آلودگی هوا در پایتخت همزمان با فصل پاییز و زمستان موضوعی است که دیگر چند سالی است برای گوش پایتخت‌نشینان آشنا است، اما مساله مهم تداوم، افزایش تعداد روزهای ناسالم در هر سال و مهم‌تر از همه عوارضی است که در طولانی مدت بر سلامت انسان به جا می‌گذارد.
مشکلات قلبی، ریوی، تنفسی، پوستی، چشم و بروز سرطان برخی از اثرات مخرب آلودگی هوا بر سلامت انسان است که باید جدی گرفته شود.
بنا به گفته کارشناسان، ظرفیت زیستی تهران از سال 1375 به پایان رسیده و بعد از آن هر چه به میزان جمعیت افزوده شد خارج از تحمل زیست محیطی این شهر بوده است، در واقع ظرفیت زیستی تهران چهار میلیون نفر است اما امروز جمعیت ثابت و متغیر آن به حدود ۱۷ میلیون نفر رسیده است.
ازسوی دیگر وجود ۱۷هزار و ۳۰۰ واحد صنعتی در این کلانشهر، ۱۹ درصد صنعت کشور در این استان و استقرار ۳۰ درصد واحدهای صنفی در استان تهران فشار مضاعفی را بر توان زیستی آن وارد کرده و توانایی خودپالایی را از هوای این کلانشهر گرفته است.
حجم بالای خودرو در معابر شهر تهران یکی دیگر از مشکلات اصلی این کلانشهر است، تهران به اندازه ۷۵۰ هزار وسیله نقلیه ظرفیت دارد در حالی که روزانه بیش از چهار میلیون خودرو یعنی بیش از 6 برابر ظرفیت این شهر در حال تردد هستند.
معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود؛ از ابتدای سال جاری تاکنون ٨١٠ هزار خودرو در کشور شماره‌گذاری شده است که بر اساس آمارها تا پایان سال به یک میلیون خودرو خواهد رسید که بخش زیادی از آن وارد خیابان‌های پایتخت می‌شود در حالی که تهران از لحاظ توان اکولوژیکی دیگر نمی‌تواند این حجم خودرو را تحمل کند.
مسعود تجریشی افزود: این در حالی است که ظرفیت خیابان‌ها و هوا تغییری نکرده است، بنابر این نمی‌توان زیاد انتظار داشت که وضعیت هوا امسال نسبت به سال قبل تغیير خاصی را نشان دهد زیرا مجموعه‌ای از مسایل باید در کنار هم قرار گیرند تا این مشکل برطرف شود این در حالی است که 85 درصد آلودگی هوای تهران مربوط به همین منابع متحرک است.
به گفته تجریشی اکنون کارهای زیادی برای کاهش آلودگی هوا در حال انجام است، ١٦ دستگاه در این زمینه در حال کار هستند اما باز آلودگی هوا داریم که مشکل اصلی تامین منابع مالی برای اجرای برنامه‌ها است.
در این میان بروز پدیده وارونگی دما که در فصول سرد سال امری طبیعی است که موجب پایداری و سکون هوا و در نهایت انباشت آلایندگی می‌شود که با تداوم آن و ورود آلاینده‌ها از طریق منابع آلاینده مشکلات زیادی ایجاد می‌کند.
شینا انصاری مدیر دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست روز جمعه به ارائه آماری از تعداد روزهای سالم و ناسالم تهران پرداخت و گفت: هوای تهران از ابتدای سال جاری تا پایان آذر ماه 12 روز پاک، 200 روز سالم، 61 روز ناسالم برای گروه‌های حساس و دو روز ناسالم برای همه گروه‌ها بود در حالی که در مدت مشابه سال گذشته به ترتیب 15، 206 و 49 و پنج روز پاک، سالم، ناسالم برای گروه‌های حساس و ناسالم برای همه گروه‌ها بوده است.
وی افزود: 190 ایستگاه پایش هوا در کشور زیر نظر سازمان محیط زیست فعالیت می‌کند که اطلاعات مربوط به پارامترهای آلودگی هوا را اعم از گازهای آلاینده و ذرات معلق کمتر از 10 و 2.5 میکرون اندازه‌گیری می‌کند.
وی اظهار کرد: از این تعداد 29 ایستگاه در استان تهران و 14 ایستگاه در شهر تهران وجود دارد که با جمع‌بندی اطلاعات این ایستگاه‌ها با 21 ایستگاه مربوط به شهرداری تهران، اطلاعات وضعیت هوا مشخص و به صورت روزانه بخشی از آن به مردم جامعه با هدف انجام اقدامات حفاظتی و بخشی برای تصمیم‌گیری به مسئولان و سازمان‌های ذیربط ارائه می‌شود.
وی تاکید کرد: ارائه این اطلاعات به ویژه در شرایط هشدار بسیار مهم است زیرا بر اساس این اطلاعات است که در کارگروه استانی کاهش آلودگی هوا تصمیم‌گیری می‌کند که چه اقدامات مدیریتی باید انجام شود.
انصاری با بیان این که اکنون شاخص 24 ساعته اعلام می‌شود گفت: در تصویب‌نامه دولت در اردیبهشت ماه سال 93 سازمان محیط زیست مکلف شد سامانه پایش برخط (آنلاین) ایجاد کند و اطلاعات را به صورت آنلاین به مردم گزارش کند، بر این اساس آن را با اولویت در دستور کار قرار دادیم و الان این سامانه را به نشانی AQMS.DOI.IR راه‌اندازی کردیم.
وی افزود: بر اساس این سامانه مردم می‌توانند هر ساعتی از روز اطلاعات مربوط به وضعیت هوای منطقه مورد نظر خود را ببینند، البته این کار در مکان‌هایی که ایستگاه پایش وجود دارد امکان‌پذیر است.
انصاری با اشاره به آلودگی هوای تهران در دو هفته اخیر گفت: پارامتر آلاینده ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون پارامتر شاخص آلودگی هوای تهران بوده است.
وی اظهار کرد: هر ایستگاه معمولا پنج پارامتر اعم از ازون، ذرات معلق کمتر از 10 میکرون و کمتر از 2.5 میکرون را اندازه‌گیری می‌کند که طبق دستورالعمل بین‌المللی که وجود دارد پارامتری که از همه بالاتر است را باید مبنا قرار دهیم که در این مدت ذرات کمتر از 2.5 میکرون بالاترین بوده است.
وی افزود: منبع انتشار ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون خودروها، صنایع و به طور کلی منابع احتراقی است.
انصاری گفت: یکی از مهم‌ترین کاربردهای خروجی این ایستگاه‌ها در مواقع هشدار است که اکنون در ماده 3 قانون هوای پاک که مرداد ماه امسال ابلاغ شد، سازمان محیط زیست باید با همکاری وزارت کشور در شرایط اضطرار آلودگی هوا، ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های موقت زمانی، مکانی و نوعی را برای پیشگیری از منابع آلوده‌کننده هوا برقرار کند.
وی افزود: بنابر این اطلاعات ایستگاه‌های پایش کیفی هوا در شرایطی که تغییرات غلظت یک یا چند آلاینده بیش‌تر از حد استاندارد باشد و پیش‌بینی سازمان هواشناسی حاکی از تداوم وضعیت باشد یعنی هوا پایدار باشد، این داده‌ها باید منجر به تصمیمات در کارگروه استانی برای کاهش بار آلودگی شود که شامل تعطیلی مدارس، ممنوعیت تردد خودروها، توقف پروژه‌های عمرانی، توقف برخی از واحدهای صنعتی و کارخانه‌های شن و ماسه می‌شود.
مدیر دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: نکته بسیار مهم بحث راهبری و نگه‌داری این ایستگاه‌ها است چون صحت و دقت داده‌های آنها بسیار مهم است.
بر این اساس جزو اولویت‌های ما است که قطعا ایستگاه‌ها از کالیبراسیون لازم برخوردار باشند تا بتوانیم اطلاعات موثقی در اختیار شهروندان قرار دهیم.
انصاری گفت: هزینه نگه‌داری سالانه هر ایستگاه به طور متوسط حداقل 40 میلیون تومان است.