حتی اگر فیلتر شدن اینستاگرام و تلگرام که گفته می‌شود، مقطعی و موقت است را درنظر نگیریم، در دسترس نبودن ارتباط اینترنتی عادی در برخی از مناطق یا کند شدن آن در چند روز گذشته دردسرهایی را برای کسب‌وکارهای اینترنتی، چه آنهایی که تازه‌کار هستند و به‌عنوان استارت‌آپ شناخته می‌شوند یا حتی شرکت‌های بزرگ‌تر ایجاد کرده است.
هرچند وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات روز گذشته در یک توییت از کسب‌وکارهایی که به‌خاطر محدودیت‌های فضای مجازی متضرر شده‌اند، عذرخواهی کرد و گفت: «در حال مذاکره با شورای امنیت کشور برای رفع محدودیت‌ها هستیم.» به‌نظر می‌رسد در همین مدت کسب‌وکارهای اینترنتی مختلفی که در شبکه‌های اجتماعی محدود شده یا در فضای عادی اینترنت فعال بوده‌اند، متضرر شده باشند. تعدادی از فعالان کسب‌وکارهای اینترنتی در گفت‌وگو با همشهری از این مشکلات می‌گویند.
- کسب‌وکارهای خانگی می‌میرند
یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که با محدود شدن شبکه‌های اجتماعی صدمه دیده، کسب‌وکارهای خانگی و شغل‌های تبلیغاتی کوچک‌تری است که به‌صورت شخصی یا در شرکت‌های کوچک‌تر فعالیت می‌کردند. با کم شدن تعداد مشتری‌ها، وقتی کسی آنها را نمی‌بیند و پیام‌شان را نمی‌شنود، کسب‌وکارها رو به افول می‌گذارد. حورا وکیلی، مشاور بازاریابی دیجیتال (دیجیتال مارکتینگ) یکی از کارخانه‌های تولید مواد خوراکی است و پیش‌تر با چند استارت‌آپ و شرکت اینترنتی همکاری کرده است.
او میگوید: «زنان سوزن‌دوز سیستان و بلوچستان که صنایع‌دستی‌شان را می‌فروختند یا خیلی از بچه‌های جمعه‌بازار که جنس‌هایشان را از این راه می‌فروختند، کارشان را از دست می‌دهند. اینستاگرام و تلگرام برای آنها محلی است که می‌توانند کارشان را گسترش بدهند. فارغ از اینکه چنین کاری از نظر قانونی، بیمه، مالیات و... درست یا غلط باشد،
از میان رفتن این کسب‌وکارها مشکلی جدی خواهد بود. اینکه کسی مالیات نمی‌دهد یا به بیمه توجه نمی‌کند، موضوعی است که باید مسئولان به آن رسیدگی کنند اما از میان بردن کسب‌وکارها موضوع دیگری است.» شرکت‌های تبلیغاتی کوچک هم از این فضا ضرر می‌بینند چون به گفته وکیلی، «وقتی تبلیغ‌هایشان دیده نمی‌شود، کسی تمایل ندارد با آنها کار کند.
بعضی‌ها فضا را می‌شناسند، ریسک نمی‌کنند و دست‌کم در این چند روز تبلیغی به آنها نمی‌دهند اما برخی دیگر ممکن است ضرر کنند.» شنیده‌ها از برخی اکانت‌های تبلیغات مجازی حاکی از این است که تعداد دفعات دیده شدن تبلیغات آنها در این روزها حتی تا حدود 50درصد هم کاهش داشته است.
- مشتری‌های آماتور کنار می‌کشند
وکیلی با اشاره به اینکه فارغ از محدودیت چند شبکه اجتماعی، حتی کند شدن سرعت اینترنت هم می‌تواند ضرر عمده‌ای را متوجه کسب‌وکارهای اینترنتی کند، میگوید: «برخی از کسب‌وکارهایی که کاملا در بستر اینترنت فعالیت می‌کنند و شغل‌های عمدتا سنتی را به دنیای وب آورده‌اند، هرچند در ظاهر با محدودیت تلگرام و اینستاگرام بخشی از ویترین تبلیغاتی‌شان را از دست می‌دهند اما در واقع کند شدن سرعت می‌تواند تعداد مشتری‌هایشان را به‌طور واضحی کمتر کند.
هرکدام از کسب‌وکارهای اینترنتی - مثل سایت‌های تاکسی آنلاین یا فروشگاه‌های اینترنتی - یک استاندارد مشخص برای خرید کاربر تعریف کرده‌اند. بنا به این استاندارد، مشتری باید بتواند در عرض یک زمان مشخص سرویسش را دریافت کند، در غیراین‌صورت خسته شده و کنار می‌کشد. با چنین رویکردی، کسب‌وکارهای عادی هم با مشکلات جدی روبه‌رو می‌شوند.»
سوگل ثابت‌فرد، مدیرعامل یکی از کسب‌وکارهای حوزه پزشکی که عمده کسب‌وکارش روی یک سایت اینترنتی قرار گرفته، میگوید کسب‌وکارش هم از کندی اینترنت ضرر می‌کند، هم از محدودیت شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام و تلگرام؛ «بخشی از مخاطب‌های ما نام برند یا نشانی سایت‌مان را نمی‌دانند.
راه دسترسی‌شان همان محتوایی است که در فضای مجازی می‌گذاریم. لینک‌مان در آنجا هست، کلیک می‌کنند و وارد می‌شوند. این افراد معمولا آماتور هستند و از جست‌وجو کردن در گوگل چیزی نمی‌دانند. در نتیجه اگر این شبکه‌ها فیلتر بمانند، ما بخشی جدی از مشتری‌هایمان را از دست می‌دهیم.»
رضا الفت‌نسب، سخنگوی انجمن صنفی کسب‌وکارهای اینترنتی اما میگوید، کم شدن تعداد مشتــــری‌ها لزوما به‌خاطر کندی سرعت اینترنت نبوده است. به گفته او، در این روزها که شلوغی در برخی شهرها به‌وجود آمده، مردم خسته شده‌اند و حوصله حضور در فضای مجازی و استفاده از خدمات اینترنتی را ندارند. این اتفاق قبلا هم سابقه داشته و مثلا اینطور که من شنیدم، در زمان زلزله تهران برای مدتی استفاده از اینترنت تا حدود 25درصد کمتر شد.
او در عین حال از شفاف نبودن کسب‌وکار در حوزه مجازی گله‌مند است و میگوید آنچه کسب‌وکارهای مجازی را از میان می‌برد، عدم شفافیت است: «از طرفی دولت از شبکه‌های مجازی استقبال می‌کند و از سوی دیگری بخش‌هایی از قوه قضاییه می‌گویند هرگونه کسب‌وکار در شبکه اجتماعی غیربومی ممنوع است. این فضای عجیبی است. چرا باید چنین چیزی باشد؟ ما با این‌کارها هم به کسب‌وکارهای فعلی آسیب می‌زنیم، هم سرمایه‌گذاران خارجی که قرار است پول‌هایشان را در کارهای ما سرمایه‌گذاری کنند، با چالش روبه‌رو می‌کنیم.»
- شرکت‌های بزرگ اینترنتی هم آسیب می‌بینند
کم شدن مشتری‌های اسنپ به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شرکت‌های عرضه‌کننده خدمات تاکسی اینترنتی در کشور شاهدی بر همین مدعاست که کند شدن سرعت اینترنت - حتی اگر فیلتر شدن برخی ویترین‌های اجتماعی را نادیده بگیریم- شرکت‌های بزرگ را نیز با ضرر مواجه می‌کند.
فرید شهابی، مدیر بخش تجاری اسنپ دراین باره به همشهری، گفت: «از روز یکشنبه، دسترسی به اسنپ، در شهر اهواز به‌دلیل اختلال اینترنت به‌طور جدی با مشکل مواجه شده است. همچنین عملکرد اسنپ در شهر کرج نیز به واسطه اختلالات اینترنت تا حد چشمگیری با افت روبه‌رو بوده است. علاوه بر این بسیاری از شهرهای تحت پوشش اسنپ، نظیر تهران، دچار اختلالات مقطعی در اینترنت شدند که منجر به کاهش تعداد سفرهای کاربران این سامانه در برخی مناطق شده است. لازم به ذکر است که این مسئله لطمه بزرگی به درآمد چندین هزار کاربر راننده اسنپ و معیشت این عزیزان وارد می‌‌سازد.»
اینها در حالی است که روزبه شاهرخی، مشاور استارت‌آپ‌های ایرانی در این‌باره میگوید: «گمان نمی‌کنم در بلندمدت کندی اینترنت مشکلی برای شرکت‌های بزرگ ایجاد کند؛ چون آنها از این فضا به‌عنوان یک ویترین استفاده می‌کنند. در کوتاه‌مدت مشتری‌هایشان کمتر می‌شود اما در بلندمدت هزینه‌هایشان برمی‌گردد. من عموما با شرکت‌هایی کار می‌کنم که یک محصول ملموس و فیزیکی تولید می‌کنند. آنها عمده کارشان در دنیای واقعی است و کمتر اینترنتی دارند.»