محمدحسن طالبيان معاون ميراث فرهنگي كشور كه از ابتداي حضور ارزيابان اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت به‌عنوان مسئول تدوين پرونده ثبت جهاني ارسباران آنها را همراهي كرده است در گفت‌وگو با همشهري اعلام كرد كه ارزيابان يونسكو از روز شنبه تاكنون تمامي مناطق طبيعي و روستاهاي مناطق بينق و آينالو در منطقه ارسباران را از نزديك مشاهده كرده و گونه‌هاي حيات وحش و پوشش گياهي منطقه را به دقت ارزيابي كردند.
به گفته او، ارزيابان اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت پس از بررسي ارزش‌هاي زيست‌محيطي بينق و آينالو به روستاهاي اين منطقه رفتند و در گفت‌وگو با روستاييان از تلاش آنها براي حفاظت از محيط‌زيست منطقه ارسباران و همچنين چگونگي معيشت و امرار معاش آنها و فعاليت روستاييان در اين منطقه آشنا شدند و بخشي از سؤالات اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت و يونسكو را در گزارش خود از اين مناطق تكميل كردند.
مسئول تدوين پرونده ثبت جهاني ارسباران در يونسكو با اعلام اينكه خوشبختانه يكي از ارزيابان اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت از كشور لبنان است كه جزو منطقه ما در يونسكو است، گفت: هر دو ارزياب اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت حتي ارزياب اروپايي تجربه زيادي در ارزيابي پرونده‌هاي ميراث طبيعي دارند.
محمد حسن طالبيان در توضيح روند ارزيابي فرستادگان ويژه اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت از پرونده ثبت جهاني منطقه ارسباران تأكيد كرد: مواردي در پرونده ارسباران از سوي ايران ارائه شده و ارزيابان يونسكو و اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت نيز در اين سفر آنها را با واقعيات تطبيق مي‌دهند تا يونسكو مطمئن شود آنچه در پرونده آمده است درست بوده يا نه؟ آنها ارزش‌هاي جهاني ارسباران را نيز بررسي مي‌كنند تا در گزارش خود به يونسكو بر آن تأكيد كنند.
معاون ميراث فرهنگي كشور افزود: ماموريت ديگر ارزيابان يونسكو در ارزيابي پرونده ثبت جهاني ارسباران گفت‌وگو با مردم محلي و انتقال تجربيات جامعه محلي در حفاظت از محيط‌زيست منطقه ارسباران و شيوه امرار معاش آنها در مناطق طبيعي است. همچنين با مسئولين محلي اعم از مديران سازمان محيط‌زيست، يگان حفاظت محيط‌زيست، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري، شهرداري‌ها، بخشداري‌ها، دهياري‌ها و در نهايت سازمان ميراث فرهنگي گفت‌وگو مي‌كنند تا گزارش جامع خود را به يونسكو ارسال كنند و براساس اين گزارش يونسكو پرونده ثبت جهاني ارسباران را در اجلاس آتي خود به رأي اعضا بگذارد.
- پاسخ به سؤالات كليدي يونسكو در ارسباران
به گفته طالبيان روز نخست از ارزيابي اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت در منطقه ارسباران به بازديد فرستادگان اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت منطقه بينق اختصاص داشت و آنها حتي توانستند از ساختماني كه در آن منطقه به‌عنوان يكي از پايگاه‌هاي ميراث جهاني ارسباران انتخاب و توسط سازمان ميراث فرهنگي مرمت و احيا شده است بازديد و با جامعه محلي و مسئولين منطقه نيز صحبت كنند.
وي افزود: پهنه‌هاي محيط‌زيستي و تمامي روستاهاي موجود در منطقه بينق كه برخي از آنها در پهنه‌هاي زيست‌محيطي و پارك‌هاي ملي قرار گرفته‌اند توسط ارزيابان اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت ارزيابي شده و آنها بخشي از مسيرها را با پاي پياده پيمودند و از گونه‌هاي گياهي و جانوري اين منطقه نيز با دوربين و حتي از فاصله نزديك بازديد كردند كه وجود اين گونه‌ها بيانگر حفاظت خوب از منطقه است.
ارزيابان يونسكو همچنين صبح ديروز به ارزيابي منطقه آينالو در ارسباران و عصر نيز به ديدار روستاييان و جامعه محلي و مسئولين اين منطقه رفتند تا پاسخ به سؤالات اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت و يونسكو در اين منطقه نيز تكميل شود. به گفته طالبيان چگونگي استفاده از محيط‌زيست و زمين‌هاي منطقه ارسباران توسط جامعه محلي از سؤالات كليدي ارزيابان يونسكو در هر دو منطقه بازديد شده هستند.
ارزيابان يونسكو همچنين با دقت به موضوع مديريت و حفاظت و يكپارچگي در منطقه ارسباران ورود كرده و سؤالات خود را با مسئولين محلي و كشوري در ميان گذاشته‌اند.
معاون ميراث فرهنگي كشور و مسئول تدوين پرونده‌هاي ثبت جهاني در پاسخ به اين سؤال كه آيا به ارزيابي فرستادگان يونسكو از منطقه ارسباران و ثبت جهاني اين منطقه در اجلاس آتي يونسكو خوشبين است؟ گفت: همه پرونده‌ها نكات مثبت و منفي در خود دارند كه بايد نكات منفي را با برنامه‌ريزي برچيد و نكات مثبت پرونده را بيشتر كرد كه اميدواريم با اين اتفاق منطقه ارسباران به ثبت جهاني برسد. نكته مثبت اين پرونده نيز در آن است كه همين چند وقت پيش به‌دليل اهميت موضوع، مردم ارسباران براي پاكسازي طبيعت از زباله بسيج شدند و اين مسائل نقاط مثبت ارزيابي‌ها را بيشتر مي‌كند.
- پيشينه پرونده ثبت جهاني ارسباران
پرونده ثبت جهاني ارسباران در فهرست ميراث طبيعي يونسكو سال ۹۴ به پاريس رسيد و پس از آن جلسات كارشناسي متعدد براي بررسي پرونده و رفع اشكالات موجود در منطقه ارسباران و تكميل پرونده ثبت جهاني اين منطقه برگزار شد. ارديبهشت امسال بود كه يونسكو اعلام كرد اين پرونده به همراه محور ساساني فارس و البته به‌عنوان دومين پرونده جهاني ميراث طبيعي ايران پس از ثبت جهاني بيابان لوت براي طرح در اجلاس آينده اين سازمان پذيرفته شده تا درصورت رأي مثبت اعضا، ارسباران نيز به فهرست ميراث جهاني يونسكو افزوده شود.
بر همين اساس ارزيابان سوئيسي و لبناني اتحاديه بين‌المللي حفاظت از طبيعت (IUCN) با هدف بررسي سايت‌هاي طبيعي منطقه حفاظت شده ارسباران به تبريز سفر كردند تا نه‌تنها به بازديد از مناطق مختلف ارسباران و گونه‌هاي محيط‌زيستي و حيات وحش اين منطقه اقدام كنند كه در گفت‌وگو با مردم محلي و مسئولين كشوري و محلي پاسخ سؤالات اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت درخصوص ارزش‌هاي ثبت جهاني ارسباران را تكميل و به يونسكو ارائه كنند.
منطقه حفاظت شده ارسباران ۲۹ مرداد ۱۳۹۳ به شماره ۲۰۴ در فهرست ميراث طبيعي كشور ثبت شد. اين منطقه كمتر از 5صدم مساحت كشور را به‌خود اختصاص داده اما به لحاظ ارزش‌هاي زيست‌محيطي منطقه‌اي غني در كشور است كه بيش از ۱۳ درصد پوشش گياهي ايران، ۲۹ درصد از پستانداران، ۴۴ درصد پرندگان كشور، ۳۲ درصد دوزيستان، ۹ درصد آبزيان و ۲۰ درصد خزندگان كشور را در خود جاي داده است. ارسباران در مقياس جهاني نيز به تنهايي با ۳۴ درصد پوشش گياهي كشور ارمنستان، ۲۵ درصد پوشش گياهي كشور آذربايجان، ۲۵ درصد پوشش گياهي فرانسه، ۲۵ درصد پوشش گياهي گرجستان و ۱۷ درصد از پوشش گياهي كشور ايتاليا برابري مي‌كند. اين منطقه در سال ۱۹۷۷ با پيگيري سازمان محيط‌زيست به‌عنوان «ذخيره گاه زيست كره» در برنامه انسان و كره مسكون يونسكو ثبت شد.