چند سالي است كه با توجه به محدوديت‌هاي مالي، بودجه كافي به آموزش و پرورش تخصيص نمي‌يابد و اين دستگاه عيال‌وار در پرداخت سرانه، پاداش پايان خدمت، حق‌التدريس‌ها، سرانه مدارس، توزيع شير در مدارس و... با مشكلات عديده‌اي روبهرو شده است. از اين وضعيت نه مدير و معلم رضايت دارند و نه دانشآموزان و اولياي آنها. آموزش و پرورش به بهانه واقع شدن در مناطق برخوردار به اغلب مدارس سرانه نمي‌دهد؛ بنابراين مديران مدارس براي گردش چرخ مدارس چاره‌اي ندارند جز اينكه دست به دامان والدين شوند كه اين كار همواره با چالش‌هايي به‌ويژه در مناطق محروم روبهرو بوده است. نكته‌اي كه در سال‌هاي اخير از آن غفلت شده اصل سي‌ام قانون اساسي است كه براساس آن دولت موظف است وسايل آموزش و پروش رايگان را براي همه ملت تا پايان دوره متوسطه فراهم آورد و وسايل تحصيلات عالي را تا سرحد خودكفايي كشور به‌طور رايگان گسترش دهد. از اين اصل تفاسير متفاوتي وجود دارد و معمولا دولت‌ها كمتر به اين اصل توجه كرده‌اند.
- والدين دانشآموزان چه مي‌گويند؟
غياثوند، پدر يك دانش‌آموز پايه چهارم يكي از مدارس استان تهران با انتقاد از دريافت اجباري پول در مدارس دولتي به همشهري گفت: من كارگر هستم و ماهانه 800هزار تومان حقوق دريافت مي‌كنم، واقعا مي‌توان با اين مبلغ يك خانواده 4نفره را اداره كرد. او كه در يكي روستاهاي اطراف پاكدشت ساكن است با بيان اينكه از مدرسه پسرم درخواست كمك 100هزار توماني كرده‌اند، توضيح داد: توان كمك به مدرسه را ندارم و همين موضوع موجب تغيير رفتار اولياي مدرسه با فرزندم شده است.
پدر يكي از دانشآموزان منطقه5 تهران نيز با انتقاد از اينكه مسئولان مدارس توقع دارند كه والدين در همه امور با پرداخت پول مشاركت كنند، اظهار كرد: 3فرزند دارم كه يك پسر و يك دخترم دانش‌آموز هستند، مستأجرم و به زور از پس هزينه‌هاي خانواده‌ام بر مي‌آيم و توان كمك به مدرسه را ندارم، ولي نامه داده‌اند كه به مدرسه بايد كمك مالي كنم. مادر يكي از دانش‌آموز اسلامشهري نيز به همشهري گفت: همسرم كارگر است ما نمي‌توانيم به مدرسه كمك مالي كنيم، انجمن اوليا و مربيان نامه داده كه بايد به مدرسه پول بپردازيد.
- مديران مدارس: چه‌كار كنيم؟
مدير يكي از مدارس منطقه19 تهران در اين‌باره به همشهري اينگونه توضيح داد: با اينكه مدرسه ما جزو مدارس كم‌برخوردار محسوب مي‌شود ولي تاكنون ريالي سرانه نداده‌اند و براي پرداخت قبوض آب، برق و گاز با مشكل روبهرو هستيم. سال گذشته اين قبوض را براي پرداخت به اداره فرستادم كه پس فرستادند و من مجبور شدم از افراد خير كمك بگيرم. او اضافه كرد: امسال هم براي گذران امور مدرسه نياز به اعتبار داريم، وضع مالي اولياي دانشآموزان هم طوري نيست كه از آنها بخواهيم به مدرسه كمك كنند؛ پس تكليف چيست.
مدير يكي از مدارس منطقه14 تهران نيز با انتقاد از وضعيت كنوني گفت: از يك طرف به ما سرانه نمي‌دهند و از طرف ديگر توقع دارند با دريافت پول از اولياي دانشآموزان مدرسه را بگردانيم. در اين زمينه بارها با اوليا جلسه داشته‌ايم ولي كمك‌هاي والدين دانشآموزان ناچيز است و پاسخگوي نيازها نيست. او معتقد است كه وظيفه مدير و معاونان مدارس اخذ كمك‌هاي مالي از والدين نيست و آنها بايد براي بالا بردن كيفيت آموزشي و پرورشي تلاش كنند.
مهم‌ترين وظايف انجمن اوليا و مربيان تأمين مشاركت فكري، فرهنگي، عاطفي و آموزشي اوليا و تقويت هماهنگي و همسويي تربيتي و آموزشي خانه و مدرسه تعريف شده، ولي چند سالي است كه از وظايف اصلي خود دور و به ابزاري براي قانوني جلوه دادن دريافت پول در مدارس دولتي تبديل شده است.
مسئولان آموزش و پرورش نيز چند سالي است كه اعلام مي‌كنند هنگام ثبت‌نام دريافت پول در مدارس مجاز نيست و با تشكيل و تأييد انجمن مدارس مي‌توانند از والدين داش‌آموزان براي كمك به مدارس پول دريافت كنند. بهروز فتحي، كارشناس آموزش و پرورش در اين‌باره به همشهري گفت: كار اصلي انجمن‌هاي اوليا و مربيان، مشاركت در تربيت دانشآموزان است ولي مسائل مالي مدارس و پرداخت نشدن سرانه موجب شده تا هم و غم انجمن اوليا و مربيان صرف تأمين منابع مالي براي مدارس شود و فرصتي براي مشاركت در تربيت فرزندان ايجاد نشود.
او معتقد است والدين از انجمن اوليا و مربيان خاطره‌اي جز پرداخت پول ندارند و به همين دليل علاقه‌اي براي حضور در جلسات انتخابات انجمن و يا نامزدي براي عضويت در انجمن اوليا ندارند زيرا مطلع هستند مديران مدرسه براي مدرسه برنامه‌ريزي كرده و آنها بايد صرفا تأييد‌كننده اين برنامه باشند و اولياي دانشآموزان را براي پرداخت پول به مدرسه تشويق و ترغيب كنند.
- شرايط كمك به مدارس
هر وقت كه بحث دريافت اجباري پول در مدارس دولتي مطرح مي‌شود بلافاصله مسئولان آموزش و پرورش پاسخ مي‌دهند كه دريافت پول در مدارس اجباري نيست و صرفا «داوطلبانه» است.
رئيس اداره توسعه انجمن‌هاي اوليا و مربيان مدارس اوايل مهر درخصوص شرايط كمك به مدارس اينگونه به همشهري توضيح داد: قانوني داريم كه والدين مي‌توانند در امور مالي مدرسه مشاركت كنند ولي بايد3شرط رعايت شود؛ خارج از فصل ثبت‌نام باشد، داوطلبانه باشد و در قبال دريافت وجه، رسيد رسمي آموزش و پرورش ارائه شود.
محمدرضا ولي‌زاده تصريح كرد: حتي اگر انجمن اوليا و مربيان مدرسه تصويب كرد كه پولي از خانواده‌ها براي موضوعي اخذ شود، اين تصويب اجباري نيست. او در پاسخ به پرسش همشهري مبني بر اينكه لطفا درباره واژه «داوطلبانه» توضيح دهيد، زيرا برداشت مديران مدارس و والدين دانشآموزان از اين واژه متفاوت است، گفت: تعريف كلمه داوطلبانه اين است كه خانواده‌ها در مدارس آرامش خاطر داشته باشند كه دعوت از آنها براي حضور در مدرسه اين‌طور تعبير نشود كه حتما بايد به مدرسه كمك مالي كنند.
ولي‌زاده با پذيرش تلويحي اينكه والدين دانشآموزان چنين نگاهي نسبت به انجمن اوليا و مربيان ندارند، اظهار كرد: چنين ذهنيتي در بين بسياري از والدين دانشآموزان نيست، البته احتمال اينكه رفتار سليقه‌اي مديران برخي از 107هزار مدرسه چنين ذهنيتي ايجاد كرده باشد، هم وجود دارد. رئيس اداره توسعه انجمن‌هاي اوليا و مربيان مدارس توضيح داد: والدين دانشآموزان هم اگر تخلفي مشاهده كردند آن را به واحد رسيدگي به شكايات منطقه منعكس كنند تا بررسي و رسيدگي شود. او تصريح كرد: نبايد رفتار مدارس طوري باشد كه در ذهن اولياي دانشآموزان موضوع اجباري بودن كمك مالي تداعي شود.
ماجراي دريافت پول در مدارس دولتي با وجود تصريح قانون اساسي درخصوص رايگان بودن تحصيل در مدارس دولتي ادامه دارد. بسياري از مسئولان به اصل30 قانوني اساسي اعتنايي نمي‌كنند. وعده‌هاي وزير آموزش و پرورش هم براي پرداخت سرانه عملي نشده و دعواي سرانه‌اي مديران مدارس و والدين دانشآموزان همچنان ادامه خواهد داشت.