به گزارش ایلنا، ۱۹ آبان ماه زلزله ۷.۳ ریشتری بخش‌های وسیعی از استان کرمانشاه را لرزاند و خسارت‌های جانی و مالی زیادی را در این منطقه برجای گذاشت.
اگرچه نیروهای امدادی و سازمان مدیریت بحران کشور از همان ابتدا در صحنه حضور داشتند، اما وجود برخی اشکالات باعث نارضایتی در بین مردم زلزله‌زده به ویژه در روزهای نخست حادثه شده بود. با توجه به اینکه کشور ما زلزله‌خیز است و هر چند سال یکبار زلزله‌های بزرگی در آن رخ می‌دهد، لازم است که ایرادات و اشکالات در زمان مواجه با بحران بررسی و برطرف شده تا در شرایط بحرانی بتوانیم بیش از پیش بهتر عمل کنیم.
حسام نراقی؛ رییس سازمان مردم نهاد انجمن امداد ایرانیان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با بیان اینکه براساس استانداردهای مدیریت شرایط اضطراری، زمان وقوع حادثه، ساعت صفر محسوب می‌شود، گفت: وقتی حادثه اتفاق می‌افتد، امداد و نجات براساس برنامه‌هایی که از قبل تعیین شده، انجام می‌شود. طبق استانداردهای بین‌المللی اولین اقدامی که در عملیات‌های امداد و نجات انجام می‌شود ارزیابی و همزمان امداد و نجات است.
او با بیان اینکه بعد از امداد؛ بازسازی، بازیابی و بازتوانی انجام می‌شود، تصریح کرد: براساس شرایط و نوع حادثه هر کدام از این مرحله‌ها زمان‌بندی مشخصی دارد. امروزه وقتی حادثه‌ای در کشور ما اتفاق می‌افتد، دیگر مانند زمان زلزله بم نیست که یک نصفه روز زمان ببرد تا متوجه شویم زلزله در کجا اتفاق افتاده، بلکه بلافاصله همه به دلیل حضور فضاهای مجازی از حادثه متوجه می‌شوند.
- سازمانهای مسئول، همکار و پشتیبان در شرایط بحرانی هنوز مشخص نیست
رییس هیات مدیره سازمان مردم نهاد انجمن امداد ایرانیان خاطرنشان کرد: مشکلی که ما در این حادثه و دیگر حوادث گذشته داشتیم، این است که سازمان مسئول، سازمان همکار و سازمان پشتیبان به هنگان وقوع حادثه هنوز شفاف و مشخص نیست و همه دستگاه‌ها و سازمان‌ها همه کار انجام می‌دهند و ناهماهنگی در فرآیندها و اقدامات مدیریت شرایط اضطراری در محل صورت می‌گیرد.
- ضعف مدیریتی در سازمان مدیریت بحران کشور و جمعیت هلال‌احمر
نراقی با بیان اینکه باید بین نیاز و پاسخ توازن وجود داشته باشد، تصریح کرد: متاسفانه به دلیل ضعف مدیریت که در سازمان مدیریت بحران کشور، جمعیت هلال‌احمر و دیگر سازمانهای مسئول در شرایط اضطراری وجود دارد، همیشه در شرایط بحرانی هستیم، یعنی در کارها هرج و مرج را شاهدیم، هنوز اطلاعات متناقض منتشر می‌شود و کسی نمی‌داند که چه کاری را باید انجام دهد.
او ادامه داد: ما در حال تکرار تجربه‌های تلخ گذشته هستیم و همین اتفاقات در زلزله بم ۸۲، در زلزله سیلاخور لرستان سال ۸۵، زلزله ارسباران سال ۹۱ نیز رخ داده است، چرا که سازمان متولی آن یعنی سازمان مدیریت بحران کشور ضعیف است و توان آن متناسب با شرایط اضطراری در ایران نیست، در حالی که این سازمان باید نقش هماهنگ کننده اصلی و مدیریت ارشد بین همه دستگاه‌ها در شرایط اضطرار را داشته باشد، ولی از بدو تاسیس نتوانسته این مسوولیت را به خوبی ایفای نقش کند. این سازمان نه تنها در سطح ملی ضعیف است، بلکه در سطح استانی نیز بسیار ضعیف‌تر است.
این کارشناس مدیریت عملیات امداد و نجات با بیان اینکه در کشور ما هر ۱۰ الی ۱۲ سال یک زلزله بزرگ رخ می‌دهد، گفت: به دلایل مختلفی از جمله برکناری، یا خروج و تغییر مستمر مدیران ارشد این حوادث از حافظه تاریخی افراد و سازمانهای مسئول پاک می‌شود و این یکی از آفت‌ها و مشکلات مدیریت شرایط اضطراری در کشور است.
نراقی با اشاره به چهره‌های اجتماعی و افرادی که در این حادثه کمک‌های شخصی به منطقه اعزام کردند، تصریح کرد: متاسفانه یکی دیگر از مشکلات ما این است که سازمانهای مسئول قبل از حادثه اقدام درست را برنامه‌ریزی و مدیریت نمی‌کنند، اگر کارگروه تشکل‌های مردم نهاد که یکی از ۱۴ کارگروه سازمان مدیریت بحران کشور است؛ تشکیل شود، می‌توان فعالیت این سلبریتی‌ها، NGOها، خیریه‌های رسمی و غیررسمی را کاملا سازماندهی کرد. وقتی اقدامی از قبل صورت نمی‌گیرد در زمان حادثه هر کسی هر اقدامی انجام دهد، صحیح است.
- بوروکراسی، ارائه خدمات در شرایط بحرانی را کند می‌کند
او با بیان اینکه مردم همیشه در خط اول کمک به هنگام وقوع حوادث هستند، یادآور شد: اکثریت دستگاه‌های مسئول به دلیل بوروکراسی سنگین اداری متاسفانه از مردم عقب هستند، چون کار در مواقع حوادث، اداری و کارمندی نیست، بلکه انگیزشی است. در حین حادثه همه باید با هم کمک کنیم و نباید فضای بالادستی و پایین دستی ایجاد شود. باید صبر کرد و محیط را آرام نگه داشت و نیازهای اولیه جامعه آسیب‌دیده را تامین کرد تا ماجرا تمام شود البته در این میان نیز متحمل خساراتی از جمله از بین رفتن سرمایه اجتماعی و منابع شامل نیروی انسانی، فرصت، بودجه و ... می‌شویم.
رییس هیات مدیره سازمان مردم نهاد انجمن امداد ایرانیان با ابراز تاسف از اینکه ما در شرایط اضطرار، مدیریت شرایط اضطراری نداریم، گفت: متاسفانه در سازمانهای تخصصی از جمله سازمان مدیریت بحران که برای شرایط اضطراری است، افراد متخصص نداریم و بوروکراسی و روندهای اداری همه چیز را کند و خسته‌کننده کرده است، در حالی که این سازمان‌ها باید چابک و بسیج‌کننده باشند.
- سازمان مدیریت بحران فاقد قانون است
نراقی با بیان اینکه به طور منطقی نابسامانی در اوضاع بحرانی حداکثر در ۶ ساعت اول و نه بیشتر است، گفت: مهمترین موضوع این است که چرا تدوین قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور که قرار بود از سال ۱۳۸۷ به مدت ۵ سال انجام شود، هنوز انجام نشده، در حالی که سال ۱۳۹۲ دوره مدیریت سازمان مدیریت بحران کشور به پایان رسید و رییس‌جمهور هر ساله دوره مدیریت آن را با ارسال نامه‌ای به مجلس تمدید می‌کند.
- سازمان مدیریت بحران؛ ضعیف و بدون بودجه مستقل
او با بیان اینکه سازمان مدیریت بحران کشور در حقیقت یک سازمان بی‌قانون و ضعیف است، ادامه داد: وقتی برای آن قانون نوشته شود، در اسناد بالا دستی برنامه کاری مشخص می‌شود و براساس قانون آیین‌نامه تصویب و برنامه‌های عملیاتی تدوین می‌شود. متاسفانه سازمان مدیریت بحران کشور چند سالی است که بودجه مستقل در اختیار ندارد و بودجه آن تحت نظارت سازمان برنامه و بودجه است.
این کارشناس مدیریت عملیات امداد و نجات خاطر نشان کرد: بوروکراسی اداری در کشور ما باعث شده سازمان مدیریت بحران در استان‌ها از طریق استانداری راساً درخواست بودجه از سازمان برنامه و بودجه کنند و سازمان مدیریت بحران کشور در برخی موارد بی‌خبر باشد. در یکسال گذشته یکی از مهمترین مشکلات این سازمان تامین هزینه روزانه و اداری بوده است. با این وضع انتظار برنامه‌ریزی و مدیریت کلان را نباید داشت.
نراقی با تاکید براینکه وقتی سازمانی بی‌قانون باشد نباید انتظار پاسخگویی، شفافیت و کارایی مناسب را از آن داشت و گفت: آیین‌نامه کارگروه‌های تخصصی، دستورالعمل‌های مورد نیاز و برنامه‌های عملیاتی باید از قبل نوشته می‌شد که نشده است، با این حال در زمان اضطراری و بحران همه ما وظیفه داریم با کسانی که مسئولیت قانونی دارند؛ همکاری کنیم و به حرف آنها گوش دهیم اما وقتی که آرامش حاکم شد باید از مدیران بخواهیم که پاسخگو باشند، چرا که آنها سالها برای مدیریت بحران در کشور حقوق گرفته‌اند و ماموریتهای داخل و خارج از کشور رفته‌اند برای اینکه در یک روز و ساعت خاص کار خود را به درستی انجام دهند. باید سازمانهای متولی در شرایط اضطراری عملکردی شیشه‌ای داشته باشند.
- قبل از بحران منابع در اختیار دستگاه‌ها قرار داده نمی‌شود
او در ادامه گفت: وقتی هنوز بعد از ۱۰ روز معلوم نیست در کدام روستا از قبل چند نفر ساکن بودند و الان شرایط چیست و چه خسارتی با آمده، نشان از انجام ندادن کارهای درست قبل از بروز شرایط اضطراری است که جای تفکر و اقدام دارد.
ابن فعال و کنشگر اجتماعی در ادامه گفت: طبق برنامه‌ها باید هلال‌احمر براساس وظیفه ذاتی سازمانی خود به اندازه ۲ درصد جمعیت ساکن در استان ۲۲ قلم کالا ذخیره داشته باشد، ولی انبارهای این جمعیت امدادی به میزان مناسب تجهیز نیست. متاسفانه قبل از بحران منابع در اختیار دستگاه‌ها قرار داده نمی‌شود تا اقدامات لازم را انجام دهند و به محض بروز حادثه و بحران این منابع به دستگاه‌ها تزریق می‌شود. به طور مثال در مردادماه سال جاری شهر رامسر به دلیل یک آب‌گرفتگی ساده ۵ میلیارد تومان خسارت دید در صورتی که امکان داشت با تامین یک دهم این مبلغ از قبل، تمام مسیر آب‌های روان سطحی و زیرسطحی شهر لایروبی و باز شود تا این همه خسارت وارد نشود.
نراقی با اشاره به نارضایتی مردم از توزیع چادر در زلزله اخیر گفت: در یک شرایط بحرانی قرار نیست در همان لحظه اول چادر امدادی اضطراری بین جامعه آسیب دیده توزیع شود، اما متاسفانه مدیران آموزش ندیده و فضای رسانه‌ای احساسی و پرتنش موجود در حادثه باعث می‌شوند سطح توقع مردم در محل و خارج از منطقه هر لحظه بالاتر برود.
او همچنین درباره اخبار ضد و نقیض در شبکه‌های مجازی گفت: شبکه‌های مجازی در یک بحران بُرد و قوت می‌گیرند و گاهی گوی سبقت را از رسانه‌های اصلی می‌ربایند، اگر به رسانه‌های رسمی اعتماد نباشد آن وقت فضای مجازی در یک شرایط اضطراری هم می‌تواند قوت باشد و هم تهدید. اگر قبل از بروز سوانح به مردم آموزش‌های لازم داده می‌شد و توجیه می‌شدند با این همه حجم شایعات روبرو نمی‌شدیم در زمان اضطرار نمی‌توان انتظار داشت که همه مردم کارها را به درستی انجام دهند و به مسولان اعتماد کنند، چون وقتی می‌ببینند سازمانهای مسئول غافلگیر می‌شوند دیگر امید و اعتماد خود را از دست می‌دهند و خودجوش وارد می‌شوند.
وی ادامه داد: اگر سازمان مدیریت بحران کشور خود به تولید اطلاعات اقدام کند، مردم اعتماد می‌کنند و مشکلی ایجاد نمی‌شود، ولی شما سایت رسمی این سازمان را نگاه کنید متوجه می‌شوید که چرا این سازمان مقبولیت ندارد. به عنوان مثال وقتی در نقطه‌ای از کشور سه سال پیش سیل آمده و رییس سازمان مدیریت بحران از آن با عنوان بارندگی ساده که باعث خوشحالی مردم شده یاد می‌کند، مردم بی‌اعتماد شوند.
- متاسفانه در کشور ما به نما بیشتر از سازه اهمیت می‌دهند
این کارشناس عملیات امداد و نجات خاطرنشان کرد: متاسفانه این حادثه در شهرستان‌هایی رخ داده که از کمترین امکانات برخوردار هستند و این حادثه باعث شد؛ ضعف‌ها و نقص‌های قبل خود را نشان دهند. چرا باید ۱۲۹ مرکز خدمات بهداشت و درمانی در این منطقه از سرویس خارج شده باشند؟ بی‌شک تنها دلیل آن نبود زیرساخت مناسب و نبود سازه‌های پایدار است. متاسفانه در کشور ما در ساخت ساختمان‌های دولتی به نمای بنا بیشتر از سازه آن اهمیت می‌دهند در حالی که در کشورهای حادثه‌خیز عکس آن عمل می‌شود.
نراقی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با بیان اینکه جامعه ما یک جامعه انسان دوست است و باید اخبار هیجانی کنترل شود، گفت: این پتانسیل اگر از قبل سازماندهی می‌شد می‌توانستیم در زمان بحران آن را از کانال مشخصی هدایت کنیم.
او ادامه داد: سازمانهای تخصصی هنوز نمی‌توانند در زمان بحران یک زبان یکسان و همراه با پیام آرامش‌بخش به جامعه بدهند. متاسفانه ما در این حادثه نیز مانند حوادث گذشته با یک سری مدیرانی مواجهیم که گردشگر حوادث هستند و روزانه برای بازدید به منطقه وارد می‌شوند. در صورتی که باید تیم های ارزیاب تخصصی و کارشناسی این کارها را انجام دهند و مدیران در ستاد کار هماهنگی و برنامه‌ریزی را مدیریت کنند. رسانه‌ها نباید همیشه حضور مقامات ارشد را مطالبه کنند، بلکه باید نتیجه کار درست سازمانی را بخواهند.
رییس هیات مدیره سازمان مردم نهاد انجمن امداد ایرانیان تاکید کرد: در کشور بیش از ۲۰ هزار سازمان مردم نهاد و خیریه رسمی و نیمه رسمی وجود دارد، اما در کشوری که بیش از ۸۰ درصد در معرض زلزله است در کل تنها شاید ۱۰ سازمان مردم نهاد تخصصی در حوزه مدیریت بحران تشکیل شده و درحال فعالیت هستند و باید در زمینه سازماندهی مشارکت و توان مردمی در زمان سوانح بیش از بیش حمایت و کار بشود.