مهدي نويدادهم توضيح داد: عناوين و محتواي كتاب‌هاي درسي نياز به بازنگري دارد، در بخش عناوين كتاب‌هايي مانند تفكر و پژوهش، كار و فناوري، سبك زندگي و سواد رسانه‌اي و مطالعات فرهنگي، همگي معطوف به نيازهاي آينده است. بايد بخشي از آموزش‌هاي كلاسيك رسمي كاسته و ميدان براي اين بحث‌ها باز شود.
وي توضيح داد: كتاب «تحليل فرهنگي» از امسال به جدول دروس پايه يازدهم رشته علوم و معارف اسلامي اضافه شده و سال آينده هم اين كتاب به پايه دوازدهم رشته علوم انساني اضافه مي‌شود. اين درس با توجه به نقشي كه امروزه فرهنگ در مراودات انساني پيدا كرده و پيش بيني مي‌شود كه انسان آينده انسان فرهنگي باشد و مولفه‌هاي فرهنگي در تصميم‌گيري‌هاي فردي و اجتماعي او بيش از گذشته نقش آفريني كند، به جدول دروس دانش‌آموزان اضافه شده‌است. هنوز مشخص نيست كه آيا كتاب جديدي به كتاب‌هاي درسي دانش‌آموزان افزوده خواهدشد يا نه، اين موضوع بايد در شوراي عالي آموزش و پرورش بررسي شود و در صورت نياز كتاب جديد هم به كتاب‌هاي درسي اضافه خواهدشد.
وي اظهار كرد: آينده‌نگاري به عنوان يك رويكرد بايد در درس‌هاي مختلف رديابي شود، مثلا در كتاب تاريخ به جاي اينكه صرفا حوادث تاريخي درج شود، تحليل تاريخي براي مواجهه با پديده‌هاي آينده، عبرت‌آموزي و درس‌آموزي از گذشته براي زندگي در آينده به آن اضافه شود. الان در كتاب تاريخ پايه دهم اين رويكرد حاكم است. كتاب‌هاي تفكرو پژوهش و سبك زندگي با همين رويكرد اضافه شده است.
نويدادهم افزود: تأكيد رئيس‌جمهور به‌عنوان رئيس شوراي‌عالي آموزش و پرورش يك فرصت جديدي را براي اين كار ايجاد كرده تا به‌صورت جدي‌تر از گذشته پيگيري و اجرا شود. با توجه به سخنان رئيس‌جمهور يقينا در محتواي كتاب‌هاي درسي بازنگري جدي خواهيم كرد.
دبيركل شوراي عالي آموزش و پرورش گفت: نكته‌اي كه رئيس‌جمهور به آن اشاره كرد، بسيار حساس و جدي است كه آموزش و پرورش بايد با نگاه آينده‌پژوهانه، افراد را براي آينده آماده كند. اين بحث در طراحي سند تحول بنيادين آموزش و پرورش نيز مورد توجه دست‌اندركاران و برنامه‌ريزان بوده است. تعبيري كه من به‌كار مي‌بردم اين است كه دانش‌آموزان امروز ما شهروندان آينده هستند و چند دهه مي‌خواهند در آينده زندگي كنند.
وي با بيان اينكه آينده چه اقتضائاتي دارد و چه مهارت‌ها و شايستگي‌هايي امروز ما به آنها ياد مي‌دهيم كه به درد فرداي آنها بخورد، يكي از بحث‌هاي بسيار جدي است كه در دنياي تعليم و تربيت مطرح است. بحث آينده‌نگري و آينده‌پژوهي يكي از بحث‌هاي بسيار جدي است كه در همه دستگاه‌ها مطرح است و به‌نظر من در آموزش و پرورش بيش از ساير دستگاه‌ها بايد پيگيري شود و برنامه‌ريزي‌ها بايد ناظر برآينده باشد و نه گذشته. مطلوب را بايد در آينده جست‌وجو كنيم و نه در گذشته، اين را به‌عنوان يك اصل قبول دارم.
به گفته دبيركل شوراي‌عالي آموزش و پرورش مبناي سند تحول بنيادين آموزش و پرورش نيز همين بوده كه آموزش و پرورش امروز ما پاسخگوي نياز فرداي ما نيست و بايد چاره‌اي انديشيد. با اين ديدگاه اقداماتي انجام شده و در همه عناصر آموزش و پرورش ازجمله كتاب‌هاي درسي بايد بازخواني و بازتوليد اتفاق بيفتد. طي 4دهه گذشته در كتاب‌هاي درسي تحولات خوبي رخ داده ولي سخنان رئيس‌جمهور نشان مي‌دهد كه اين تحولات كافي نبوده و انتظارات مسئولان نظام بيش از اين است.
نويدادهم تصريح كرد: سخنان رئيس‌جمهور مسئوليت جديدي را بر دوش شوراي‌عالي آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي آموزشي و وزير آموزش و پرورش قرار داده تا با يك بازنگري جدي با شتاب و عمق و گستردگي بيشتري اين الزامات و شايستگي‌هاي مورد نياز آينده را در برنامه‌هاي امروز آموزش و پرورش ساري و جاري كنند.
وي با بيان اينكه تغيير كتاب‌هاي درسي كار بسيار دشواري است، گفت: اينكه ما چه تصويري از آينده داريم، پيش‌بيني‌اي كه براي تحولات آينده مي‌كنيم به‌ويژه در ابعاد فناوري و اينكه چه تأثيري در سبك زندگي مردم دارد و چه تحولاتي اتفاق مي‌افتد، بحث بسيار پيچيده‌اي است كه به‌راحتي نمي‌توان تصور كرد. براي مثال در20سال آينده، زندگي چگونه خواهدبود و به چه مهارت‌هايي نياز دارند.
دبيركل شوراي‌عالي آموزش و پرورش توضيح داد: بحثي كه در سند به آن رسيديم اين بود كه به‌دليل مبهم و غيرقابل پيش‌بيني‌بودن تحولات آينده، مهارت‌هاي عمومي به دانش‌آموزان آموزش داده شود و به همين دليل واژه شايستگي‌ها در سند تحول آمده است. شايستگي‌هايي كه براي خوب‌زيستن مورد نياز بچه‌هاست، سوادهاي موردنياز كه سواد خواندن و نوشتن يكي از آنهاست و ابعاد ديگري هم دارد و شوراي‌عالي آموزش و پرورش اين مسائل را پيگيري مي‌كند.
دكتر هامون سبطي، كارشناس آموزشي درباره ضرورت بازنگري كتاب‌هاي درسي به همشهري گفت: تغيير كتاب‌ها از اول ابتدايي تا پايان دوره متوسطه كار خوبي بود كه در چند سال اخير تفاق افتاد، ولي تغيير 12سال كتاب درسي و به‌ويژه اينكه وقتي به دوره دوم متوسطه مي‌رسيم در رشته‌هاي مختلف تقسيم مي‌شود كاري است كه از عهده يك سازمان هر چقدر هم كه عريض و طويل باشد، برنمي‌آيد.
وي با بيان اينكه ما شتابزدگي را در اجراي اين برنا‌مه‌ها و راهبردها مي‌بينيم، توضيح داد: گاهي كتاب نوشته شده و سال بعد آن كتاب ويرايش نشده و چند فصل از آن كم يا اضافه شده است. وقتي شتاب كار زياد باشد، چنين اتفاقاتي طبيعي است، خب اين براي آموزش و پرورش، معلم و دانش‌آموزان هزينه‌بر است.
- ضرورت بازنگري كتاب‌هاي درسي
دكتر سبطي با اشاره به اينكه ضرورت تغيير از چند جهت خودش را نشان مي‌دهد، اظهار كرد: يكي اينكه دنيا تغيير مي‌كند و معارف بشري تغيير مي‌كند و بايد ردپاي آن در كتاب‌هاي درسي ديده شود. البته بايد به اين نكته توجه داشت كه ما در آموزش پيش از دانشگاه پايه‌ها را مي‌گوييم و تنه درخت علم خيلي تغيير نمي‌كند. دليلي ندارد كه براي اينكه اثبات كنيم كتاب‌هاي درسي ما به‌روز است، سرشاخه‌ها را به‌صورت وصله‌شده در كتاب‌هاي درسي بگنجانيم بدون اينكه مطمئن باشيم دانش‌آموز ما با پايه علم آشنا شده يا نه. گاهي به‌نظر مي‌رسد در تغيير كتاب‌ها اندكي از اصل دور شده‌ايم و به فرع پرداخته‌ايم. وي افزود: تغير كتاب‌هاي درسي ضروري است منتها اين دليل نمي‌شود كه همه‌‌چيز كتاب‌هاي درسي تغيير كند و نبايد از آن طرف بام بيفتيم.
- دانش‌آموزان براي فردا تربيت نمي‌شوند
رئيس‌جمهور اول مهر امسال در مراسم بازگشايي مدارس با انتقاد از كتاب‌هاي درسي گفت: وقتي امروز كتاب‌هاي درسي را باز مي‌كنيم غير از عوض‌شدن جلد، فونت، عكس و تغيير بعضي عبارت‌ها نسبت به زماني كه ما درس مي‌خوانديم، تغيير چنداني نكرده است.
حجت‌الاسلام حسن روحاني توضيح داد: درحالي‌كه ما بايد دانش‌آموزان را حداقل براي 12سال آينده تربيت كنيم، كتاب‌هاي درسي ما دانش‌آموز را براي ديروز تربيت مي‌كند نه براي فردا و حتي امروز.
وي تأكيد كرد: اين مسئله بايد باور نويسندگان كتاب‌هاي درسي شود كه دانش‌آموزان مي‌توانند در بيان پاسخ‌ها از آنها بهتر باشند و با مقدمه، مطلب، بيان و جملات بهتري حرفشان را بيان كنند. بايد بگذاريم بخش بزرگي از كتاب‌هاي درسي ما توسط دانش‌آموزان در سال‌هاي آينده نوشته شود و روي خلاقيت و مهارت دانش‌آموزان تكيه كنيم.
- در توليد كتاب‌هاي درسي نبايد واپسگرا باشيم
چند روز پس از انتقاد رئيس جهمور به كتاب‌هاي درسي، رئيس سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي آموزشي با بيان اينكه وظايف اين وزارتخانه ناظر به آينده است و نبايد در توليد كتاب‌هاي درسي واپسگرا باشيم، گفت: سخنان رئيس‌جمهور مبني بر تربيت دانش‌آموزان براي آينده كاملا درست است زيرا ما بايد هر نسل را براي 20سال بعد تربيت كنيم.
حجت‌الاسلام محي‌الدين بهرام‌محمديان با تأكيد بر اينكه تلاش خواهيم كرد ابعاد مختلف سخنان رئيس‌جمهور درباره تغيير محتواي كتاب‌هاي درسي را فهم كرده و الزامات انجام آن را مهيا كنيم، افزود: برنامه‌ريزي‌هاي فعلي تا افق1404 طراحي شده و شايد در اين زمينه نقايصي وجود داشته باشد كه بايد جبران شود.
رئيس سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي آموزشي درخصوص انتقاد رئيس‌جمهور در آيين آغاز سال تحصيلي از قديمي‌بودن محتواي كتاب‌هاي درسي نيز بيان داشت: فعاليت‌هاي انجام شده در رابطه با تغيير محتواي كتاب‌هاي درسي در قالب گزارش مفصلي در اختيار وي قرار داده مي‌شود و به‌طور قطع پس از ارائه اين گزارش، دريافت نظرات دكتر روحاني براي آموزش و پرورش بسيار راهگشا خواهد بود.
- مخالفت با انتقاد رئيس‌جمهور
به فاصله يك هفته از واكنش رئيس سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي آموزشي با انتقاد از كتاب‌هاي درسي، مديركل دفتر تاليف كتب درسي سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي آموزشي گفت: شايد كمي در ارائه كارهايمان ضعيف عمل كرده باشيم كه انتقاد نسبت به كتب درسي بالاست.
محمود اماني طهراني در نشست خبري با خبرنگاران اظهار كرد: بازبيني كتب درسي هر 5 سال يك‌بار و بازتاليف كتب درسي هر 10سال يك‌بار صورت مي‌گيرد. هر كتاب در ابتداي تاليف قبل از آنكه بيرون بيايد يك مرحله جدي بازبيني توسط 64 معلم از 32 استان كشور مي‌گذراند. هركتاب درسي 2سال آزمايشي اجرا، رصد و اصلاح و ارزشيابي‌هاي دوره‌اي انجام مي‌شود.
بسياري از كارشناسان معتقدند كه تاليف كتاب‌هاي درسي پس از تغيير ساختار آموزشي به 3-3-6 و از دوره وزارت حاجي‌بابايي، به‌صورت شتابزده انجام مي‌شود و اين روندي كه مديركل دفتر تاليف كتب درسي سازمان پژوهش اعلام كرده، رعايت نمي‌شود.