ترامپ نتوانست حمايتي در جامعه جهاني در مقابل ايران به‌دست آورد و ايران با حمايت جامعه‌جهاني در موضع بهتري قرار گرفته است. علي واعظ، تحليلگر ارشد ايران در گروه بين‌المللي بحران، عقيده دارد كه در شرايط كنوني عقلانيت ايران برگي برنده در مقابل ترامپ به‌حساب مي‌آيد. به عقيده او ايران با تدبير، عقلانيت و رفتاري منطقي مي‌تواند آمريكا را در اين رابطه منزوي كند.
- با سخنراني ترامپ به‌نظرتان كنگره آمريكا چه اقداماتي درباره برجام انجام خواهد داد؟ طرحي كه كاتن و كوركر در دست دارند به چه سرانجامي مي‌رسد؟
ترامپ از كنگره خواسته است تا قانون جديدي براي نظارت بر برجام تهيه كند. به‌خصوص درباره بخشي از برجام كه مربوط به انقضاي محدوديت‌ها درباره برنامه هسته‌اي ايران است به‌نظر مي‌آيد كه دولت آمريكا به‌دنبال اين است كه از طريق كنگره اين مسئله را تغيير دهد. اين طرح چند قسمت مشخص دارد كه به گفته آنها به‌دنبال ترميم مشكلاتي است كه دولت ترامپ اعتقاد دارد در برجام وجود دارد. آنها قصد دارند تا دوره‌هاي زماني انقضاي محدوديت‌ها را تغيير دهند و براي دسترسي آژانس به سايت‌هاي نظامي ايران تلاش دارند. بحث تحقيق و توسعه هم بخش ديگري است كه آنها به‌دنبال محدودكردن آن هستند.
- برجام توافق چند جانبه‌اي بوده كه ضمانت قطعنامه شوراي امنيت را پشت سر خود دارد. آمريكايي‌ها مي‌توانند چنين اقداماتي را داشته باشند؟
آمريكايي‌ها مي‌توانند قوانين داخلي خود را تغيير دهند اما واقعيت اين است كه استفاده از اهرم‌هاي فشار براي تغيير برجام از لحاظ حقوقي نقض برجام به‌حساب مي‌آيد. بدون شك و ترديد چنين مكانيسم‌هايي كه كنگره احتمالا پيش مي‌گيرد نقض برجام خواهد بود. اين مكانيسم‌ها در حال تهيه است تا طرف‌هاي اروپايي و ايران را تحت فشار بگذارند تا حاضر به مذاكره مجدد درباره برجام شوند. اين اقدام اما با مقاومت ايران و شركاي1+5 روبه‌رو شده و به نتيجه نخواهد رسيد. زماني كه اين فشارها به نتيجه نرسد بايد ديد گام بعدي دولت آمريكا چه خواهد بود. در آن زمان احتمالا آمريكا بار ديگر تلاش مي‌كند فشارها بر ايران را افزايش دهد.
- در برجام اين پيش‌بيني وجود داشته است. مكانيسم كميسيون مشترك نمي‌تواند براساس برجام به اين مسئله نقض رسيدگي كند؟
نقض برجام درصورتي كه در كميسيون مشترك به تصويب برسد نهايتا راه‌حلش خارج شدن همه طرف‌‌ها از برجام است كه ضررش زياد است يا به متهم كردن لفظي آمريكا ختم مي‌شود كه نتيجه خاصي ندارد. خيلي از تغييراتي كه دولت آمريكا از كنگره تقاضا كرده نتيجه‌اي فوري نخواهند داشت. نخستين دوره‌هاي زماني كه منقضي مي‌شوند 6-5 سال ديگر خواهند بود. بايد البته ديد متن دقيق طرح كاتن و كوركر چه خواهد بود. درصورتي كه در اين طرح تحريم‌هاي فوري درنظر گرفته نشود هيچ‌كدام از اقدام‌ها اثري در مقطع كنوني ندارند.
- به‌نظرتان با اقدام‌هاي آمريكا بهترين راهكار براي ايران چه خواهد بود؟
بهترين راهكار براي ايران اين است كه در اين مسئله به‌عنوان طرف معقول ديده شود. به جاي واكنش تند يا حتي متقابل، ايران اگر همچنان در تعهداتش باقي بماند و از خودش رفتار منطقي نشان دهد مي‌تواند افكار عمومي جامعه‌جهاني را در سمت خودش داشته باشد و آمريكا را منزوي كند. همچنين ايران مي‌تواند برنامه دولت آمريكا براي فشار به ديگر اعضاي 1+5 را از اين طريق خنثي كند. درصورتي كه ايران دست به مقابله به مثل يا افزايش تنش بزند اين اقدام دست آمريكا را براي اعمال فشار بيشتر باز مي‌گذارد.
- فكر مي‌كنيد دولت فعلي آمريكا بتواند ديگر اعضا را نسبت به برجام دلسرد كند؟
بحث در اين رابطه درباره اعمال فشار است. آمريكايي‌ها تمام تلاش خود را مي‌كنند تا كشورهاي اروپايي، چين و روسيه را دلسرد كنند. مفاد برجام نتيجه سال‌ها گفت‌وگو و مذاكرات دشوار است. اينكه مجلس كشوري بخواهد نظرش را به كشورهاي ديگر تحميل كند با واكنش منفي روبه‌رو خواهد شد. روز دوشنبه نشست اتحاديه اروپا در بروكسل فرصتي در اين رابطه است تا در مقابل اين رويكرد فشار آمريكا موضعگيري جديدي داشته باشند. به همين‌خاطر رفتار عاقلانه ايران مي‌تواند به اروپايي‌ها كمك كند و جلوي تلاش آمريكا را بگيرد.
- ترامپ اكنون مشكلات زيادي در جامعه‌بين‌المللي دارد. پس از سال‌ها مذاكره و تلاش طرف‌هاي مختلف ترامپ واقعا چه مشكلي با برجام دارد؟
به‌نظر مي‌رسد دليل اصلي اقدام‌هاي او از بين بردن يكي ديگر از دستاوردهاي سلف خود (اوباما) است. قانوني كه كنگره براي نظارت بر حسن اجراي برجام گذاشته او را مجبور كرده كه هر ۹۰ روز يك‌بار پايبندي ايران به برجام را تأييد كند. اين مسئله بر اين زخمي كه باز بود هر 3ماه يك‌بار نمك مي‌پاشيد و ترامپ به‌دنبال خروج از چنين شرايطي بود. اين اقدام اخير به ترامپ اجازه مي‌دهد كه بدون نقض برجام از اين ماجرا خلاص شود و توپ را به زمين كنگره بيندازد. ترامپ فكر مي‌كند اقدامش در اين رابطه برد - برد است اما واقعيت اين است كه چنين اقدامي در كنار خروج آمريكا از توافق‌ها و نهادهاي بين‌المللي ازجمله يونسكو آمريكا را منزوي خواهد كرد. اين مسئله فرصتي براي ايران است تا با تدبير با اين مسئله برخورد كند.