طرح همه‌پرسی اقلیم کردستان باوجود عدم اجماع بین‌المللی و مخالفت کشورهای منطقه صورت پذیرفت تا اکثریت قریب به‌اتفاق مردم اقلیم به این جدایی رأی مثبت دهند.
اما ریشه‌های این جدایی به کجا می‌رسد؟ تا چه اندازه این جدایی به سود کردهاست و با چه ترفندهایی مردم نجیب کردستان، در مسیر تحقق مطامع برخی افراد و گروه‌ها قرار گرفته‌اند؟
در اين مورد، نگاه‌ها و تفسيرهاي متفاوتي وجود دارد كه توسط گروه‌ها و كارشناسان مختلف بيان مي‌شود. اما كدام تفسير و نظر، به واقعيت نزديك‌تر و از قدرت تبيين واقعيت بيشتري برخوردار است؟
این محورهای اصلی گفت‌وگوی ما با دكتر حسن هانی‌زاده، کارشناس مسائل منطقه است.
او از رؤياي مسعود بارزاني كه وام گرفته از رؤياي پدرش است، از نقش صهيونيست‌ها در اين قضيه و موضع‌گيري همسايگان و در نهايت، ايده‌ی آمريكايي‌ها براي تكه‌تكه كردن عراق، كه بخشي از ايده‌ی بزرگ‌تر تقسيم كشورهاي اسلامي به بخش‌هاي جزئي‌تر است، صحبت مي‌كند. متن کامل این گفت‌وگو پیش روی شماست.
- طرح همه‌پرسی اقلیم کردستان از کجا ریشه گرفته است؟
طرح همه‌پرسی اقلیم کردستان عراق برآیند یک تفکر ساده‌لوحانه‌ی آقای مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان است.
با توجه به این‌که ملامصطفی بارزانی فقید، پدر مسعود بارزانی در دهه‌های گذشته به‌ویژه دهه‌های 50 و 60 از قرن میلادی گذشته درصدد عملیاتی کردن تشکیل دولت کردستان بزرگ در خاورمیانه بود، لذا این مسئله همواره در ذهن مسعود بارزانی بوده و هست که رؤیای پدر خویش را عملیاتی کند.
- برای اولین بار این موضوع در چه دوره‌ی زمانی شکل رسمی و بین‌المللی به خود گرفت؟
ملامصطفی بارزانی در سال 1970 میلادی در سفر به فلسطین اشغالی موضوع تشکیل دولت کردستان بزرگ در خاورمیانه و در نوار ایران، سوریه، ترکیه و عراق را با مقامات رژیم صهیونیستی مطرح کرد که با استقبال مسئولان رژیم صهیونیستی مواجه شد. از آن زمان به بعد مسئله‌ی تشکیل دولت کردستان ذهن مسعود بارزانی را مشغول کرد.
- با طرح و تحقق این موضوع درصدد اخذ چه امتیازاتی هستند؟
مسعود بارزانی با توجه به شرایط منطقه با دو هدف مسئله‌ی همه‌پرسی را مطرح کرده است. یکی گرفتن امتیازات بالاتر از دولت مرکزی عراق و دوم جداسازی اقلیم کردستان از پیکره‌ی عراق که دومی هدف نهایی مسعود بارزانی است.
طبیعی است که شرایط داخلی اقلیم کردستان و شرایط عراق و منطقه اجازه نمی‌دهد که اقلیم کردستان از پیکره‌ي عراق جدا شود.
- چرا؟
دلیل امر این است که بسیاری از احزاب اسلامی و هم‌چنین شیعیان کرد اقلیم کردستان که تعدادشان به یک و نیم میلیون نفر می‌رسد، مخالف جدایی اقلیم کردستان هستند.
مسعود بارزانی بدون توجه به این‌که زیرساخت‌های تشکیل یک دولت مستقل برای اقلیم کردستان را فراهم نکرده است، دست به این همه‌پرسی زد و در برابر اراده‌ی جامعه‌ی جهانی ایستادگی کرد؛ لذا این همه‌پرسی به یک بحران داخلی برای اقلیم کردستان و برای دولت مرکزی عراق و برای منطقه مبدل خواهد شد.
- آینده‌ی اقلیم کردستان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
در درون اقلیم کردستان قطعا احزاب اسلامی اقلیم کردستان درگیر با حزب آقای مسعود بارزانی خواهند شد. هم‌چنین دولت عراق قطعا نیروهایی به اقلیم کردستان اعزام خواهد کرد و در آن‌جا یک جنگ ایجاد خواهد شد.
در منطقه نیز کشورهایی مانند ایران و ترکیه و سوریه که مخالفت خود را با استقلال اقلیم کردستان به طور رسمی اعلام کرده‌اند، قطعا این اقلیم را محاصره خواهند کرد.
ایران مرزهای هوایی خود را و ترکیه نیز مرزهای زمینی و هوایی خود را در اقلیم کردستان بسته است. لذا شکل‌گیری اقلیم کردستان با توجه به شرایط محیطی بسیار مشکل است و آقای مسعود بارزانی با شکست مواجه خواهد شد.
- احتمال عقب‌نشینی ترکیه در برابر شرایط اقلیم کردستان را تا چه اندازه محتمل می‌دانید؟ همان‌طور که در جنگ لفظی با روسیه به دلیل ساقط کردن هواپیمای روسی کلی شانتاژ تبلیغاتی کرد و گفت در مقابل روسیه تسلیم نمی‌شویم، اما وقتی با تحریم روسیه روبه‌رو شد به‌خاطر مضرات اقتصادی معذرت‌خواهی کرد و با احترام نظامی جسد خلبان روسی را برگرداند. ترکیه وقتی می‌بیند که از قطع روابطش با کردستان ضرر هنگفتی خواهد کرد روابط تجاری‌اش را به حالت عادی برمی‌گرداند. بالاخره چنين نظر و البته چنين ترسي وجود دارد كه گاه مبتني بر واقعيت‌هاي تاريخي طي سال‌هاي گذشته نيز هست. نظر شما در این رابطه چیست؟
عقب‌نشینی ترکیه در برابر روسیه نکته‌ی درستی است که شما هم به آن اشاره کردید، اما به نظر می‌رسد موضوع روسیه با مقوله‌ای که اکنون ترکیه با اقلیم کردستان روبه‌رو است از ابعاد مختلف، تفاوت‌هایی را شامل می‌شود.
بعید است در این خصوص ترکیه در مورد تشکیل دولت کردستان عقب‌نشینی کند و قطعا این مخالفت شدید تداوم خواهد داشت. هر یک از کشورهای پیرامون عراق، دارای یک سری دغدغه و نگرانی‌هایی هستند.
ایران به‌هرحال نگرانی‌اش این است که رژیم صهیونیستی پایگاه‌هایی در اقلیم کردستان ایجاد خواهد کرد و تمام گزارش‌هایی که می‌رسد بیانگر این است که رژیم صهیونیستی این آمادگی را دارد که پس از استقلال کردستان یک سری پایگاه‌های نظامی در این منطقه احداث کند و قطعا در آن صورت امنیت ملی ایران دچار مخاطره خواهد شد.
ترکیه با توجه به این‌که 20میلیون کرد را در خودش جای داده و آن‌ها نیز دارای رویکردهای تجزیه‌طلبانه هستند، نگرانی‌اش تشدید خواهد شد.
یک بخش از نگرانی ترکیه نیز از این جهت است که اقلیم کردستان به پایگاهی برای ادامه‌ی مبارزات پ.ک.ک علیه دولت مرکزی ترکیه تبدیل شود و لذا نگرانی ترکیه نسبت به اقلیم کردستان بسیار بالاست.
همان‌طور که مستحضر هستید مواضع اخیر آقای رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در مورد مسعود بارزانی کاملا جدی است و هیچ نشانی از عقب‌نشینی احتمالی در آن مشاهده نمی‌شود.
ضمن این‌که قرار است آقای رجب طیب اردوغان به‌زودی به تهران سفر کند و یک‌سری هماهنگی‌هایی در رابطه با آینده‌ی اقلیم کردستان با مقامات ایرانی داشته باشد.
- نظرتان این است که در نهایت ترکیه اولویت‌های سیاسی خود را به اولویت‌های اقتصادی ترجیح خواهد داد؟
بله، ترکیه بسیار نگران است و حتی ممکن است دخالت نظامی هم بکند، بنابراین ترکیه به دنبال راهکارهای دیگر برای جبران مشکلات اقتصادی خود خواهد رفت.
آن‌ها امروز تنها از طریق نفت کرکوک تغذیه می‌شوند و برای این موضوع هم جایگزین‌های زیادی دارند. مثلا می‌توانند روابط خود را با سوریه بهبود ببخشند و در خصوص مسئله‌ی اقتصادی مشکلاتشان را با ایران حل کنند.
منبع:همشهري پايداري