شهروندان تهراني به ديدن برج‌ها و مجتمع‌هاي مسكوني كوتاه و بلند عادت كرده‌اند كه برخي از آنها، شاخك‌هاي بلندي نيز دارند. شايد كمتر پايتخت‌نشيني انتظار داشته باشد كه شب‌هنگام آسمان شهرش پرستاره باشد؛ در عوض آنها اصلا تعجب نمي‌كنند كه ستاره سرخي روي بام خانه همسايه چشمك بزند؛ اگرچه آن ستاره سرخ، شب قبل آنجا نبوده است. حالا در ذهن تهراني‌ها، پايتخت از نماي بالا، مملو از بناهايي است كه چندتا در ميان، يكي روي بامش دكلي با پاهاي عنكبوتي دارد. اين همان چيزي است كه كارشناسان معماري و شهرسازي از آن به‌عنوان آسيب منظره شهري ياد مي‌كنند. حال بماند كه هنوز درباره تأثيرات منفي امواج اين دكل‌ها روي سلامتي افراد بحث است.
- سرگذشت جالب حامد و همسايه‌ها
حامد.ي كارمندي است كه روايت جالبي را براي جلوگيري از نصب دكل در كوچه محل سكونت‌شان واقع در محله تهرانپارس تعريف مي‌كند؛ آنطور كه اهالي نفراتي را مأمور كرده‌اند تا اگر كوچك‌ترين حركتي براي نصب يك‌دكل در كوچه مشاهده كردند، سريعا به بقيه اطلاع دهند؛ «3سال پيش زنگ خانه‌مان به صدا درآمد. چند تكنيسين بودند و مي‌گفتند در نقطه‌يابي ماهواره‌اي ساختمان شما براي نصب دكل، مناسب است. مي‌گفتند براي نصب دكل مربوط به يكي از اپراتورهاي تلفن همراه به مالكان سرجمع 40ميليون تومان (هر مالك 5 ميليون تومان) مي‌رسد؛ نگهداري دكل هم با خودشان. اول داشتيم رضايت مي‌داديم و پيش خودمان گفتيم چه بهتر از اين، اما بعدا با كمي مشورت بين خودمان گفتيم ارزش ندارد سلامتي را فداي اين مقدار پول كنيم. حتي حاضر نبوديم بهمان پول بيشتر بدهند و بگذاريم دكل را نصب كنند. به هرحال هنوز كه هنوز است مشخص نيست امواج دكل بر سلامتي مضر است يا نه؛ اگرچه گاهي اختلالات عصبي، تداخل خواب، اشكال در گردش خون و... را شنيده‌ايم.» حامد مي‌گويد در گيرودار اين موضوعات بوده‌اند كه متوجه شده‌اند مهندسان آن اپراتور با ساختمان همسايه وارد مذاكره شده‌اند؛ «يك‌روز ديديم تكنسين‌ها مشغول بردن كابل و تجهيزات دكل به ساختمان كناري هستند. اينگونه هم ما پول را نگرفته بوديم و هم آسيب‌هاي احتمالي دكل بعدا متوجه ما مي‌شد. ما شكايت كرديم اما واقعا معلوم است كه هيچ سازوكار و نظارتي بر نصب دكل‌ها نيست. هيچ‌كس جز پليس براي شكايت ما براي بررسي موضوع قدم پيش نگذاشت.»
وي در ادامه مي‌گويد كه آن زمان خانم يكي از مالكان ساختمان باردار بوده و 2پزشك همزمان توصيه كرده بودند نبايد در نزديكي جاهايي كه امواج مخابراتي و نويز است، زندگي كند. حامد.ي سپس از تهيه يك استشهاد محلي و رصد شبانه‌روزي براي جلوگيري از نصب دكل مي‌گويد؛«ساختمان كناري هم بعدا با ما موافق شد. كوچه پشتي هم همينطور. ديگر نوبتي شيفت داديم. اپراتور آنقدر سمج بود كه همينطوري مي‌رفت سراغ يك‌ساختمان ديگر در كوچه. حالا هم با هم قرار گذاشتيم كه اگر كسي حركت مشكوكي براي نصب دكل ديد، سريعا بقيه را خبر كند. در محله ما البته آنتن‌دهي تلفنهمراه بسيار ضعيف است و اغلب اصلا آنتن نداريم ولي با وجود اين حاضر نيستيم به سلامتي خودمان و به ظاهر كوچه بسيار زيباي‌مان اينگونه آسيب بزنيم. اي كاش اين اپراتورها براي استفاده از فيبرنوري هم اينقدر سمج بودند.»
- «نه» شهروندان به دكل‌ها
موضوع نصب بدون ضابطه دكل‌هاي مخابراتي و جمع‌آوري انواع غيرمجاز سبب شده تا اغلب شهروندان به‌خاطر وجود دكل‌هايي كه در اطراف خانه‌هاي‌شان نصب است، گلايه‌مند باشند؛ گلايه‌اي كه بيشتر از روي ترس مضر بودن امواج مخابراتي مطرح مي‌شود اما اگر از هركدام آنها بپرسيد كه آيا دوست دارند كه اينگونه نماي محله و شهرشان خدشه‌دار شود، به طور حتم بيشترشان پاسخ مي‌دهند: «خير.»
- سرگذشت جالب حامد و همسايه‌ها
حامد.ي كارمندي است كه روايت جالبي را براي جلوگيري از نصب دكل در كوچه محل سكونت‌شان واقع در محله تهرانپارس تعريف مي‌كند؛ آنطور كه اهالي نفراتي را مأمور كرده‌اند تا اگر كوچك‌ترين حركتي براي نصب يك‌دكل در كوچه مشاهده كردند، سريعا به بقيه اطلاع دهند؛ «3سال پيش زنگ خانه‌مان به صدا درآمد. چند تكنيسين بودند و مي‌گفتند در نقطه‌يابي ماهواره‌اي ساختمان شما براي نصب دكل، مناسب است. مي‌گفتند براي نصب دكل مربوط به يكي از اپراتورهاي تلفن همراه به مالكان سرجمع 40ميليون تومان (هر مالك 5 ميليون تومان) مي‌رسد؛ نگهداري دكل هم با خودشان. اول داشتيم رضايت مي‌داديم و پيش خودمان گفتيم چه بهتر از اين، اما بعدا با كمي مشورت بين خودمان گفتيم ارزش ندارد سلامتي را فداي اين مقدار پول كنيم. حتي حاضر نبوديم بهمان پول بيشتر بدهند و بگذاريم دكل را نصب كنند. به هرحال هنوز كه هنوز است مشخص نيست امواج دكل بر سلامتي مضر است يا نه؛ اگرچه گاهي اختلالات عصبي، تداخل خواب، اشكال در گردش خون و... را شنيده‌ايم.» حامد مي‌گويد در گيرودار اين موضوعات بوده‌اند كه متوجه شده‌اند مهندسان آن اپراتور با ساختمان همسايه وارد مذاكره شده‌اند؛ «يك‌روز ديديم تكنسين‌ها مشغول بردن كابل و تجهيزات دكل به ساختمان كناري هستند. اينگونه هم ما پول را نگرفته بوديم و هم آسيب‌هاي احتمالي دكل بعدا متوجه ما مي‌شد. ما شكايت كرديم اما واقعا معلوم است كه هيچ سازوكار و نظارتي بر نصب دكل‌ها نيست. هيچ‌كس جز پليس براي شكايت ما براي بررسي موضوع قدم پيش نگذاشت.»
وي در ادامه مي‌گويد كه آن زمان خانم يكي از مالكان ساختمان باردار بوده و 2پزشك همزمان توصيه كرده بودند نبايد در نزديكي جاهايي كه امواج مخابراتي و نويز است، زندگي كند. حامد.ي سپس از تهيه يك استشهاد محلي و رصد شبانه‌روزي براي جلوگيري از نصب دكل مي‌گويد؛«ساختمان كناري هم بعدا با ما موافق شد. كوچه پشتي هم همينطور. ديگر نوبتي شيفت داديم. اپراتور آنقدر سمج بود كه همينطوري مي‌رفت سراغ يك‌ساختمان ديگر در كوچه. حالا هم با هم قرار گذاشتيم كه اگر كسي حركت مشكوكي براي نصب دكل ديد، سريعا بقيه را خبر كند. در محله ما البته آنتن‌دهي تلفنهمراه بسيار ضعيف است و اغلب اصلا آنتن نداريم ولي با وجود اين حاضر نيستيم به سلامتي خودمان و به ظاهر كوچه بسيار زيباي‌مان اينگونه آسيب بزنيم. اي كاش اين اپراتورها براي استفاده از فيبرنوري هم اينقدر سمج بودند.»
- دكلي كه رفت پارك
در يكي از محله‌هاي محدوده بزرگراه ارتش اما اعتراضات اهالي گويا مثمر ثمر واقع شده و دكلي كه تا سال پيش روي يكي از خانه‌هاي محله دانشگاه بود، مدتي است جمع‌آوري شده. البته دكل كلا غيب نشده؛ كمي آن طرف‌تر رفته است؛ داخل يك‌پارك. آقاي نجاتي كه دكل درست در كوچه آنها قرار داشت، مي‌گويد: «دور و برمان شده بود پر از دكل. اين طرف كه پست برق فشار قوي قرار دارد و سال‌هاست اهالي در نزديكي دكل‌هاي بزرگ ولتاژ بالا زندگي مي‌كنند. ديگر اگر قرار باشد كه با دكل‌هاي مخابراتي همسايه مي‌شديم كه نمي‌شد. به همين دليل آنقدر پيگيري كرديم تا مالك آن ساختمان هم رضايت داد و دكل را بردند داخل پارك.» او ادامه مي‌دهد: «مي‌گفتند آقاي«ر» ماهي 400هزار تومان از اپراتور مي‌گرفته. اما قيد اين مبلغ را زد و بنده خدا به‌خاطر همسايه‌ها رضايت داد. البته ما و شوراياري محل بيش از 4سال است كه براي جمع‌آوري دكل‌هاي فشار قوي و زيرزميني شدن خطوط برق اقدام كرده‌ايم اما شوراي شهر و برق منطقه‌اي تا حالا كاري نكرده‌اند. درصورتي كه كميسيون برنامه و بودجه شوراي شهر دوره پيشين قول داده بودند اين دكل‌ها را جمع‌آوري مي‌كنند.»
- وزوز گوش
از بلنداي پارك جمشيديه كه نگاه كنيد كلي تاوركرين (جرثقيل ساختمان‌سازي) و دكل‌هاي مخابراتي و ساختمان‌هاي نيمه‌كاره و البته هواي غبارآلود شهر تهران حسابي تو ذوق مي‌زند. از خيابان جماران پايين مي‌آييم، تعداد ساختمان‌هايي كه دكل دارند، بسيار اندك است. در ميدان جماران آنتن‌دهي بسيار ضعيف است. از يكي از مغازه‌دارها مي‌پرسيم آيا هميشه وضعيت آنتن‌دهي تلفنهمراه همينطوري است كه پاسخ مثبت مي‌دهد. نزديكي ميدان ياسر در خيابان شهيد باهنر (نياوران) ساختمان اداري سفيدرنگي با يك‌دكل بزرگ ديده مي‌شود. سراغ مديريت ساختمان و شركت را كه مي‌گيريم مي‌گويند؛ «نيستند.» به سمت بزرگراه صدر مي‌رويم. روي پشت‌بام خانه‌اي روبه‌روي دبستان دخترانه و ابتداي كوچه مريم دكل مخابراتي ديده مي‌شود. از اهالي ساختمان كسي حاضر به گفت‌و‌گو نمي‌شود اما يك‌خانم خانه‌دار از ساختمان همسايه مي‌گويد: «اين دكل گاهي به وزوز مي‌افتد. مخصوصا شب‌ها. صدايش واقعا آزاردهنده‌است است. گوش من و شوهرم هر دو به صدا افتاده و متخصصان شنوايي مي‌گويند احتمالا بي‌ارتباط با دكل نيست. باور كنيد صداي بازي اين طفلك‌هاي معصوم (دانش‌آموزان مدرسه) در زنگ تفريح اينقدر ما را آزار نمي‌دهد كه اين دكل آزارمان مي‌دهد.»
- دكلي كه سرجايش ماند
در كوچه‌هاي اطراف خيابان مطهري تا چشم كار مي‌كند ساختمان‌ها پر از دكل مخابراتي هستند. در اينجا خيلي اتفاقي به شركتي برمي‌‌خوريم كه واردات دارو و توزيع تجهيزات پزشكي انجام مي‌دهد و روي پشت‌بامش دكلي نصب شده. وارد ساختمان‌هاي اداري مي‌شويم و بعد از كلي پرس‌وجو يكي از كارمندان شركت مي‌گويد كه اطلاعات خوبي از دكل موجود دارد اما اگر مديريت بفهمد كه در اين‌باره صحبت كرده، احتمالا به ضررش تمام مي‌شود. آرمين. خ در عين حال مي‌گويد: «از دكل‌هاي مخابراتي انرژي ساطع مي‌شود. انرژي عامل اثر و كار است و بدن ما هم داراي يك بافت بيولوژيك است كه اگر اين انرژي با شدت و مقدار زياد به ما تابيده شود، طبعا بدن ما تأثير مي‌پذيرد. انرژي اگر از حدودي بيشتر شود، به‌طور حتم به بدن آسيب مي‌رساند.» وي سپس مي‌گويد:« يك‌بار ماموري آمد و گفت كه از كميسيون ماده100 براي جمع‌آوري دكل حكم دارند اما دكل سرجايش مانده؛ آن موقع رئيس شركت رفت با آنها صحبت كرد و گويا بعدا پيگير پرونده شد و جمع‌آوري دكل منتفي شد.»
- شوراي شهر پيگيري مي‌كند؟
درباره تعداد زياد دكل ها شهروندان همچنان بر ضرر امواج به‌عنوان مسئله‌اي مبهم تاكيد دارند. اگرچه اين ادعا به‌طور رسمي از سوي صاحب‌نظران تأييد نشده، چراكه داده آماري مربوط به بررسي سلامت ساكنان نزديك به دكل‌ها هنوز به ميزان كافي نرسيده است. به هر حال دكل‌هاي مخابراتي و اينترنتي همچنان يكي از نگراني‌هاي اصلي مردم به حساب مي‌آيد و در اين ميان شوراي شهر تهران نيز به‌دنبال اين است تا استانداردهاي تعيين شده در اين زمينه را به مرحله اجراي واقعي برساند.
به همين‌خاطر انتخاب يك نفر نماينده براي عضويت در كارگروه موضوع ماده 11 مصوبه ساماندهي دكل‌ها، آنتن‌ها و ايستگاه‌هاي ارتباطات راديويي در شهر تهران در دستور كار شوراي شهر تهران قرار گرفته است. اينطور كه محسن‌ميرلوحي، عضو كميسيون برنامه و بودجه شورا مي‌گويد، اين نماينده قرار است با بررسي پرونده‌ها و اطلاعات موجود مشخص كند كه اولا تهران از اين منظر در چه وضعيتي قرار دارد؟ و ثانيا آنتن‌ها و دكل‌هاي مخابراتي آثار سوئي دارند يا خير؟به گفته وي، اگر مشخص شود دكل‌ها اثرات سوئي دارند، بايد بيش از پيش مورد توجه و قرار بگيرند و رفع شوند.
رئيس شوراي اسلامي شهر تهران نيز مي‌گويد كه عوارض و ميزان مضر بودن دكل‌هاي مخابراتي سطح شهر بايد تعيين و مشخص شود. محسن هاشمي اظهار مي‌دارد: «شهرداري تهران مي‌تواند با رعايت طرحي جامع، نسبت به واگذاري نصب دكل‌هاي مخابراتي به اشخاص حقيقي و حقوقي اقدام كند. همچنين موضوع ضرر دكل‌هاي نصب شده فعلي در سطح شهر تهران و امواج آنها، بحثي كلي است و هنوز تأييد يا رد نشده است.» وي ادامه مي‌دهد: «عده‌اي مدعي هستند كه امواج آنتن‌هاي مخابراتي سرطان‌زا بوده و اين امر گاهي از ارزش مالي يك ملك مي‌كاهد؛ درحالي‌كه صحت يا رد اين مسئله هنوز مشخص نشده است.»
سيد عليرضا سيداردوبادي، مديرعامل شركت ارتباط مشترك شهر تهران اما مي‌گويد: «براساس ضوابط شهرداري نصب هرگونه سازه در شهر نيازمند اخذ مجوز از شهرداري تهران است كه اين شركت با داشتن مجوزهاي لازم و كارشناسان كارآزموده، مسئوليت صدور مجوز ساخت پايگاه‌ها و دكل‌هاي مخابراتي و ارتباطي با درنظر گرفتن الزامات شهرسازي و زيباسازي در شهر تهران را بر عهده دارد. از اين‌رو همه درخواست‌هاي اپراتورها ابتدا از سوي كارشناسان بررسي و بازديد مي‌شود و بعد براي تصميم‌گيري نهايي در كميته‌اي تخصصي متشكل از نمايندگاني ازجمله معاونت شهرسازي و معماري، خدمات شهري، معاونت برنامه‌ريزي، سازمان محيط‌زيست و وزارت بهداشت، درمان و علوم پزشكي بررسي و درصورت تأييد مجوز نصب و ساخت صادر مي‌شود.» صدالبته كه مديريت شهري در تعيين مضر يا غير‌مضر بودن دكل‌ها نقشي ندارد و براي پاسخگو بودن يك‌ارگان مسئول، بايد مديريت واحد شكل بگيرد. مديرعامل شركت«ارتباط مشترك شهر»در اين رابطه مي‌گويد: «متولي امور مربوط به تشعشعات و ضرر و زيان دكل‌ها سازمان انرژي اتمي و وزارت بهداشت و سلامت است كه هنگام صدور مجوز جديد اين سازمان اقدامات لازم را انجام مي‌دهد و تمام جوانب سنجيده و دقيقاً مشخص مي‌شود كه تشعشع هر اپراتور مجاز است يا خير. سازمان محيط‌زيست هم اين موضوع را هميشه با جديت پيگيري مي‌كند تا سلامت شهروندان در خطر نباشد.»
- آنتن‌ها بايد مدام پايش شوند
اعضاي شوراي چهارم شهر تهران (دوره پيشين) نيز پيگير مسائل مطرح‌شده درباره دكل‌هاي مخابراتي بودند. از ميان آنها رضا‌تقي‌پور كه سابقه مقام عالي وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات را در دولت دهم هم دارد، معتقد است كه شوراي شهر اختيارات لازم را براي ورود به موضوع امواج الكترومغناطيسي ندارد. به گفته وي وزارت ارتباطات وظيفه پايش امواج و قوه قضاييه نيز وظيفه برخورد با فركانس‌هاي مزاحم را دارد كه طبق مقررات جهاني مخابرات هركشوري در محدوده حاكميتي خود مي‌تواند تصميم بگيرد كه با اين سيگنال‌ها چگونه برخورد كند. اين در حالي است كه اگر پرتوافكني، بيش از حد مجاز ملي (حد مجاز 440ميكرووات بر سانتي‌مترمربع است) باشد وزارت بهداشت نيز مي‌تواند وارد عمل شود. اگرچه برخي شركت‌ها و سازمان‌ها گزارش‌هاي ادواري پرتوافكني را به‌طور مرتب به وزارت بهداشت ارائه نمي‌كنند و به‌نظر مي‌رسد قوانين مربوط به حفاظت در برابر اشعه نيز در اين حوزه بايد مورد بازنگري قرار بگيرد. در اين بين اعضاي انجمن حفاظت در برابر اشعه ايران معتقدند به جاي مشخص‌كردن حريم ثابت براي دكل‌ها بايد حد پرتوگيري براي آنها مشخص شود؛ البته مهم است كه دست‌كم فاصله 10متري و موارد مربوط به زاويه تابش آنتن حفظ شود.
محمدنعيم اميني فرد، عضو كميسيون بهداشت و درمان مجلس تأكيد مي‌كند كه وزارت بهداشت بايد به‌صورت قاطع آسيب‌زا بودن يا نبودن دكل‌هاي مخابراتي را اعلام كند. به گفته وي البته اغلب دستگاه‌هايي كه اقدام به نصب اين دكل‌ها مي‌كنند هيچ‌گونه همراهي و تبعيتي از وزارت بهداشت ندارند. وي مي‌گويد: «پژوهش‌هاي صورت گرفته حتي در حد بسيار پايين هم نشان مي‌دهند اگر تابش يك‌آنتن مخابراتي مدام رصد نشود مي‌تواند روي شهروندان، جانوران و گياهان آسيب بگذارد. امواج الكترومغناطيس باعث مشكلات عصبي و سرطان خون در انسان مي‌شود، پس بايد وزارت بهداشت حتما مأموران پايش بيشتري براي كنترل امواج دكل‌ها به‌كار گيرد.»
- در دنيا يك دكل، در ايران چند دكل
بيش از 30مدل دكل در تهران وجود دارد.
اصلي‌ترين نوع دكل‌هاي نصب‌شده در پايتخت از دكل خود ايستا چندپايه ICB، چندپايه لتيس، خودايستا چندپايه RDS، خود ايستا چندپايه NB، خود ايستا منوپل و دكل مهاري هستند كه همگي از نوع زميني محسوب مي‌شوند.
دكل‌هاي وال ساپورت، مهاري پشت‌بامي، پلت فرم، دكل پل پشت‌بامي و ديواري، دكل‌هاي هوايي محسوب مي‌شوند. دكل‌هاي هوايي پوشش‌دهي بهتري نسب به ساير دكل‌ها دارند.
با توجه به نوع دكل پيكو و ماكرو و ميكرو، شعاع پوششي هر دكل متغير است. اين متغيرها تابع شرايط توپوگرافي، تعداد كاربران، تجهيزات پايگاه، تراكم جمعيتي و نوع منطقه از لحاظ كاربري ساختمان‌ها اعم از تجاري، اداري و مسكوني متغير است.
دكل‌هاي ميكرو از صفرتا 100متر و ماكرو از صفرتا 5كيلومتر قابليت پوشش‌دهي براي استفاده در طراحي شبكه مخابراتي را دارند و نبايد دكل‌ها رديف به رديف كنار هم باشند.
اعلام فاصله استاندارد دكل‌هاي مخابراتي از خانه‌هاي مسكوني و سلامت آنها را سازمان انرژي اتمي برعهده دارد و نظارت مي‌كند.
منطقه 3تهران با بيش از 1500دكل بيشترين دكل مخابراتي را دارد. خيابان‌هاي وليعصر و نلسون ماندلا و حوالي چهارراه جهان كودك، بيش از محله‌هاي ديگر دكل مخابراتي دارند.
براساس مصوبه شوراي اسلامي شهر تهران براي نصب هرگونه دكل، آنتن و ايستگاه‌هاي راديويي در اماكن خصوصي و دولتي الزاما بايد از طريق شهرداري تهران مجوز صادر شود.
نصب هر دكل مخابراتي و ارتباطي منوط به رعايت الزامات شهري، انجام هماهنگي‌هاي لازم و اخذ مجوز طبق فرايند لازم از «شركت ارتباط مشترك شهر» است.
شهروندان اگر مي‌خواهند از مجاز بودن دكل نصب‌شده در محله‌شان آسوده‌خاطر شوند مي‌توانند با سامانه 137تماس بگيرند. همچنين شهروندان شكايت هاي‌خود را در اين حوزه مي‌توانند به سامانه ۱۸۸۸ اطلاع دهند.
برخلاف شهرهاي ايران در اكثر شهرهاي توسعه يافته دنيا از يك آنتن نصب‌شده، چند اپراتور همزمان استفاده مي‌كنند.