زلزله يكشنبه‌شب، امروز بعد از گذشت چند سال براي مردم ورزقان، اهر و روستاهاي منطقه تداعي‌كننده روزهايي سخت بعد از زلزله ورزقان است، ماه‌هاي زندگي در چادر و كنار ويرانه‌هاي خانههايشان و البته دوران بازسازي. زلزله‌زدگاني كه مي‌گويند مسئولان محلي در روزهاي اوليه بعد از زلزله به آنها وعده داده بودند بازسازي ظرف چند‌ماه به اتمام برسد ولي امروز بعد از گذشت بيش از 5سال در برخي مناطق به‌ويژه روستاهاي دور افتاده هنوز كاملا بازسازي‌ها محقق نشده است.
البته در مناطق اصلي زلزله‌زده خانه‌هاي بسياري بازسازي شدند و حالا زندگي به مناطق زلزله زده بازگشته است ولي مردم گلايه‌هايي از روند بازسازي‌ها دارند كه مي‌تواند براي امروز درس باشد و مورد توجه قرار گيرد. در اين گزارش با تعدادي از مردم زلزله‌زده ورزقان درباره تجربه‌هايشان و مشكلاتي كه دارند، گفت‌وگو كرده‌ايم. چالش‌هايي مانند وام‌هاي بلاعوضي كه پرداخت نشد و خانه‌هايي كه ساخته شد ولي در آنها به سبك زندگي روستاييان توجه نشد و....
- بي‌نظمي در توزيع اقلام كمكي
يكي از روستاييان سيه‌كلان به خانه يكي از افراد سالخورده در روستاي سيه‌كلان ورزقان اشاره كرده و به همشهري مي‌گويد: اين پيرمرد تنها چون توانايي مراجعه براي دريافت كمك‌هاي بلاعوض و وام را نداشت، در همان خانه در حال تخريب خود ماند و امروز بعد از 5سال خانه وي در وضعيت نامناسبي قرار دارد و اين پيرمرد تنها در همان خانه در حال تخريب و ناامن زندگي مي‌كند.
يكي از روستاييان اميرآباد ورزقان كه خانههايشان در زلزله از بين رفت و در بازسازي اين روستا كاملا جابه‌جا شد در گفت‌وگو با خبرنگار همشهري از ناتواني روستاييان در بازپرداخت وام گفته و ادامه مي‌دهد:
تعداد بسيار كمي از روستاييان اقدام به بازپرداخت وام‌هاي خود كرده‌اند چرا كه توان بازپرداخت وام را ندارند؛ علاوه بر آن مسئولان در همان زمان وعده داده بودند كه اين وام‌ها بلاعوض هستند. رحيم عادلي بيان مي‌كند: هرچند مسئولان بانكي 2سال ديگر براي بازپرداخت وام‌ها تنفس داده‌اند اما مردم توان بازپرداخت وام را ندارند و از مسئولان انتظار مي‌رود تا بخشودگي وام‌ها را در دستور كار قرار دهند.
وي ادامه مي‌دهد: وام 25ميليوني كه به‌حساب زلزله‌زده‌ها نوشته شده، به‌خود آنان پرداخت نشده بلكه به پيمانكاران داد شد و برخي افراد ناتوان كه امكان حمل مصالح ساختماني و تحويل به پيمانكاران را نداشته‌اند، اكنون خانههايشان بازسازي نشده، ولي وام به اسم آنها نوشته شده است. وي يادآور مي‌شود: رضايت عمومي از وضعيت بازسازي در داخل شهر ورزقان زيادتر از روستاهاي اطراف است.
- خانه‌هاي نامناسب با فرهنگ روستاييان
يكي از روستاييان ساكن ميرزاعلي كه روستايشان در زلزله به‌شدت آسيب ديد و بعد از آن جابه‌جا‌شده و خانه‌هاي جديد در محل ديگري براي روستاييان احداث شده از وضعيت نامناسب خانه‌هاي احداثي براي سكونت گله‌مند است و مي‌گويد: خانه‌هاي احداث شده مطابق با وضعيت سردسيري منطقه ورزقان نيستند. دراين منطقه از اوايل پاييز هوا سرد شده و برف و يخبندان شروع مي‌شود. دماي هوا در زمستان گاه تا 30درجه زير صفر هم مي‌رسد اما خانه‌هاي احداثي فاقد عايق‌بندي ويژه سرما بوده و در فصل سرد سال غيرقابل سكونت مي‌شوند. به گفته شيرين دل پورمحمد خانه‌هاي قديمي ساخته شده در اين مناطق كه در زلزله از بين رفتند ديوارهاي ضخيم كاه گلي داشتند كه در برابر نفوذ سرما و گرما مقاوم بودند و با اندكي حرارت گرم مي‌شدند اما خانه‌هاي جديد با سازه‌هاي فلزي و نازكي احداث شده‌اند كه در برابر سرما مقاوم نيستند و حرارت زيادي از بين مي‌رود.
يكي ديگر از اهالي از چكه كردن آب باران در برخي از اين خانه‌ها هم خبر مي‌دهد و يادآور مي‌شود: در زمان بارش باران و آب‌شدن برف‌ها آب از سقف چكه مي‌كند و مشكلات متعددي براي روستانشينان به‌وجود مي‌آيد. وي خاطرنشان مي‌كند: يكي ديگر از مشكلات خانه‌هاي احداثي، كوچك بودن اين خانه‌هاست. «خانه‌هاي 64متري براي خانواده روستايي كه جمعيت زيادي دارد، مناسب نيست؛ چطور يك روستايي با 5، 6بچه در يك خانه 64متري زندگي كند؟
يكي از روستاييان سيه‌كلان هم مي‌گويد: برخي از روستاييان از كم‌كاري پيمانكاران گله‌مند بوده و هستند، پيمانكارها وام‌ها را دريافت كردند ولي بعد كه خانه‌ها نيمه‌كاره شد از روستاييان پول طلب كردند درحالي‌كه روستاييان پولي براي پرداخت نداشتند و همه‌‌چيزشان را در زلزله از دست داده بودند.
او مي‌گويد: روستايياني كه خود توان احداث خانه داشتند، به‌مراتب خانه‌هاي بهتر و مقاوم تري احداث كرده‌اند. در مقابل برخي از پيمانكاران خوب كار نكردند و نظارت كافي روي كارهايشان وجود نداشت. او همچنين مي‌گويد: «تقسيم مصالح ساختماني هم در همه روستاها و مناطق زلزله‌زده ورزقان يكسان و مديريت‌شده بود.»
يكي از روستاييان ساكن اميرآباد با اشاره به اينكه بعد از زلزله مردم ماه‌ها در كانكس زندگي مي‌كردند تا خانههايشان بازسازي شود، مي‌گويد: اين كانكس‌ها امروز و پس از گذشت 5سال از زلزله هنوز در اين مناطق كاربرد دارد و براي نگهداري حيوانات و انبار علوفه و دام بسيار مناسب است. علاوه بر اين كانكس‌ها محل مناسبي براي انبار محصولات كشاورزي است.
او با اشاره به اينكه زندگي در كانكس سختي‌هاي بسياري دارد مي‌گويد: زندگي در كانكس يعني زندگي موقت، كانكس از چادر بهتر است ولي در برابر سرما و گرما مقاومت لازم را ندارد اما براي سكونت موقت و تلف‌نشدن دام‌ها از سرما خوب است تا اينكه خانه‌ها دوباره بازسازي شوند.