با وجود وضعيت مناسب توليد، طي چند‌ماه گذشته كاهش عرضه و افزايش نرخ برخي اقلام سبزي و صيفي براساس گزارش‌هاي بانك مركزي موجب شد تا رئيس‌جمهوري بر ضرورت پيگيري برخي اقلام ميوه و مركبات كه افزايش قيمت بيش از 20درصدي داشته‌اند، تأكيد كند و متعاقب آن وزير صنعت، معدن و تجارت نيز طي بخشنامه‌اي به دستگاه‌هاي ذي‌ربط خواستار ساماندهي وضعيت قيمت اين اقلام شود. علاوه بر نوسان قيمت و عرضه برخي محصولات كشاورزي، طي چند‌ماه گذشته انتشار اخباري در برخي شبكه‌هاي اجتماعي موجب شد تا ديدگاه‌هاي مختلفي در مورد صحت و سقم اين خبرها مطرح شود. آخرين وضعيت امسال توليد ميوه و مركبات، عرضه پرتقال‌هاي تغيير رنگ داده شده به بازار، دپوي محصول سيب توليدي كشاورزان غرب كشور و قطع درختان سيب در اعتراض به اين موضوع، سوءاستفاده برخي واردكنندگان از الزام صادرات سيب براي واردات موز، تداوم واردات و عرضه برخي اقلام ميوه‌هاي قاچاق و چگونگي تنظيم بازار شب عيد امسال ميوه و مركبات را در گفت‌وگو با محمدعلي طهماسبي- معاون وزير جهادكشاورزي در امور باغباني- مطرح كرديم كه مي‌خوانيد.
- وضعيت توليد مركبات در سال‌جاري را چگونه ارزيابي مي‌كنيد و آيا اين ميزان توليد جوابگوي تأمين نياز بازار در شب عيد خواهد بود؟
به‌طور كلي مركبات در بخش‌هاي شمالي و جنوبي كشور توليد و با توجه به شرايط آب و هوايي به‌تدريج به بازار مصرف عرضه مي‌شود و اكنون نيز عرضه نارنگي و پرتقال پيش‌رس به بازار آغاز شده است. اما در مجموع امسال توليد مركبات بيش از 5ميليون و 600هزار تن خواهد بود. حدود 2ميليون و 800هزار تن پرتقال و بيش از 3ميليون و 100هزار تن سيب برداشت و راهي سردخانه‌ها شده، است. البته بخش اندكي از اين محصول هنوز برداشت نشده و بخشي نيز سيب پادرختي است كه راهي صنايع تبديلي و تكميلي مي‌شود. همچنين حدود 700هزار تن نارنگي پيش‌رس، ميان‌رس و ديررس در كشور توليد خواهد شد و پيش‌بيني ما اين است كه امسال بيش از 300هزار تن كيوي نيز در كشور توليد شود.
- با توجه به وضعيت بارش‌ها و شرايط جوي آيا كيفيت پرتقال و مركبات توليد‌شده در كشور براي عرضه به بازار مطلوب خواهد بود؟
به‌دليل بارندگي اخير در مناطق شمالي كشور، امسال كميت و كيفيت پرتقال‌هاي توليد شده معركه است. اين شرايط موجب بالارفتن كيفيت محصولات توليدي مانند سيب و مركبات شده است.
- با توجه به اين ميزان توليد مركبات آيا براي تنظيم بازار شب عيد امسال نيازي به واردات اين محصولات وجود دارد؟
با توجه به شرايط كنوني توليد مركبات و نياز بازار مصرف نه‌تنها احتياجي به واردات آن براي تنظيم بازار شب عيد نداريم، بلكه وزارت جهاد كشاورزي در حال برنامه‌ريزي براي صادرات اين محصولات است. در سال گذشته نيز دولت تسهيلات 50هزار ميليارد توماني براي صادرات مركبات درنظر گرفت اما متأسفانه به‌دليل تغيير بي‌سابقه اقليم و به دنبال آن سرماي شديد دوم و سوم آذر‌ماه پارسال در نواحي شمالي كشور اين امر محقق نشد اما امسال تا‌كنون تغييرات شديد اقليمي را شاهد نبوده‌ايم و براساس طرحي كه از سال گذشته توسط وزارت جهادكشاورزي ابلاغ و اجرايي شده، واردكنندگان مي‌توانند در ازاي صادرات سيب و مركبات نسبت به واردات موز براي تأمين نياز بازار داخلي اقدام كنند. با توجه به روند كنوني توليد محصولات باغي، امسال نيز همانند سال‌هاي گذشته توليداتي مانند، سيب، مركبات، كيوي، كشمش، خرما، پسته، زعفران و... امكان صادرات به خارج از كشور را دارد.
- اما پيش از اين اخباري مبني بر اظهار صوري سيب براي واردات موز و صادرنشدن اين محصول مطرح شده بود.اين موضوع تا چه حد محتمل است؟
اين امكان ندارد كه كسي سيب ممتاز درجه يك را كيلويي 2هزار تا 2هزار و 500تومان خريداري كرده و پس از پرداخت هزينه 250توماني براي نگهداري آن در سردخانه، اين محصول را دور ريخته و با اظهار صوري صادرات سيب نسبت به واردات موز اقدام كند و اين شيوه واردات موز عقلاني نيست. نكته ديگر آن است كه در فروردين تا ارديبهشت‌ماه سال گذشته حدود160هزارتن سيب دپو شده در سردخانه‌هاي اروميه واقع در استان آذربايجان غربي داشتيم و يكي از علل صادرات 163هزار تني سيب در ارديبهشت‌ماه سال 95 اين بوده است كه اكنون هم انتقاد مي‌شود چرا ميزان صادرات امسال سيب كاهش يافته است؛ اين در حالي است كه در ابتداي سال سيبي براي صادرات وجود نداشت. با همين سياست بود كه سيب‌هاي دپو شده راهي بازارهاي صادراتي شد. اين شرايط موجب شد تا طي سال 95 در مجموع 353هزار تن سيب از كشورمان صادر شود.
- با اين شرايط چرا آمار واردات موز طي سال‌جاري افزايش يافته است؟
تعرفه واردات موز 26درصد بود اما اعلام شد كه واردكنندگان مي‌توانند به ازاي صادرات 1/5 كيلوگرم سيب يك كيلوگرم موز را با تعرفه پايه 5درصد وارد كنند كه اين امر موجب تعادل قيمت 21درصدي و ايجاد انگيزه در واردكنندگان موز شد و در ادامه تعرفه واردات موز به 15درصد رسيد. از سوي ديگر هيچ كشوري بازار مصرف خود را رايگان به محصولات ديگر كشورها واگذار نمي‌كند اما افزايش واردات موز و تعادل قيمتي اين محصول در بازار داخلي موجب شد تا مصرف موز جايگزين سيب و ديگر ميوه‌هاي توليد داخل شود. اين شرايط موجب شد تا تعرفه حداقل 26درصدي براي واردات موز را پيشنهاد دهيم تا سيب و مركبات توليد داخل قدرت رقابت با اين محصول وارداتي در بازار مصرف را داشته باشند و بتوانيم با صدور محصولات توليد داخل براي كشور ارزآوري داشته باشيم.
- در ايامي كه توليد و عرضه سيب وجود ندارد، واردات موز در ازاي صادرات سيب چگونه صورت مي‌گيرد؟
سيب صادراتي در ايام غيرتوليد از محل سيب‌هاي دپو شده در كارخانه‌ها تأمين مي‌شود؛ چرا كه امكان ماندگاري سيب در سردخانه تا 5ماه وجود دارد و واردكنندگاني كه مايل به واردات موز به ازاي صادرات سيب هستند، مي‌توانند اين محصول را از سردخانه‌ها دريافت كرده و نسبت به صادرات آن اقدام كنند. يكي از راه‌هاي تنظيم بازار ميوه و مركبات ايجاد سردخانه و صنايع تبديلي و تكميلي براي جذب سرريز توليد اين محصولات است. سيب از سردخانه‌ها دريافت و براساس تقاضاي مشتريان بازارهاي صادراتي بسته‌بندي و صادر مي‌شود اما هنوز آمار دقيقي از ميزان صادرات سيب طي سال‌جاري ندارم.
- با توجه به افزايش واردات موز بايد ميزان صادرات سيب نيز افزايش يابد اما طي چند هفته گذشته تصاويري از دپوي سيب توليد داخل در برخي مزارع و جاده‌هاي استان‌هاي غربي كشور منتشر شد. علت دپوي اين محصولات چه بوده است؟
سيب مانند همه محصولات كشاورزي درجه‌بندي ممتاز، درجه يك، دو، سه و پادرختي دارد و محصولات درجه 3و پادرختي براي فرآوري در صنايع تبديلي بخش كشاورزي به‌كار گرفته مي‌شوند. برداشت همزمان سيب در مناطق غربي كشور موجب شد كارخانه‌هاي صنايع تبديلي در اروميه كه اكنون روزانه 4تا 5هزار تن سيب توليدي را جذب مي‌كنند ظرفيت جذب همه محصولات را در زمان كوتاه نداشته باشند. از آنجا كه اين سيب‌ها از باغات مختلف توسط كشاورزان خرده‌پا برداشت و در يك محل دپو شد، برخي با انتشار تصاويري از ضايع شدن اين محصولات سخن گفتند كه درست نبود. علاوه بر آن موضوع ديگري كه موجب افزايش عرضه سيب به بازار شد، وزش باد شديد در برخي مناطق غربي كشور مانند اشنويه بود كه باعث ريزش محصول سيب كشاورزان به زمين شد و زمينه سوءاستفاده برخي در شبكه‌هاي اجتماعي را فراهم كرد. دپوي سيب در فصل برداشت هر سال وجود داشته و هيچ مشكلي براي جذب آن وجود ندارد. همچنين اكنون وزارت جهادكشاورزي سيب توليدي درجه 3كشاورزان را به‌صورت تضميني خريداري مي‌كند و تا جايي كه اطلاع دارم تا‌كنون در اروميه حدود 30هزار تن سيب به‌صورت تضميني از كشاورزان خريداري شده است. همچنين انتشار تصاوير و فيلم‌هايي از قطع درختان سيب براي جوسازي بود چرا‌كه اكنون در كشورمان درخت سيب با قيم چوبي(تراورس) نداريم و اين تصاوير مونتاژ شده بود. از سوي ديگر باغات سيب نيز پير مي‌شود و بعد از اتمام عمر اقتصادي بايد اين درختان بريده شده و با درختان جديد جايگزين شود كه برخي از اين موضوع نيز سوءاستفاده كردند.
- طي چند هفته گذشته اخباري مبني بر عرضه پرتقال‌هاي تغيير رنگ داده شده و زيان آن براي مصرف‌كنندگان منتشر شده است. اين هشدارها تا چه حد جدي است؟
از نظر فني و علمي امكان رنگ‌آميزي پرتقال يا هر محصول ديگري براي عرضه آن به‌عنوان محصول پيش رس به بازار وجود ندارد، بلكه اين محصولات رنگ‌زدايي مي‌شود. درواقع رنگ سبز اين پرتقال‌ها را از بين مي‌برند و امكان رنگ‌كردن وجود ندارد. اما براي سبززدايي با استفاده از گازهايي مانند اتيلن اين محصولات را در اتاقك‌هايي قرارداده و مي‌رسانند؛ همان كاري كه اكنون در مورد موز نيز صورت مي‌گيرد و همه موز وارداتي به كشور به‌صورت سبز و نرسيده وارد شده و سپس به اين شيوه رسيده و به بازار عرضه مي‌شود. اين نوع پرتقال‌ها هيچ مشكلي براي مصرف مردم ندارد و علاوه بر آن اكنون با از راه‌رسيدن پرتقال و نارنگي پيش‌رس ديگر مصرف‌كنندگان احتياجي به استفاده از پرتقال‌هاي رنگ‌زدايي شده ندارند. پرتقال‌هاي عرضه شده به بازار به شيوه مذكور براي نوبرانه بوده و قند (بريكس) پرتقال براي عرضه به بازار بايد به حدود6/5 برسد.
- سازمان حفظ نباتات از كشف هرهفته ميوه‌هاي قاچاق وارداتي و استقرار قرنطينه در مبادي ورودي كشور خبر داده است. با وجود اعلام ممنوعيت وزارت جهادكشاورزي براي واردات ميوه به جز 4قلم ذكر شده، اين ميوه‌ها چگونه وارد كشور مي‌شود؟
گرچه قاچاق ميوه به كشور وجود دارد اما حجم آن چندان زياد نيست. وزارت جهادكشاورزي براي حمايت از توليد داخل ميوه و اينكه در كشور توليد مازاد بر مصرف داريم، به جز 4قلم موز، انبه، نارگيل و آناناس آن هم مشروط به رعايت مسائل قرنطينه‌اي و صادرات برخي انواع ميوه توليد داخل به ازاي واردات اقلامي مانند موز و رعايت حقوق ورودي و سود بازرگاني مصوب، ورود ساير انواع ميوه، سبزي و صيفي به كشور را ممنوع كرده است. همچنين افزايش ميزان توليد داخل، افزايش نسبي نرخ دلار و قيمت پايين برخي اقلام ميوه مانند سيب موجب شده تا اصلا قاچاق اين ميوه به كشور مقرون به صرفه نباشد.
- اما هنوز هم برخي اقلام ميوه‌هاي قاچاق در سطح شهر عرضه مي‌شود، وظيفه برخورد با عرضه‌كنندگان اين اقلام در مراكز مصرف بر عهده چه‌دستگاهي است؟
براساس تكاليف قانوني، سازمان تعزيرات حكومتي و ستاد مبارزه با قاچاق كالا و ارز مسئول هستند تا درصورتي كه ميوه‌هاي قاچاق به هر دليلي وارد كشور و در بازار عرضه شده است، با آن برخورد كنند و اين دستگاه‌ها به همراه تشكل‌هاي صنفي ذي‌ربط در ميادين ميوه و تره‌بار همكاري مناسبي براي برخورد با اين اقلام قاچاق داشته‌اند؛ گرچه ممكن است عرضه جزئي اين اقلام را شاهد باشيم اما با اين روند به‌زودي مشكل قاچاق ميوه به كشور حل خواهد شد.
- چرا در بازار شب عيد سال گذشته نيز به‌رغم ممنوعيت واردات ميوه شاهد عرضه پرتقال‌هاي مصري يا نارنگي پاكستاني بوديم. امكان تكرار اين رويه در روزهاي پاياني امسال تا چه حد است؟
همانطور كه گفتم واردات انواع ميوه به جز 4قلم مذكور آن هم با رعايت شرايط و ضوابط اعلام شده به كشور ممنوع است. همچنين با توجه به وضعيت مناسب توليد داخل مركبات، سيب و كيوي در كشور امسال نيازي به واردات هيچ نوع ميوه‌اي مانند پرتقال مصري، نارنگي پاكستاني يا سيب براي تنظيم بازار شب عيد نداريم. در سال گذشته نيز گرچه واردات ميوه ممنوع بود اما به‌دليل پيش آمدن شرايط اضطراري ناشي از سرمازدگي آذر‌ماه كه در كشور بي‌سابقه بود، ناچار به واردات برخي مركبات براي تنظيم بازار شب عيد شديم اما شرايط اقليمي و وضعيت توليد امسال ميوه بسيار عالي است و مشكلي براي تأمين مركبات و ساير اقلام مورد نياز براي تنظيم بازار شب عيد نداريم.