در کتيبه‌هاي بابِلي، عيلام را «آلامتو» يا «آلام» خوانده‌اندکه گفته مي‌شود به‌معناي «کوهستان» يا «کشور طلوع خورشيد» است.
با اين‌كه چندهزار سال از پيدايش تمدن باستاني عيلام مي‌گذرد، اما هنوز هم دشت‌ها، كوه‌ها و رودهاي بكر و دست‌نخورده‌ي اين سرزمين حال و هواي افسانه‌ها را دارد و ببينده‌ي اين منظره‌ها را به‌ياد قصه‌ها و افسانه‌هاي شاهنامه و حتي داستان «ارباب‌حلقه‌ها» مي‌اندازد.
ايلام سرشار از ديدني‌هاي طبيعي و تاريخي است. به اين منطقه‌ي زيبا سفر مي‌كنيم تا با برخي از اين ديدني‌ها آشنا شويم.
منطقه‌ي كولگ/ عكس: ميلاد موسى‌نژاد، سايت ايلام امروز
شهر باستاني سيمره (مادآكتو)/ عكس: خبرگزاري ايسنا
شهر باستاني «سيمره» كه در گذشته به «مادآكتو» مشهور بوده است، در حاشيه‌ي غربي دره‌شهر در استان ايلام قرار دارد. اين شهر باستاني مربوط به اواخر دوره‌ي ساساني است و مرکز ايالت «مهرجانقذق» يا «مهرجانکدک» بوده است. ديوارهاي اين شهر از سنگ لاشه و گچ ساخته شده‌اند.
گفتني است اين اثر تاريخي با وسعت 200 هكتار، بزرگ‌ترين محوطه‌ي تاريخي ايلام به‌شمار مي‌رود. سيمره از اولين آثار ثبت‌شده در فهرست آثار ملي ايران است كه در سال 1310 هجري‌خورشيدي و به شماره‌ي 6 در فهرست آثار ملي کشور ثبت شد.
گفته مي‌شود اين شهر تاريخي بر اثر زلزله‌اي در سال 334 هجري‌قمري تخريب و خالي از سکنه شده است. در كاوش‌هاي باستان‌شناسي در اين شهر رازآلود، گچ‌بري‌هاي منحصر‌به‌فردي به‌دست آمده که در نوع خود بي‌نظيرند.
سنگ‌نگاره‌ي زن عيلامي و نديمه
تنگه‌ي بهرام چوبين/ عكس: سايت تيشينه
«تنگه‌ي بهرام چوبين»، آثار باقي‌مانده از ديوار قلعه و دژ نظامي منسوب به بهرام چوبين، از سرداران دوره‌ي ساساني است و گفته مي‌شود محلي است كه بهرام چوبين در زمان شورش عليه «خسرو پرويز» در آن پناه گرفت.
اين تنگه‌ي کم‌عرض و مرتفع در دامنه‌ي «کبيرکوه» و در مجاورت روستاي «ارمو» در مسير جاده‌ي «دره‌شهر» به «پل‌دختر» است.
آثار باقي‌مانده از قلعه، سنگ و گچ و پلکان‌هايي بر ديواره‌هاي سنگي كوه است. چهار آب‌انبار سنگي هم در دل اين صخره‌ها تراشيده شده كه از آن‌ها، براي نگه‌داري آب به‌مدت طولاني، استفاده مي‌شده است.
زيبايي‌هاي وصف‌ناپذير طبيعي و آثار پلكان‌هاي سنگي بر ديواره‌ها و نقاط صعب‌العبور داخل تنگه بسيار ديدني است و گردشگران زيادي را به‌خود جلب مي‌كند.
صحنه‌ي نبرد «بهرام چوبين» با «ساوه‌شاه» در شاهنامه‌ي فردوسي
سكه‌ي بهرام چوبين
سنگ‌نوشته‌ي «تخت‌خان» يادگار اواخر دوره‌ي قاجار است و در شهرستان ايلام، بخش صالح‌آباد، روستاي بانروشان قرار دارد. ابعاد اين سنگ‌نوشته، 190 در 145 سانتي‌متر است.
در ابتدا براي آماده‌شدن سطح صاف آن، تخته‌سنگ را حدود دو سانتي‌متر تراش داده‌اند و سپس حروف و کلمات را با خط نستعليق روي آن حک کرده‌اند.
گفتني است متن اين کتيبه، شجره‌نامه‌ي واليان و برخي از خدمات عمراني «غلامرضاخان فيلي» است كه سال 1325 هجري‌قمري دستور نوشتن آن را داد.
منطقه‌ي تخت‌خان/ عكس: ميثم ناصري، سايت ايلام امروز
قلعه‌ي شيخ‌مكان/ عكس: سايت تيشينه
در داخل روستاي «شيخ‌مكان» در شش كيلومتري جنوب‌شرقي دره‌شهر، بخش‌هايي از دژ يا قلعه‌ي شيخ‌مكان وجود دارد كه گفته مي‌شود از دوران ساساني باقي مانده است. خرابه‌هاي اين قلعه‌ي زيبا و طبيعت شگفت‌انگيز اطرافش حال و هواي داستان‌هاي باستاني را دارد.
عكس: دكتر حبيب‌الله محموديان، سايت ايلام امروز
کوه «قلاقيران» با ارتفاع 2152 متر، يكي از کوه‌هاي استان ايلام است كه به لحاظ جلوه‌ي طبيعي، از بهترين و زيباترين نقاط کوهستاني ايران به شمار مي‌رود.
اين كوه زيبا از نظر مردم‌شناسي در گذشته اهميت فراواني داشته و به‌نوعي در ادبيات شفاهي، نماد شهر ايلام به شمار مي‌آيد.
گوجه‌پلو
ايلام هم مثل ديگر بخش‌هاي ايران پر از غذاها و خوراكي‌هاي خوش‌مزه است؛ مثل خورشت تره‌كوهي، ترخينه، كوفته‌سيرابي، شله‌اميري، قله‌ماسوا، مَكش، گوجه‌پلو و شيريني‌هاي بژي‌برساق، حلواي بگل، شله‌كينه، نان‌گرده، نان پپگ، كله‌كنجي و...
پل گاوميشان/ عكس: جابر كاكايي، سايت ايلام امروز
عكس: آرشيو عكس روزنامه‌ي همشهري
پل باستاني «گاوميشان» هم مربوط به دوره‌ي ساسانيان است. اين پل در مرز بين دو استان لرستان و ايلام و روي رودخانه‌ي سيمره ساخته شده است. با اين‌که بيش از 90درصد اين سازه‌ي باستاني در استان لرستان قرار گرفته، اما در ثبت آثار ملي ايران در محدوده‌ي استان ايلام به‌ثبت رسيده است.
قلعه‌ي والي/ عكس: سايت تيشينه
«قلعه‌ي والي» برروي تپه‌اي به‌نام «چقاميرگ» (در محل فعلي خيابان پاسداران شهر ايلام) در سال 1326 هجري‌قمري و در دوره‌ي حكومت محمدعلي‌شاه قاجار ساخته شده است. وسعت اين قلعه‌ي زيبا 2500 متر است و معمار آن «حاجي‌درويش‌علي كرمانشاهي» بوده است.
عكس: علي كريمي/ آژانس عكس همشهري
ايلام چهارفصل است؛ سرسبزي دشت‌هايش و تلاطم رودخانه‌هايش در بهار زيبايي خودش را دارد و محصولات خوش‌مزه‌ي تابستاني و دنياي رنگ‌هاي پاييزي و سفيدي و بي‌رنگي زمستان‌هايش ايلام را در تمام سال ديدني و متفاوت مي‌كند.