بيت‌كوين هرچند تنها واحد پولي مجازي در دنيا نيست اما از تمام نمونه‌هاي ديگر گوي سبقت را ربوده و حالا ارزشمندترين آنهاست. تا زمان انتشار اين گزارش، هر واحد بيت‌كوين بيشتر از 17هزار دلار آمريكا معامله مي‌شد؛ ارزشمندترين واحد پولي در طول تاريخ جهان. بيت كوين هنوز از طرف هيچ شركت خصوصي يا دولتي حمايت نمي‌شود و بانك‌هاي مركزي دنيا نيز عموما تمايلي ندارند كه آن را به رسميت بشناسند. با وجود اين، پول ديجيتال در حال تاخت و تاز و ارزشش همچنان رو به افزايش است. پول ديجيتال چيست، هدف سازندگانش از ايجاد آن چه بوده، چطور كار مي‌كند و در كنار مزايايش، چه معايبي دارد؟
- پول ديجيتال در ايران
اولين بيت‌كوين كمتر از 4سال پيش در بازار ارائه شد و نيوزويك وجودش را فاش كرد. در آن زمان، اين واحد پولي فقط چند ده دلار قيمت داشت اما حالا با در اختيار داشتن 10واحد آن مي‌توان معامله‌هاي قابل توجهي انجام داد. با اينكه مدت نسبتا كوتاهي از عرضه اين پول ديجيتال در دنيا گذشته، بخواهيم يا نه، پول‌هاي ديجيتال در دنيا وجود دارند. به جز بيت‌كوين كه معروف‌ترين و ارزشمندترين آنهاست، 1200پول ديجيتال با بيشتر از 400ميليارد دلار ارزش در دنيا استفاده مي‌شوند.
هرچند بانك مركزي ايران درباره افزايش افسارگسيخته قيمت بيت‌كوين در جهان به مردم كشورمان هشدار داده و تأكيد كرده كه ايرانيان بهتر است بيت‌كوين نخرند، اما روز گذشته عبدالحميد منصوري، كارشناس پولي و بانكي به پژوهشكده پولي و بانكي گفته: پول‌هاي رمزي در ايران، به‌صورت گسترده وجود ندارد؛ زيرا دسترسي به اينترنت و آگاهي براي تمام افراد امكان‌پذير نبوده و حتي مورد پذيرش فروشگاه‌هاي مجازي ايراني هم نيست، ضمن اينكه فعاليت‌ها در اين حوزه، به‌صورت غيررسمي انجام مي‌شود. بايد قوانين و مسائل در حوزه پول‌هاي رمزي را هرچه سريع‌تر تدوين كنيم تا رونق اقتصادي را براساس فناوري اطلاعات داشته باشيم.
در اظهارنظري مشابه، اميرحسين دوايي، معاون وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات كشورمان گفته است كه ايران كشور بعدي است كه خود را براي استفاده از بيت كوين آماده مي‌كند. دوايي تأكيد كرده: «وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات در راستاي تلاش‌ها براي فراهم كردن زيرساخت‌هاي لازم براي استفاده از بيت‌كوين در داخل كشور، چندين مطالعه پژوهشي راه انداخته است».معاون وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات افزود كه ابعاد مورد نياز براي انضمام بيت كوين، هم اقتصادي و هم زيربنايي هستند. وي در ادامه با توجه به آنكه تحولات ديجيتال «قدرت نرم» ايران است، به اهميت اجراي هرچه سريع‌تر اين انضمام اشاره كرد.
- سريع، ارزان و پنهان
مبادله مالي راحت، سريع و امن بين گيرنده و فرستنده يكي از چالش‌هاي جدي بين شركت‌هاي مختلف در تمام دنياست؛ به‌خصوص وقتي نرخ ماليات‌ها بالا مي‌رود، زمان انتقال پول بيشتر از حد انتظار به درازا مي‌كشد و همه شركت‌ها دنبال يك راه جايگزين مي‌گردند. ارزهاي مجازي به هيچ بانك مركزي، كشور يا سيستمي وابسته نيستند.هركس مقداري پول از طريق اين سيستم - با روش‌هاي مختلفي كه ساده‌ترين‌شان بازي كردن است - به‌دست مي‌آورد و از طريق يك اپليكيشن امن مي‌تواند با كس ديگري كه از همين سيستم استفاده مي‌كند، «يك واحد ارزشمند» را رد و بدل كند. اين سيستم جديد در زمان صرفه‌جويي مي‌كند، هزينه تبادل ارز را از بين مي‌برد و در آن واحد در كل دنيا قابل استفاده است. در عين حال، برخلاف پول‌هاي فلزي و كاغذي مشكل حمل‌ونقل يا فرسودگي ندارد. بنا به ادعاي چند سايت اقتصادي، ارزش اين واحد پولي را نسبت عرضه و تقاضا مديريت مي‌كند و مسائلي مثل جنگ، بالا و پايين رفتن قيمت نفت، طلا و... لزوما تأثيري روي آن ندارد. اين سيستم امنيت بالايي هم دارد و مشخصات گيرنده و فرستنده در آن قابل رديابي و هك كردن نيست.
- كشورهايي كه ارز ديجيتال مي‌سازند
هرچند بيت‌كوين هنوز عملا توسط هيچ سيستم بانكي و دولتي‌اي در دنيا به رسميت شناخته نمي‌شود اما چند كشور، ازجمله ونزوئلا، چين و روسيه مدتي است وعده داده‌اند يك سيستم مالي مشابه بيت‌كوين در كشورشان راهاندازي خواهند كرد. هركدام‌شان دليل ويژه خودشان را براي راهاندازي اين سيستم جديد تبادل مالي بين قاره‌اي درنظر گرفته‌اند. چين كاهش بهاي تمام‌شده توليد اسكناس، روسيه افزايش صادرات و ونزوئلا دور زدن تحريم‌هاي آمريكا را دليل عمده ساخت اين واحد پولي ديجيتال عنوان كرده‌اند. استارتاپ‌ها و كشورهاي كوچك جزو بزرگ‌ترين گروه‌هايي هستند كه فعلا از واحدهاي پول مجازي استفاده مي‌كنند. كم كردن تشريفات قانوني و حذف ماليات در كنار سرعت تبادل مالي هرچند براي تمام شركت‌هاي دنيا يك جذبه تمام‌عيار به‌نظر مي‌رسد اما به‌خاطر شبهه غيرقانوني بودن استفاده از بيت‌كوين و حمايت نكردن سيستم مالي رايج كشورها از اين سيستم مالي، عملا براي دست زدن به اين ريسك تمايلي نشان نمي‌دهند.
- روي سياه ديگر سكه ديجيتال
سرعت و دقت واحد پولي ديجيتال باعث شده تا از اين سيستم سوءاستفاده‌هايي هم بشود. باج‌خواهي، كلاهبرداري و خريد و فروش‌هاي مخفي با استفاده از انواع واحد پول‌هاي ديجيتال - به‌خصوص بيت‌كوين - رشدي بي‌سابقه داشته است. اخيرا كه يك هكر كمپاني فيلمسازي HBO، سازنده سريال «بازي تاج و تخت» را هك كرده بود، 6 ميليون دلار باج درخواست كرده بود اما براي اطمينان از دريافت پول، خواسته بود تا تمام آن را به‌حساب «بيت‌كوين» حواله كنند. سايت‌هاي زيادي هم در طول چند سال اخير به‌وجود آمده‌اند كه با وعده «فروش بيت كوين» چند برابر پول واقعي از كاربران گرفته و چند واحد بيت‌كوين در اختيارشان مي‌گذارند. برخي ديگر از كلاهبرداران نيز همان چند واحد پولي را از كاربرها دريغ كرده و غيب مي‌شوند. گروه تروريستي داعش نيز با همين روش نفت‌هاي عراق را به مشتري‌هايش در كشورهاي مختلف مي‌فروخت چون حساب بيت‌كوين مخفي است نمي‌توان نام، نشاني، مليت و مكان گيرنده يا فرستنده را مشخص كرد. با اين حساب كوچك‌ترين ردپايي وجود ندارد.
- اولين جرقه‌ها درباره پول مجازي
گفته مي‌شود ايده يك كيف پول مجازي كه نقل و انتقال مالي را سريع‌تر كرده و به سيستم‌هاي بانكي و مالي رايج نيازي نداشته باشد، از چند دهه قبل - حداقل از اوايل دهه1980 (1360)- باب شده بود. شركت‌هاي فروش نوشيدني مثل كوكاكولا نخستين كمپاني‌هاي بزرگي بودند كه براي فروش ساده و سريع محصولات‌شان سعي كردند ايده پرداخت سريع را عملي كنند؛ تا جايي هم پيش رفتند اما عملا ايده‌شان در حد «كيف پول الكترونيكي» باقي ماند. در اين روش، كاربر يك حساب ديجيتال را در تلفن همراهش شارژ كرده و هروقت نياز به خريد كالا داشته باشد، از اعتبار آن خرج مي‌كند. اين در حالي است كه ايده بيت‌كوين يا بقيه واحدهاي مبادله ديجيتال به انتقال «يك واحد ارزشمند» از يك دستگاه ديجيتال به دستگاهي ديگر، بدون دخالت سيستم‌هاي بانكي» دلالت داشت؛ ايده‌اي كه اجراي موفقيت‌آميز آن تا سال2014 به‌درازا كشيد كه گفته شد يك واحد پولي مجازي به بازار آمده است.