بهرام قاسمي، سخنگوي دستگاه ديپلماسي ابراز اميدواري مي‌كند مقامات دولت سعودي برسر عقل بيايند و درباره تحولات منطقه هوشمندانه تصميم‌بگيرند. قاسمي عصر يك روز پاييزي مهمان مؤسسه همشهري بود و بعد از ديدار با مديرمسئول و اعضاي شوراي سردبيري روزنامه و بازديد از بخش‌هاي مختلف، به گفت‌وگو با خبرنگاران همشهري نشست.
- اگر چه در رابطه با كناره‌گيري نخست‌وزير لبنان موضعگيري كرده‌ايد اما هنوز يكسري ابهامات وجود دارد كه آيا كناره‌گيري سعد حريري با ايران ارتباطي داشت چون شكل كناره‌گيري و اظهاراتي كه در پي آن صورت گرفت اينگونه القا مي‌كرد كه بعد از ديدار با آقاي ولايتي چنين اقدامي صورت گرفته است، ارتباط دادن اين دو موضوع چقدر درست است؟
استعفاي آقاي سعد حريري مسئله داخلي لبنان است و به مردم لبنان و سيستم اين كشور ارتباط دارد اما يك اقدام غيرمترقبه، شگفت انگيز و عجيب به‌نظر رسيد چرا كه معمولا مقامات در هر كشوري استعفاي خود را در كشور خود به مقام ما فوق يا فردي كه قانون اساسي آن كشور تعيين كرده ارائه مي‌دهند، اينكه يك فردي در كشوري ديگر استعفا مي‌دهد و در كنار آن صحبت‌هاي ناروا و نامربوطي كه هيچ ارتباطي به مسائل داخلي لبنان ندارد بزند،
بسيار عجيب بود. چيزي كه در رابطه با ديدار يك روز قبل ايشان در بيروت با دكتر ولايتي مطرح و سعي مي‌كنند بين اين استعفا و آن ديدار ارتباطي برقرار كنند يك مسئله غلطي است و تصور درستي نيست و هيچ ارتباطي بين اين حركت آقاي سعدحريري با آن ديدار وجود ندارد. درست است بعد از آن ديدار سعد حريري به رياض رفته است گفته مي‌شود ايشان تابعيت سعودي دارد اما نفس حركت ايشان و بيانات ايشان نابجا، غلط و شگفت‌آور بود،
به‌نظرم نشان مي‌دهد يك مجموعه‌اي از مسائل پيچيده وجود دارد كه قضاوت نهايي را دشوار مي‌كند. بايد كمي صبر كرد تاگذشت زمان نشان دهد اصل داستان و انجام اين اقدام غيرمتعارف به چه دلايلي صورت گرفته و چرا اين استعفا در بيروت انجام نشده و اينكه آيا اين استعفا از سوي رئيس‌جمهور پذيرفته مي‌شود يا خير؟! مجموعه اين اتفاقات نشانگر يكسري حركت‌هايي در منطقه است كه مي‌تواند عمليات رواني و تبليغاتي باشد به‌خصوص به‌دليل اينكه حضور حريري در عربستان با عزل‌ها و بركناري‌هايي در عربستان همراه بوده است.
- آقاي ولايتي حامل پيامي نبود؟
تا جايي كه من اطلاع دارم ايشان براي شركت در يك مجمع در آنجا حضور داشتند و وقتي ايشان سفري انجام مي‌دهند به‌دليل اينكه چهره شناخته شده‌اي هستند ديدارهايي هم انجام مي‌دهند. فكر مي‌كنم اين ديدارها عادي و طبيعي بود.
- اطلاعاتي در برخي رسانه‌ها منتشر شد كه گفته مي‌شد مربوط به جزئيات ديدار حريري و ولايتي بوده است. اين اطلاعات درست نبود؟
فكر مي‌كنم اينها يك مقداري گمانه زني است مقداري هم داستان پردازي و خيالبافي. قطعا در ديدار آقاي ولايتي و حريري همه مسائل منطقه و جهاني و دوجانبه مانند بقيه ديدارهايي كه با مقامات عالي رتبه مي‌توانند داشته باشند مطرح شده و حتما بحث يمن بخشي از مذاكرات مي‌تواند بوده باشد و ايشان حتما ديدگاه‌هاي ايران را مطرح كرده‌اند اما طرح ديدگاه درباره يك موضوع نتيجه‌اش اين نيست كه يك سياستمدار كشور خود را ترك كند و به‌خاطر موضعگيري يك شخصيت ديگري از راه دور استعفا بدهد و اقدام اينگونه داشته باشد، آنچه سروده شده و گفته شده خيالبافي است.
- اماحريري براي ديدار با ولايتي از رياض به بيروت رفته و دوباره بازگشته است؟
نه. آقاي حريري زودتر از آن روز از عربستان به كشورش بر مي‌گردد بعد از ديدار با دكتر ولايتي مجددا به رياض سفر مي‌كند اما اينطور نبوده ايشان براي ديدار با آقاي ولايتي به بيروت رفته باشد. فكر مي‌كنم 2روز قبل از حضور آقاي ولايتي، سعد حريري در بيروت حضور داشته است.
- روابط ايران و عربستان به تأسيس دفترحافظ منافع رسيده، قرار بود هيأت‌هايي براي ارزيابي وضعيت سفارتخانه‌ها اعزام شوند؟ آيا اين كار انجام شده؟
ما بعد از قطع رابطه بين 2كشور ساختمان‌هايي كه ما و آنها داشتيم بدون سرپرست بود، از چند‌ماه قبل درخواستي توسط دولت عربستان صورت گرفت تا هيأتي براي بازديد از اماكن ديپلماتيك به ايران بيايد و متقابلا ايران هم‌چنين درخواستي را مطرح كرد كه هيأتي را به جده و رياض اعزام كند و ويزاهاي لازم هم توسط 2كشور صادر شد اما آن سفر هنوز انجام نشده، تنها يك سفر ديداري از اماكن ديپلماتيك بود و هيچ مسئوليت سياسي اين هيأت‌ها نداشتند،
اخيرا اسنادي بين ما و سوئيس و متقابلاً سوئيس و عربستان امضا شد تا ما در جده بتوانيم دفتر حافظ منافع داشته باشيم و آنها هم بتوانند دفتر خود را ايجاد كنند، اين توافق كلي صورت گرفته، ما در ايران هيچ ديپلماتي از كشور سعودي نداريم و هيچ ديپلمات ايراني هم در عربستان حضور ندارد، اين بحث چه زماني اجرايي شود اطلاعي ندارم و دورنماي آن را در ذهنم ندارم.
- چند روز قبل ائتلاف سعودي ايران را تهديد كرد آيا اين اعلام جنگ به ايران نبود؟
صداهاي مختلفي از عربستان شنيده مي‌شود. اميدواريم عربستان در يك شرايط با ثبات‌تري به لحاظ مسائل داخلي قرار بگيرد و بتواند يك برخورد هوشمندانه‌تري در قبال مسائل منطقه و ايران داشته باشد، اتهاماتي كه ائتلاف سعودي نسبت به حادثه‌اي كه يمني‌ها با شليك موشك انجام دادند يك نوع فرافكني و سخن نابجا و دروغي است كه عنوان كردن آن نشان مي‌دهد عربستان با دقت و درايت لازم به موضوع توجه نكرده است.
آنچه در يمن اتفاق افتاده به مردم يمن و كساني برمي‌گردد كه بيش از 3سال است زير بمباران نيروهاي ائتلاف و عربستان قرار دارند و اگر اتفاقي در يمن مي‌افتد بايد ريشه‌هاي آن را در رفتار تحريك‌آميز برخي كشورها ازجمله عربستان جست‌وجو كرد اينكه بخواهند پاي كشور ديگري را به ميان بياورند و آنها را متهم كنند يك فرار به جلو است و كار منطقي و درستي نيست و نتيجه‌اي هم ندارد.
هيچ كشوري نمي‌تواند ملت ايران و كشور بزرگ ايران را تهديد كند و حمله موشكي به عربستان هيچ ارتباطي با ايران ندارد، ما هيچ ارتباطي به لحاظ تسليحاتي با يمن نداريم و خود عربستان و ائتلاف آگاهي لازم را دارند كه محاصره يمن به چه شكلي است و اساسا امكان ارسال سلاح و حتي محموله‌هاي انساني توسط ايران وجود ندارد و اين يك دروغ بزرگ است و فكر مي‌كنم مدتي است عربستان و رياض فكر مي‌كنند از قاعده قبلي كه دروغ هرچه بزرگ‌تر شايد مؤثر تر، پيروي مي‌كنند و دروغ‌هايي مي‌گويند كه در عالم واقع نمي‌تواند اتفاق بيفتد، اينكه ايران در حمايت نظامي يمن نقش دارد از اين مقوله است و نابجاست.
- چنين دروغ‌هاي بزرگي قبلا زمينه ساز حمله به عراق شد، ترامپ قبلا ايران را متهم به مشاركت در حمله نظامي به عربستان كرده و چند روز قبل هم مدعي ارتباط ايران با القاعده شد...
فكر مي‌كنم ايران بدخواهاني دارد و وضعيت جديد ايران به‌خصوص بعد از برجام و رفع بخشي از تحريم‌ها و ظرفيت‌هاي كلاني كه در ايران به لحاظ منابع وجود دارد، عده‌اي بد خواه كه دچار تحليل‌هاي غلط يا توهم هستند سعي مي‌كنند با ايران هراسي و ايران گريزي و ايران ستيزي مجموعه‌اي را عليه ايران ايجاد كنند.
اين توهم توسط برخي كشورهاي بدخواه منطقه دامن زده مي‌شود و دولت جديد آمريكا هم نشان داده به‌رغم انتقادات به دولت‌هاي قبلي آمريكا خودش هم در همان مسير اشتباه نسبت به منطقه حساس گام بر مي‌دارد و مرتكب خطاهايي مي‌شود كه آمريكا از دهه 50ميلادي در اين منطقه دنبال كرده است.
كينه ورزي و خصومت ظاهرا از جانب حاكميت آمريكا ادامه دارد و مشتري‌هايي هم در منطقه دارد كه فكر مي‌كند با ايجاد دشمن فرضي مي‌توانند يك يارگيري در منطقه انجام دهند و مشكلات داخلي خود را حل كنند. ايران كشوري با ريشه است و مي‌تواند به خوبي از همه عرصه‌ها دفاع كند و هيچ‌كس نمي‌تواند به‌خود اجازه دهد ايران را مورد تهديد و تجاوز قرار دهد.
در جنگ تحميلي ديديم در شرايط خاص بعد از انقلاب مردم ما با دست خالي در مقابل صدام كه از طرف تمام جهان حمايت مي‌شد مقاومت كردند و اجازه ندادند حتي يك وجب از خاك ايران مورد اشغال قرار بگيرد، بايد به كشوري كه از آن ياد كرديد يادآوري كرد كه چه هزينه‌اي را در جنگ 8ساله در دفاع از صدام متحمل شدند و عاقبت جنگ چه بود. توصيه موكد من اين است آقايان به تاريخ برگردند و مقداري تاريخ را مطالعه كنند به جغرافيا نگاه كنند و ايران و ايراني را بيشتر بشناسند.
- درباره اسنادي كه سيا منتشر كرد و مدعي ارتباط ايران با القاعده شد، ارزيابي شما چيست؟ پشت‌پرده آن چه بود؟
ما هنوز هيچ موضعگيري مشخصي از جانب مقامات رسمي آمريكا نداشته‌ايم. اين را بخش‌هايي كه روي اين نوع اسناد به تعبير خودشان كار مي‌كنند، مي‌سازند و پيدا مي‌كنند مطرح كرده‌اند، ما قويا آن را تكذيب كرده‌ايم. مواضع ما نسبت به القاعده و گروه‌هاي مشابه در طول چند دهه گذشته مشخص بوده و ما همواره مورد تعرض آنها بوده‌ايم و در صف نخست مبارزه با القاعده و داعش بوده‌ايم و براي مبارزه هزينه‌هاي مادي و معنوي بسياري پرداخت كرده‌ايم،
بايد به همان توهم برخي در منطقه اشاره كنم كه نشان داده‌اند با كشورهايي كه بخواهند سياست‌هاي مستقل خود را داشته باشند سر سازگاري ندارند و درصدد تضعيف و مقابله با آن بر مي‌آيند اما ايران نشان داده در مقابل اين فشارها نه‌تنها مقاومت مي‌كند كه بر توان خود هم مي‌افزايد.
- وقتي كه آمريكا‌به افغانستان حمله كرد گفته شد افراد القاعده به ايران متواري شده اند.
قطعا ما نسبت به ورود عناصر شناخته شده القاعده حساس بوده و با آنها همواره برخورد شده و ممنوع‌الورود بوده‌اند و اگر افراد شناخته شده مدنظر باشند اين قضيه درست نيست اما به هر حال يك واقعيت وجود دارد كه در همسايگي خود يعني افغانستان و پاكستان از مرزي طولاني برخوردار هستيم و هميشه امكان كنترل 100درصدي مرزها نمي‌تواند وجود داشته باشد،
همانطور كه ما هميشه با مصايبي مثل قاچاق مواد‌مخدر روبه‌رو هستيم و با وجود تلاش‌ها باز منافذي براي قاچاق پيدا مي شود؛ بنابر اين در موضوعي كه مطرح شد اينگونه نيست ما با شناخت با عناصري كه هميشه براي ما تهديد بوده‌اند و عليه ما اقدام كرده‌اند و دشمن تلقي مي‌شوند اجازه ورود داده باشيم، اين غيرمنطقي است و با چارچوب‌هاي منطقي ايران سازگاري ندارد.
- ترامپ از طرفي ايران را به حمله موشكي به رياض متهم مي‌كند و از سويي از روحاني درخواست ديدار مي‌كند علت اين تناقض چيست؟
به هر حال آنچه از واشنگتن شنيده مي‌شود يك مجموعه از رفتارهاي ضدو نقيض و اضداد است. آنچه مسلم است آمريكا نشان داده به‌خصوص در مذاكرات هسته‌اي و بعد از آن اصلا قابل اعتماد نيست. درگذشته اين احساس در بين چهره‌هاي ما بود كه آمريكا قابل اعتماد نيست اما هنوز هم نشان مي‌دهد كه نه قابل اعتماد است نه مي‌تواند از يك سياست منطقي و درست تبعيت كند و دچار يك آشفتگي، سرگيجه و سردرگمي است،
اين نوع رفتارها خيلي قابل تبيين نيست و نمي‌توان گفت از يك اصالتي برخوردار است آنها بيشتر از ابزارهاي مختلف براي ايجاد مشكلات در منطقه و بهره‌برداري خودشان استفاده مي‌كنند و خيلي نمي‌توان به اين صحبت‌ها اصالت داد مگر اينكه ما در عمل انتظار داشته باشيم رفتار صادقانه و اعتماد ساز را ببينيم كه متأسفانه رفتارهايي كه تا‌كنون صورت گرفته همه عكس اين را نشان مي‌دهد.
- آقاي روحاني به همين دليل درخواست ترامپ را رد كرد؟
به هر حال ما آنچه با آمريكا براي مذاكره تعريف كرده بوديم و روي آن تأكيد داشتيم، بحث هسته‌اي بود و روي ساير موضوعات برنامه‌اي نداشتيم، اينكه اين درخواست چگونه انجام شده، توسط چه كساني مطرح شده و چقدر جدي بوده است مباحث زيادي مطرح است و بايد بيشتر روي آن تمركز كرد و اطلاعات بيشتري داشت و بايد ديد اين درخواست چقدر جدي بوده است.
- گفته شد‌ماكرون ميانجي‌ملاقات بوده است.
اطلاعاتي كه منتشر شد بخش‌هايي از آن با واقعيت‌هايي نزديكي مي‌كرد اما در بخش بزرگ تري ما شاهد
خبر پردازي و خبر‌سازي بوديم و شاخ و برگ‌هايي به يك موضوع خاص را شاهد بوديم و برخي مباحث موهوم بود كه با واقعيت تطبيق نداشت.علت اين گمانه زني ترتيب ديدارها بود چون به‌گونه‌اي بود كه مثلا ساعت يك بامداد آقاي ماكرون با ترامپ ديدار كرد و فردا صبح اول وقت با رئيس‌جمهور ايران ملاقات مي‌كند.
اگر اينطور فكر كنيم در حاشيه همه اجلاس‌هاي بين‌المللي به‌دليل محدوديت زمان ملاقات‌هاي زيادي انجام مي‌شود خيلي از اين ديدارها را بايد به هم ربط دهيم و نفرات واسط را حامل پيام بدانيم، من مثل شما فكر نمي‌كنم.
- اينكه درخواست به آقاي روانچي داده شده را تأييد نمي‌كنيد؟
من اصلا در اين مورد با آقاي روانچي صحبت نكرده‌ام.
- از سفرهاي سطح بالاي مقامات خبر تازه‌اي داريد؟
سفر نخست‌وزير ژاپن و رئيس‌جمهور فرانسه در دستور كار است اما هنوز زمان دقيق آنها مشخص نيست. سفرهايي براي رئيس‌جمهور هم در دست برنامه‌ريزي است كه سفر به آفريقا ازجمله اين برنامه‌هاست.
- ارزيابي شما از سرنوشت برجام در دولت ترامپ چيست؟
برجام يك اصل جهاني است و فراتر از 2كشور به شمار مي‌رود و حتي چندجانبه هم نمي‌تواند باشد چون همه كشورهاي جهان، اتحاديه اروپا و شوراي امنيت از برجام پيروي كرده‌اند. برجام يك اصل اساسي و ماندني است و من تصور نمي‌كنم آقاي ترامپ و هيأت حاكمه آمريكا هم بتوانند يا بخواهند برجام را نهايتا ناديده بگيرند.
آنچه آمريكا دنبال مي‌كند كمرنگ كردن يا بي‌رنگ كردن و كم‌كردن آثار مثبت برجام براي ايران است كه اين در ادامه خصومت با ايران به شمار مي‌رود. اگر ترامپ مي‌توانست برجام را ناديده بگيرد و آن را از بين ببرد شايد در نخستين روزهاي ورود به كاخ سفيد اين كار را مي‌كرد و ما شاهد اين تناقض‌گويي‌هاي دوره‌اي نبوديم.