«مریم میرزاخانی»، دانشمند ایرانی‌ای است که مسیر پرحادثه و البته پرافتخار زندگی‌اش او را به نامی آشنا در بین ایرانی‌ها و علاقه‌مندان ریاضی در سراسر دنیا تبدیل کرد.
میرزاخانی که در تهران متولد شده، یکی از اعضای تیم المپیاد ریاضیات ایران در در سال‌های ۱۹۹۴ و ۱۹۹۵ (1373 و 1374) در هنگ‌کنگ و تورنتو بود.
او در هر دوی این الم‍پیادها توانست مدال طلا بگیرد و اولين دختری تبديل بشود که در المپیاد ریاضی ایران طلا گرفت، به تیم المپیاد ریاضی ایران راه یافت و دو سال پشت سرهم مدال طلاي المپياد جهاني را گرفت.
او بعد از كسب اين موفقيت‌ها، برای ادامه‌ی تحصیل وارد رشته‌ی ریاضی دانشگاه صنعتی شریف شد؛ جایی که یکی از بزرگ‌ترین و البته غم‌انگيزترين اتفاقات زندگی‌اش را پشت سر گذاشت.
اسفند سال 1376 یک تیم از دانشجويان دانشگاه شریف برای شرکت در مسابقات دانشجویی ریاضی به اهواز رفت. تیم دانشجویان شریف در مسیر برگشت خود از اهواز به تهران به درون یک دره، سقوط کرد.
فاجعه‌ی بزرگی بود كه ایرانی‌ها و به‌خصوص جامعه‌ي رياضي را عزادار از دست دادن شش دانشجوی خود كرد.
مریم میرزاخانی یکی از كساني بود که از آن حادثه جان سالم به در برد. او بعد از گذر از این اتفاق دردناک و دریافت مدرک کارشناسی، برای ادامه‌ي تحصیلاتش به آمريكا رفت و در «دانشگاه هاروارد» دکترای خود را در رشته‌ی ریاضیات گرفت و بعد از آن در دانشگاه‌های «پرینستون» و «استنفورد» به عنوان محقق و استاد فعالیت کرد.
سال ۲۰۰۵ (1384) بود که نشریه‌ي «پاپیولار ساینس» نام او را در فهرست 10 ذهن جوان و بر‌تر علم آمریکا قرار داد.
او در ادامه توانست جایزه‌ي دوسالانه‌ي «روت لیتل‌ستر» (Ruth LyttleSatter) در ریاضیات-جایزه‌ای که انجمن ریاضیات آمریکا به زنان تأثیرگذار در حوزه‌ي ریاضیات اهدا می‌کند- و جایزه‌ي پژوهش بر‌تر سال ۲۰۱۴ (1393) مؤسسه‌ي ریاضیات کلی ( The Clay Mathematics Institute؛CMI) را به‌طور مشترک با «پیتر اسکولز» (Peter Scholze) دریافت کند.
سال 2014ميلادي (1393شمسي) اما مريم ميرزاخاني، در سن سی‌وهفت‌سالگی، با دریافت «مدال فیلدز»، معروف‌ترین و مهم‌ترين مدال و جایزه‌ي جهانی ریاضیات (این جایزه هر چهار سال یک بار به یاد «جان چارلز فیلدز»، ریاضیدان کانادایی به ریاضیدانانی اهدا می‌شود که کشفی چشمگیر در جامعه‌ي ریاضیات داشته‌اند و هنگام اهدای آن بیش از ۴۰ سال سن نداشته باشند)، توانست عنوان اولين بانوي برنده‌ي اين جايزه و اولين ايراني‌اي را كه موفق به دريافت مدال فيلدز شده است، از آن خود كند و برای همیشه نام خود را در تاریخ ریاضیات دنیا و البته در ذهن مردم جهان ثبت کند
دانشمندي كه شايد روزي باورش نمي‌شد به عنوان يك رياضيدان جايزه بگيرد؛ او در روياهاي كودكي‌اش، خود را يك نويسنده مي‌ديد.«بچه که بودم دوست داشتم نویسنده شوم. هر داستانی که به دستم می‌رسید و درواقع هر کتابی که به دستم می‌رسید، می‌خواندم.
اما قبل از آخرین سال حضورم در دبیرستان هیچ‌وقت فکر نمی‌کردم ریاضیدان شوم. برادرم کسی بود که مرا به علم علاقه‌مند کرد.
او هر چیزی که در مدرسه می‌آموخت برای من تعریف می‌کرد و فکر می‌کنم اولین خاطره‌ای که از ریاضیات دارم این بود که او مطلبی درباره جمع کردن اعداد ۱ تا ۱۰۰ را که در مجله‌ای خوانده بود
برایم مطرح کرد و این‌که چکونه گاوس با روشی نوآورانه آن را حل کرده بود. این اولین باری بود که از زیبایی یک راه حل ریاضی به شوق می‌آمدم و مجذوب آن می‌شدم.» او به خاطر دستاوردهای برجسته‌اش در زمینه‌ی سیستم‌های دینامیک ریاضی و هندسه‌ی رویه‌های ریمانی توانست اين جايزه را دريافت كند.
اما حادثه باز هم اين دانشمند جوان را رها نکرد. بهار سال 1396 خبر ناگهانی درگيري او با بيماري سرطان منتشر شد. کسی باورش نمی‌شد که سرطان بتواند این ذهن زیبای ریاضیات دنیا را از پا دربیاورد.
او معادلات سخت و پیچیده‌ای را از پا درآورده بود و در ذهن همه چهره‌ی یک آدم همیشه‌برنده را داشت؛ اما این بار این اتفاق نیفتاد.
مریم میرزاخانی در 23 تیر سال 1396 در آمریکا درگذشت و همسرش، دخترش آناهیتا، علاقه‌مندان به او و دنیای ریاضیات را براي هميشه ترک کرد.
«مارک تسی لاویني» (Marc Tessier-Lavigne)، رئیس دانشگاه استنفورد، بعد از مرگ مريم ميرزاخاني گفت: «مریم زود از میانمان رفت، اما در میان هزاران زنی که می‌خواهند علم و ریاضیات را دنبال کنند، یاد او باقی خواهد ماند.
مریم، ریاضیدان نظری برجسته و همچنین شخصیتی متواضع بود که تنها با این امید حاضر به قبول افتخار می‌شد که شاید الهام‌بخش دیگران برای قدم گذاشتن در مسیرش باشد.
دستاوردهای او چه به عنوان شخصیتی دانشگاهی و چه به عنوان الگو، قابل‌توجه و ماندگار است.»
منبع:همشهري دانستنيها