با سرد شدن هوا اعداد نمايشگرهاي ثبت شاخص آلودگي هواي تهران كم‌كم افزايش مي‌يابند و تجربه سال‌هاي گذشته نشان مي‌دهد، ديري نخواهد پاييد كه وارونگي دما (اينورژن) رخ مي‌دهد و شاخص‌ها خيلي زود مرزهاي اضطرار را رد مي‌كنند. البته تا اينجاي كار بايد خدا را شاكر بود كه مهرماهي را در پايتخت پشت سر گذاشتيم كه برخلاف سال‌هاي گذشته اصلا روزي با هواي ناسالم نداشت.
حالا بايد منتظر ماند و ديد كه عدد شاخص آلودگي هوا روي نمايشگرها چقدر ديگر دوام مي‌آورد و بالاتر از 100نمي‌رود تا همچنان نشان‌دهنده هواي سالم باشد. اگرچه در همين مهر هم مناطقي بوده‌اند كه اهالي آنها، نفس‌‌‌شان به‌خاطر افزايش ذرات معلق به شماره افتاد؛ نمونه‌اش مناطق 15، 18و 20. اينها مناطق نيمه‌صنعتي شهر تهران به‌حساب مي‌آيند كه به‌دليل دارا بودن هزاران واحد صنعتي، در طول سال بارها شاخص آلودگي هوا را اساسي جابه‌جا مي‌كند.
- نفس اهالي شهرري بند آمده
طبق آمار 20درصد آلودگي هواي شهر تهران از منابع ثابت آلاينده ناشي مي‌شود. كارخانه‌هاي آسفالت، سيمان، ريخته‌گري، فلزكاري، سنگبري و سنگ‌كوبي، معادن شن و ماسه، نيروگاه‌هاي برق و شوفاژ‌خانه‌هاي ساختمان ازجمله منابع ثابت هستند كه در ميان آنها كارخانه‌هاي آسفالت و سيمان و معادن نقش پررنگ‌تري نسبت به بقيه در خاكستري كردن آسمان محله‌هاي اطراف خود دارند.
به‌طور نمونه در شهرري (منطقه 20) شاخص آلودگي هوا به‌خاطر فعاليت كارخانه قديمي سيمان و البته واحدهاي كارگاهي خرد ديگر، در اغلب روزها مرز ناسالم را درمي‌نوردد؛ درحالي‌كه ممكن است آن روزها شاخص آلودگي در كل شهر تهران، در وضعيت سالم قرار داشته باشد. مثلا در مهرماه امسال -كه امروز آخرين روزش است- ميانگين شاخص آلودگي هواي تهران هيچگاه ناسالم نبوده و حتي در روز 9مهر هم هوا پاك گزارش شده است. اما طي همين بازه زماني در ايستگاه فرمانداري شهرري، 17روز هواي ناسالم به ثبت رسيده است.
اين ايستگاه تنها 3.5كيلومتر با كارخانه سيمان شهرري فاصله دارد و اعداد بازگوكننده واقعيت‌هاي بسياري درباره كارخانه مي‌شوند. آنطور كه حتي شاخص ميزان ذرات زير 2.5ميكرون در شهرري كه يكي از اصلي‌ترين توليدي‌هاي صنايع و كارخانه‌هاي سيمان است، هفته گذشته تا نزديكي 150يعني مرز بسيار ناسالم براي همه گروه‌هاي سني هم رفت. ديروز هم با اينكه هواي اغلب مناطق پايتخت در شرايط سالم قرار داشت، هواي منطقه 20، با شاخص 133از نظر ذرات آلاينده‌هاي زير 2.5ميكرون در وضعيت اضطرار براي گروه‌هاي حساس قرار گرفت.
اين درصورتي است كه قرار بوده تا پايان تير 94دست‌كم آلودگي كوره شماره 6كارخانه سيمان شهرري كنترل شود اما همچنان اين كارخانه آلاينده به‌حساب مي‌آيد. كافي است يك‌بار در ساعات عصرگاهي مسير ميدان فرمانداري شهرري را به سمت غني‌آباد در پيش بگيريد تا دود خاكستري‌اي كه از كوره‌هاي كارخانه سيمان خارج مي‌شود حسابي متعجب‌تان كند. حال درنظر بگيريد اهالي شهرري در روزهاي وارونگي دما كه تمام تهران درگير آلودگي هواي شديد است، چگونه مي‌خواهند نفس بكشند؟
- 15و 18هم آلوده‌اند
جدا از شهرري، بررسي مناطق 15و 18تهران هم نشان مي‌دهد كه اهالي آنها نيز با آلودگي هوا در اغلب روزها دست و پنجه نرم مي‌كنند. در اين مناطق تعداد بسيار زيادي كارگاه، اصناف و صنايع آلاينده و مزاحم وجود دارد. نگاهي به آمار به ثبت رسيده بيشتر گوياي اين مسئله است؛ آنطور كه از ايستگاه پارك قائم منطقه 18، از 29روز مهرماه 17روز ناسالم براي گروه‌هاي حساس و 3روز ناسالم گزارش شده است. البته در اين منطقه معادن 400هكتاري شن و ماسه يكي از مهم‌ترين منابع توليد گردوغبار به‌حساب مي‌آمدند كه دقيقا مهرماه سال گذشته مهر پلمب به فعاليت آنها خورد.
با وجود اين، هنوز اجراي طرح تفرجگاهي تاكا به جاي گودال‌هاي عميق 80تا 130متري معادن آغاز نشده است. به همين دليل در پي وزش باد، گرد و خاك از بستر گودال‌ها بلند شده و محله‌هاي اطراف را حسابي آلوده مي‌كند.
- از برونشيت تا آسم و سرطان
به هرترتيب اهالي جنوب شهر به‌خاطر حضور صدها واحد صنعتي ريز و درشت و البته خودروهاي سنگين مرتبط، هواي به‌مراتب ناسالم‌تري را نسبت به اهالي بقيه جاهاي تهران تنفس مي‌كنند. آنها كه سال‌هاست منتظر اجراي قانون ممنوعيت استقرار صنايع آلاينده در شعاع 120كيلومتري شهر به‌معناي واقعي هستند بعضا بيشتر از ديگر شهروندان با بيماري‌هاي قلبي و عروقي روبه‌رو مي‌شوند. به گفته دكتر سيدمحمد سيدمهدي كه تحقيقات بسياري در زمينه آلودگي هوا و بيماري‌هاي شغلي دارد، تماس درازمدت با آلودگي هوا و در معرض آلاينده‌هاي هوا بودن باعث برونشيت مزمن و اختلالات تنفسي مي‌شود. وي همچنين گازهاي ناشي از سوخت موتورهاي ديزلي و صنايع سنگين را در بروز سرطان ريه مؤثر مي‌داند.
وي مي‌گويد: «اگرچه آلودگي صنايع در مقياس كلان قابل قياس با خودروها نيست اما در حد محله‌اي روي سلامت افراد بسيار تأثير مي‌گذارد. حال كساني كه در معرض آلودگي‌هاي صنايع هستند با تحريك انسداد راه‌هاي هوايي و تشديد آسم روبه‌رو مي‌شوند.» سيدمهدي تأكيد مي‌كند كه آلودگي صنايع بر رشد و نمو سيستم عصبي، تنفسي و ايمني و غدد داخلي تأثير مي‌گذارد كه اين امر مي‌تواند خطر سرطان را در سال‌هاي بعدي زندگي افزايش دهد. بنابراين بايد چشم‌انتظار يك‌تصميم بزرگ از سوي مسئولان بود تا براساس آن برخوردهاي جدي‌تري با صنايع دودزا صورت گيرد. گفتني است كه در برنامه‌هاي ارائه شده از سوي شهردار تهران نيز پيگيري سياست ممنوعيت صنايع آلاينده در شعاع 120كيلومتري تهران قرار دارد.
- جلوگيري از فعاليت 133واحد
به گفته معاون نظارت و پايش حفاظت محيط‌زيست استان تهران ۴۲۴ واحد در فهرست صنايع آلاينده هستند. محمد رستگاري صبح ديروز در نشست خبري سازمان حفاظت محيط‌زيست استان تهران با اشاره به پايش واحدهاي آلاينده گفت: 6هزار و 700واحد سال گذشته پايش شدند كه 421مورد از اين نظارت‌ها به‌صورت شبانه انجام شده است.وي ضمن اشاره به لزوم نظارت بر واحدهاي آلاينده عنوان كرد: از 700واحد نمونه‌برداري شده و در مجموع از ادامه فعاليت 133واحد جلوگيري شد.
وي در پايان خاطرنشان كرد: اكنون 424واحد در ليست صنايع آلاينده هستند كه اميد است با رعايت استانداردهاي لازم مانع از روند تشديد آلودگي در تهران شوند. گفتني است كه وي در اواخر سال گذشته تعداد واحدهاي آلاينده شهر تهران را 442واحد اعلام كرد كه اين نشان مي‌دهد 20واحد يا تعطيل شده‌اند يا شرايط خود را با اصول زيست‌محيطي هماهنگ كرده‌اند. كارخانه روغن نباتي قو يكي از اين 20واحد بود كه به‌عنوان نمونه‌اي از صنايع غذايي آلاينده بزرگ شناخته مي‌شد.
اين كارخانه پس از مدت‌ها پيگيري بهمن‌ماه سال گذشته براساس بند 20ماده 55قانون شهرداري‌ها موقتا تعطيل و از ابتداي سال جديد فعاليتش به‌طور كامل متوقف شد. اين كارخانه ضمن آلودگي هوا، بوي مشمئزكننده‌اي در هوا منتشر مي‌كرد؛ البته تبديل كاربري آن همچنان حل نشده است.