براي نجات حيات وحش كشور نيازمند يك خانه‌تكاني جدي است. تدوين راهكارهاي جدي با كمك كارشناسان، متخصصان دلسوز و محيط‌بانان نيز برگزاري جلسات مشترك با شكارچيان كهنه‌كار قانونمند (گروهي كه نمي‌توان آنها را ناديده گرفت) و بهره‌گيري از تجارب آنها براي مهار شكار غيرمجاز از مواردي است كه طي همه اين سال‌ها از نظر مسئولان دور مانده و يا به‌طور جدي در دستور كار قرار نگرفته است و تنها در طول سال‌هاي گذشته در يازدهم تيرماه92 يك نشست با شكارچيان قانونمند در معاونت طبيعي سازمان حفاظت محيط‌زيست برگزار شد.
- راهكارهاي سازمان محيط‌زيست
حالا مجيد خرازيان مقدم كه براي بررسي علل تلفات وحوش در پارك ملي سالوك و همچنين بازديد از مناطق تحت مديريت محيط‌زيست خراسان شمالي به اين استان سفر كرده، مي‌گويد: جاده‌سازي‌‌هاي بي‌ضابطه از وسط زيستگاه‌هاي گونه‌هاي جانوري باارزش مانند يوز و پلنگ موجب شده است تا زيستگاه اين گونه‌هاي جانوري را جزيره‌اي كند.
آنطور كه در گزارش ايرنا آمده، مديركل دفتر حيات وحش و آبزيان سازمان حفاظت محيط‌زيست با بيان اينكه پلنگ و يوز از گربه سانان بسيار با ارزش در كشور هستند، خاطرنشان كرد: دومين عامل تلفات در گونه پلنگ وقوع تصادف‌هاي جاده‌اي بوده است.
به گفته وي، تعارض بين انسان و وحوش حيات وحش هرساله بيشتر مي‌شود و با توسعه سكونتگاه‌ها و افزايش تغيير كاربري‌ها سبب شده است كه زيستگاه‌هاي وحوش در معرض تهديد قرار گيرد.
مديركل دفتر حيات وحش و آبزيان سازمان حفاظت محيط‌زيست در بخش ديگري از سخنان خود درباره اقدامات انجام‌شده اين سازمان براي رفع تعارض‌ها گفت: دفتر حيات وحش سازمان در زمينه كاهش تعارض انسان و گوشتخواران بزرگ جثه تدابير لازم گرفته كه در آينده اجرايي خواهد شد. براي اجرايي‌شدن اقدامات درنظر گرفته‌شده بايد همه سازمان‌ها و دستگاه‌هاي مرتبط وارد اين عرصه شوند؛ تهيه، تدوين و ابلاغ دستورالعمل كاهش تعارضات و برگزاري كارگاه‌هاي آموزشي استاني ازجمله اقدامات به عمل آمده است.
- شناسايي نقاط حادثه‌خيز
خرازيان مقدم درباره راهكارها براي رفع تعارض‌ها هم گفت: آنچه در سازمان محيط‌زيست براي رفع مشكل تصادف گونه‌هاي وحشي مي‌توان انجام داد، اين است كه با همكاري اداره‌هاي كل، نقاط حادثه‌خيز در جاده‌ها شناسايي و اقدامات لازم براي برطرف‌شدن آن به دستگاه‌هاي ذيربط ابلاغ شود. نقاط حادثه‌خيز در جاده‌هايي كه تلفات زياد گزارش شده است، بايد با نظر كارشناسان اين سازمان شناسايي و راهكار اجرايي كاهش برخورد وحوش با وسايل نقليه هم به دقت بررسي شود.
وي ايجاد زيرگذر، روگذر و نصب تابلو و دوربين را از اقدامات قابل انجام براي رفع تعارض‌ها عنوان كرد و گفت: موارد به وزارت راه و شهرسازي ابلاغ مي‌شود تا براي اجراي آن اقدام شود. خرازيان مقدم درباره اقدامات انجام‌شده براي كاهش تهديد‌ها در محور سبزوار به شاهرود در محدوده عباس آباد هم يادآور شد: با پيگيري به عمل آمده از جانب رئيس سازمان و معاونان محيط طبيعي اين سازمان، به‌زودي مشكلات اين محور با همكاري وزارت راه برطرف خواهد شد.
وي با بيان اينكه جاده‌هاي ديگر نيز نياز به اجراي اقدامات براي ارتقاي ايمني دارد، گفت: در پارك ملي گلستان نقاط حادثه‌خيز جاده مشخص شده و در چارچوب دستورالعمل به محيط‌زيست استان گلستان داده شده است تا موارد اجرايي از طريق اداره كل راه و شهرسازي پيگيري شود. با وزارت راه و شهرسازي هم مكاتبات دراين باره انجام شده اما مكاتبات ما تاكنون منجر به پاسخ اجرايي نشده است.
خرازيان مقدم با تأكيد بر لزوم پيوست ارزيابي زيست‌محيطي در پروژه‌هاي عمراني گفت: اگر اين ارزيابي در پروژه‌هاي عمراني خرد و كلان به دقت انجام شود، مشكلات كنوني بروز نمي‌كند. پيش از پروژه‌هاي راهسازي اگر زيرگذرها، روگذرها و ساير تمهيدات لازم درست ديده شود، بدون تحميل‌شدن بودجه، مشكلات حل مي‌شود زيرا مشكلات كنوني ناشي از نبود ارزيابي زيست‌محيطي و يا ارزيابي نامناسب اين حوزه است.