با وجود موضع خصمانه ترامپ عليه ايران، عمليات توسعه‌اي در اين بندر استراتژيك را ادامه مي‌دهد. بنابر گزارشي كه رويترز به نقل از مقامات مطلع منتشر كرده است، در شرايطي كه هنوز عمليات اجرايي بندر چابهار به اتمام نرسيده، هند در حال مذاكره با ايران براي آغاز عمليات موقت در اين بندر است. به گزارش همشهري، در‌ماه جاري 2 محموله ترانزيتي گندم هند از بندر چابهار به مقصد افغانستان ترانزيت شده كه مي‌تواند تأييد‌كننده اين عمليات براي بهره‌برداري سريع باشد.
از اوايل دهه 70كه دولت سازندگي، چابهار را به‌عنوان منطقه آزاد تجاري تعيين كرد، توسعه اين منطقه در دستور كار قرار گرفت؛ اما سوم خرداد 95بود كه روساي جمهوري ايران، هند و افغانستان در كاخ سعدآباد دور يك ميز نشستند و توافقنامه توسعه بندر چابهار به‌عنوان دروازه گذرگاه بين‌المللي حمل‌ونقل ميان سه كشور را امضا كردند تا در مسير تأكيد اسناد بالادستي كشور براي توسعه منطقه مكران، مسير ترانزيتي چابهار به افغانستان و كشورهاي محصور در خشكي آسياي ميانه نيز جان تازه بيابد.
در اين ميان، دولت هند كه با وجود اختلافات با پاكستان، كالاهاي خود را از خاك اين كشور به افغانستان و همسايگان شمالي ايران صادر مي‌كرد و هم از اين مسير مواد معدني افغانستان را به خطوط توليد خود مي‌رساند، خود را براي سرمايه‌گذاري و مشاركت براي توسعه اين بندر استراتژيك مشتاق نشان داد و با سرمايه‌گذاري 500 ميليون دلاري در اين طرح موافقت كرد كه تاكنون 150 ميليون دلار از آن به شكل فاينانس محقق شده است.
البته مذاكرات ايران و هند براي توسعه چابهار و راه‌آهن آن بيش از يك دهه سابقه دارد اما سنگ‌اندازي تحريم‌ها هرگز فرصت نهايي شدن به آن نداد تا اينكه در گيرودار نهايي شدن توافق هسته‌اي و اجراي برجام، عاقبت طلسم توسعه اين بندر شكست و هندي‌ها هم به كمك ايران شتافتند. در كنار سرمايه‌گذاري هندي‌ها، تاكنون 300ميليون دلار از محل منابع داخلي سازمان بنادر و دريانوردي و 403ميليون دلار نيز به‌صورت مشترك از محل صندوق توسعه ملي و سازمان بنادر براي سرمايه‌گذاري افزايش ظرفيت بندر اقيانوسي چابهار هزينه شده است.
- افزايش 240درصدي ظرفيت چابهار
كشورهاي محصور در خشكي آسياي ميانه شامل افغانستان، تركمنستان، ازبكستان، تاجيكستان، قرقيزستان و قزاقستان چنانچه بخواهند از نزديك‌ترين راه به آب‌هاي آزاد دسترسي پيدا كنند، چاره‌اي جز استفاده از بندر چابهار ندارند بر همين اساس اين بندر در گسترش مبادلات تجاري و بازرگاني كشورهاي منطقه اهميت زيادي دارد و با اجراي توافقنامه همكاري ايران و هند در توسعه، چابهار به مركز ترانزيت، انرژي و تجارت منطقه تبديل خواهد شد.
در فاز نخست اجراي اين توافقنامه همكاري، ظرفيت بندر چابهار از 2.5ميليون تن به 8.5ميليون تن افزايش مي‌يابد و همزمان با تحقق اين هدفگذاري، با لايروبي اسكله كنوني شهيد بهشتي، امكان پهلوگيري كشتي‌‌هاي با ظرفيت بيش از 80هزار تن نيز در اين بندر فراهم مي‌شود. در اين ميان نقطه قوت فعال شدن كريدور چابهار براي هند، دسترسي آسان و تضميني اين كشور از طريق بنادر غربي خود به بازارهاي آسياي ميانه و به‌ويژه افغانستان از مسير ايران است.
از سوي ديگر در شرايطي كه پاكستان هند را متهم مي‌كند كه اين كشور با حضور در افغانستان در پي بي‌ثبات كردن پاكستان است، صادرات هند به افغانستان با چالش مواجه شده است بر همين اساس مقرر شد امسال 7محموله گندم هند از مسير ايران به افغانستان ترانزيت شود كه تاكنون ترانزيت دو محموله انجام شده است.
- چابهار؛ يك بندر، يك كريدور
اهميت توسعه چابهار به همين‌جا ختم نمي‌شود. روي ديگر سكه حضور هند در چابهار، تاسيس مسير ريلي چابهار- زاهدان است كه با اجرايي شدن موافقتنامه تاسيس كريدور بين‌المللي حمل‌ونقل و ترانزيت هند-ايران و افغانستان موسوم به كريدور چابهار، ايران مي‌تواند از طريق شبكه ريلي به آسياي ميانه تا چين و روسيه متصل شود. در اين تفاهمنامه، هند براي سرمايه‌گذاري يك ميليارد و 300ميليون دلاري در اين مسير ريلي به طول 610كيلومتر داوطلب شده است. پروژه‌اي كه از سال گذشته زيرسازي آن از محل بودجه داخلي وزارت راه و شهرسازي آغاز شده و صرفا قرار نيست به اتكاي مشاركت هندي‌ها اجرايي شود.
طبق پيش‌بيني عباس آخوندي، وزير راه و شهرسازي، راه‌آهن چابهار - زاهدان در 3سال آينده به بهره‌برداري مي‌رسد و زمينه ترانزيت شدن كل بارهاي مسير افغانستان كه از مرز ميلك سيستان و بلوچستان عبور مي‌كند را فراهم مي‌آورد. از سوي ديگر با توسعه بندر چابهار و اتصال اين بندر تجاري به هرات افغانستان از طريق خطوط ريلي، حوزه اقيانوس هند با آسياي مركزي پيوند مي‌خورد و ظرفيت‌هاي بالقوه ترانزيتي منطقه سيستان و بلوچستان فعال مي‌شود؛
منطقه‌اي كه از ديرباز به واسطه توسعه‌نيافتگي هرگز نتوانسته جمعيت مورد انتظار را در خود اسكان دهد و اينك تراكم جمعيت در آن به 4.8نفر در كيلومترمربع مي‌رسد. با وجود اين پيش‌بيني مي‌شود با توسعه كريدور چابهار، اسكان در منطقه سيستان و بلوچستان نيز افزايش يابد.
- كاهش 30درصدي هزينه صادرات هند از طريق كريدور چابهار
برآوردها حاكي از اين است كه توسعه بندر چابهار و اتصال آن به كريدور بين‌المللي شمال- جنوب، تجارت هند با اروپا را نيز به مسير استراتژيك ايران منتقل مي‌كند چراكه تجارت هند با اروپا از طريق درياي سرخ، كانال سوئز و درياي مديترانه انجام مي‌شود كه جايگزيني آن با مسير ايران و كريدور شمال- جنوب، تا 30درصد از هزينه ترابري كالاهاي صادراتي هند مي‌كاهد.
از سوي ديگر بنابر اظهارات وزير راه و شهرسازي در زمان امضاي توافقنامه توسعه بندر چابهار، براي ترويج استفاده از اين كريدور، تخفيف‌هايي نيز براي هزينه‌هاي بندري و ترانزيت درنظر گرفته شده است. آخوندي گفته بود براي فعال كردن كريدور چابهار براي ترانزيت زميني حدود ۵۰ درصد هزينه ترانزيت تخفيف داده مي‌شود و در بخش دريايي نيز براي پهلوگيري و هزينه‌هاي ترمينالي تخفيف‌هاي ۳۰ درصدي و ۵۵ درصدي پيش‌بيني شده است.
امتيازاتي كه با توجه به حجم سنگين مبادلات كالايي در منطقه، مي‌تواند منجر به تغيير استراتژي بسياري از كشورها براي استفاده از اين دالان حمل‌ونقل بين‌المللي شود.