نگراني از ورود اين گونه غيربومي به زيست‌بوم‌هاي آبي كشور سه‌شنبه گذشته و در پي جلسه مشترك سازمان شيلات با رئيس سازمان حفاظت محيط‌زيست شدت گرفت؛ جلسه‌اي كه طي آن، سرپرست معاونت طبيعي وتنوع زيستي ملزم به صدور مجوز پرورش ماهي تيلاپيا در محدوده بافق يزد شد.
دكتر بهرام‌كيابي، استاد اكولوژي و مديريت ذخاير آبزيان دانشگاه شهيد بهشتي با تأكيد براينكه پيش از هر اقدامي بايد ارزيابي ريسك انجام شود، به همشهري گفت:كنوانسيون تنوع زيستي كه ايران يكي از اعضاي آن است درباره ورود گونه‌هاي غيربومي هشدار داده و اعلام كرده است كه براي ورود هرگونه غيربومي بايد تمام جوانب ارزيابي ريسك و اثرات كوتاه‌مدت و دراز مدت آن در محيط بررسي شود و تنها زماني مي‌توان نسبت به اين كار اقدام كرد كه اين اطمينان وجود دا شته باشدكه گونه جديد غيربومي، به‌هيچ‌وجه براي گونه‌هاي بومي و سيستم آبي در كوتاه‌مدت و به‌ويژه در درازمدت مشكلي ايجاد نمي‌كند.
اين عضو هيأت علمي افزود: يك بخش اين بررسي‌ها به متخصصان پرورش ماهي مربوط است اما اين بررسي ابعاد مختلفي دارد و بايد براي صدور مجوز، مسائل مربوط به اقليم‌شناسي، ميزان بارش، پيش‌بيني روند خشك شدن وكاهش بارش‌ها در آينده و پيامدهاي اجتماعي واقتصادي آن بررسي شود.
به گفته وي، هم‌اكنون افراد زيادي به پرورش ماهي‌هاي غيربومي مشغولند و سال‌هاست كه در اين زمينه فعاليت مي‌كنند بنابراين بايد بررسي شود كه با ورود اين گونه جديد به بازار، معيشت آنها چه وضعيتي پيدا مي‌كند؟
كيابي با اشاره به اينكه ممكن است كساني كه به‌دنبال پرورش اين گونه غيربومي هستند جنبه‌هاي مثبت پرورش ماهي تيلاپيا را مطرح كنند، يادآورشد: تك بعدي نگاه كردن خطر بزرگي است كه خسارات جبران ناپذيري دارد.براي نمونه مشكل درياچه اروميه زماني آغاز شد كه در نبود پايش مستمر و نظارت پيوسته و براساس نگاه تك بعدي، برداشت آب براي تأمين آب شرب جمعيت رو به افزايش، دراولويت قرار گرفت و به‌تدريج آب تأمين‌كننده درياچه هم به شرب اختصاص يافت.
اين روند از يك‌سو و از سوي ديگر، كاهش نزولات جوي دست به دست هم داد و طي كمتر از 2دهه به جايي رسيديم كه اكنون انواع جلسات را برگزار مي‌كنيم تا درياچه اروميه را احيا كنيم؛ درياچه‌اي كه تا پيش از دچار شدن به اين وضعيت اسفبار، محل توليد آرتميا و زادآوري پرندگاني چون فلامينگو بود و در تلطيف هواي محيط‌هاي پيراموني خود نقشي كارساز داشت اما اكنون به درياچه‌اي با عمق بسيار كم با حجم ناچيز آب تبديل شده و انتشار گردوغبار نمكي آن، زمين‌هاي كشاورزي و حتي سلامت انسان‌ها را تهديد مي‌كند. به گفته وي، سازمان حفاظت محيط‌زيست تابه‌امروز نه فرصت ونه شرايط آن را داشته كه ارزيابي ريسك را انجام بدهد.
- گونه مهاجم
تيلاپيا گونه‌اي كه پرورش آن با توجيه رونق اشتغال و ارزآوري از سوي سازمان شيلات با جديت دنبال مي‌شود، گونه‌اي مهاجم است كه نام آن در فهرست 100گونه مهاجم قرار دارد. ورود اين‌گونه مهاجم به زيست‌بوم‌هاي آبي كشور مي‌تواند به آفتي بزرگ و جبران‌ناپذير تبديل شود. كارشناسان تأكيد مي‌كنند، به‌دليل نبود نظارت و امكان ورود اين ماهي به زيست‌بوم‌هاي آبي كشور اين احتمال وجوددارد كه تيلاپيا همان بلايي را بر سر گونه‌هاي بومي آورد كه شانه‌دار مهاجم بر سر درياي خزر آورد و جامعه بزرگي از صيادان كيلكا را به خاك سياه نشاند.
ورود ماهي آمور در تالاب هامون، تجربه تلخ ديگري است كه مسئولان محيط‌زيست نبايد آن را فراموش كنند. آمور از كپور ماهيان چيني علف‌خوار است كه در دهه1360 با اهداف خيرخواهانه در تالاب هامون رهاسازي شد؛ اما پس از يك دهه باعث نابودي نيزارها شد وعلاوه بر نابودي منبع غذايي دام‌ها، تعطيلي صنايع دستي حصيربافي را درپي داشت . آخرين نمونه ورود ماهي تيلاپيا (گونه زيلي) به تالاب شادگان است . اين گونه مهاجم به اندازه‌اي خسارت بار شده كه مسئولان استان خوزستان و پدافند غيرعامل آن را يك تهديد زيستي معرفي كردند.
- پرورش گونه‌هاي بومي به‌جاي گونه غيربومي
دكتر كيابي ، استاد دانشگاه شهيد بهشتي به همشهري گفت: بايد توجه داشته باشيم كه براثر تغييرات آب و هوا، كشور ما با يك دوره كاهش نزولات آسماني مواجه است و دركل كشور بنا به آنچه مسئولان اعلام كرده‌اند به جز يكي دو استان در ساير استان‌ها با كاهش باران مواجهيم. بارش‌ها در وهله نخست صرف آب شرب و سپس به كشاورزي اختصاص دارد. براين اساس بايد بررسي شود كه وقتي بحران آب دامنگير كشور شده آيا منطقي است كه بخش عمده‌اي از آب را صرف پرورش ماهي غيربومي جديدي كرد؟ آنطور كه اين استاد اكولوژي مي‌گويد: اگر براي پرورش، تكثير و رهاسازي آبزيان جنوب و شمال كه بومي كشور هستند وسال‌هاي سال است از آنها بهره‌برداري مي‌كنيم تلاش كنيم به‌مراتب منطقي‌تر از آن است كه بخواهيم ريسك پرورش يك گونه غيربومي را در آب‌هاي شيرين داخلي بپذيريم آن هم‌زماني كه هنوز مطالعه جامع‌نگر انجام نگرفته است.