ایده «شبکه باز تلگرام» یا TON را «پاول دورف» بنیانگذار تلگرام در توییترش اعلام کرده و گفته که در سه ماهه نخست سال 2018، جزئیات بیشتری از آن معرفی خواهد کرد. هرچند این خبر در روز گذشته سر و صدای زیادی در رسانه‌های جهان به پا کرد اما به‌نظر نمی‌رسد راه‌اندازی این سامانه در واکنش به بسته‌شدن تلگرام باشد.
با وجود این، راه‌اندازی این سامانه می‌تواند زندگی تعداد زیادی از کاربران پیام‌رسان‌ها در جهان را تحت‌تأثیر قرار دهد. یکی از مهم‌ترین گروه کاربران، ایرانیان هستند که با بسته‌شدن تلگرام، نگران ارتباطات آینده‌شان هستند. سازوکار جدید تلگرام چیست؟ چرا ایجاد شده و آیا می‌تواند روش موفقی باشد؟
- تلگرام چه نقشه‌ای دارد؟
هنوز برنامه دقیق تلگرام برای راه‌اندازی یک سیستم جدید پیام‌رسان به‌طور مشخص اعلام نشده‌است. بنیانگذارش به اطلاع‌رسانی در توییتر بسنده کرده و وعده داده که مشتری‌های این پیام‌رسان باید تا نیمه اول امسال (میلادی) منتظر شنیدن جزئیات این طرح باشند. کمی بعد هم گفته شد که سال 2019زمان راه‌اندازی این برنامه خواهد بود.
پایه اصلی طرح Telegram Open Network یا TON استفاده از امکانات کاربران به‌عنوان سرمایه‌های این شرکت است. در ازای امکاناتی که در اختیار شرکت قرار داده می‌شود، به هر مشتری مقدار مشخصی پول دیجیتال پرداخت می‌شود. در گام اول، تلگرام یک پول دیجیتال معرفی می‌کند که کاربرانش می‌توانند با کمک آن روی پیام‌رسان این شرکت پرداخت‌های درون‌برنامه‌ای انجام بدهند و یا با هم تبادل مالی داشته باشند.
این پول دیجیتال به روش‌های مختلفی در اختیار کاربر قرار می‌گیرد. یکی از راه‌های معمول این است که مشتری‌ها به ازای پرداخت مقدار وجه مشخص چند سکه تلگرامی دریافت می‌کنند؛ همان روشی که در بیت‌کوین یا خیلی از پول‌های مجازی هم رایج است و یا سیستم کامپیوتری‌شان را به‌عنوان سرور یا محاسبه‌گر در اختیار تلگرام قرار بدهند و به جای هزینه اجاره، پول مجازی دریافت کنند. تلگرام قرار است ترافیک را از حدود دو سال دیگر به این سرورهای اجاره‌ای منتقل کند.
با این حساب، امکان مسدود کردن این سرویس پیام‌رسان عملا از بین می‌رود، چون در سیستم فعلی یک سرور واحد وجود دارد که می‌توان آن را مسدود کرد اما در سامانه جدید چندین هزار سرور وجود خواهد داشت که اگر یکی از آنها مسدود شود، ترافیک روی دیگران پخش می‌شود. عملا دسترسی به نشانی دقیق این سرورها امکان‌پذیر نیست و به همین دلیل، بستن تلگرام جدید غیرممکن خواهد بود.
- چرا «تلگرام باز» ایجاد می‌شود؟
بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد که راه‌اندازی یک سیستم پیام‌رسان یا ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی که با استفاده از یک پول دیجیتال سرمایه مردم را جذب کند، ایده جدیدی نیست. پیام‌رسان‌هایی که برای گسترش خدمات‌شان با این روش چند هزار سرور در تمام دنیا اجاره می‌کنند هم ایده تازه‌ای نیست.
در این روش جذب سرمایه که اصطلاحا IPO یا initial public offering (عرضه عمومی اولیه) نامیده می‌شود، کمپانی‌های بزرگ به جای عرضه سهام‌شان در بورس از این روش جدید برای جذب سرمایه بهره می‌برند. استفاده از روش IPO برای هر دو طرف یعنی کمپانی و خدمات‌گیرنده راه‌حل بهتری است؛ چون پیچیدگی‌های چندانی ندارد، همه می‌توانند از آن استفاده کنند، سرعت انتقال بالاتری دارد و ارزش آن وابسته به سیستم بانکی نیست و کنترل آن راحت‌تر خواهد بود.
هرکدام از سرویس‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی می‌توانند از چنین سیستمی استفاده کنند؛ یعنی یک پول دیجیتال ایجاد کرده و با استفاده از آن امکانات مشتری‌ها یا پول آنها را در اختیار بگیرند. در این سیستم، هر شخص حقیقی می‌تواند بخشی از کارکرد رایانه، تلفن همراه یا یک سیستم سرور را در اختیار شرکت قرار داده و در ازای آن، مقداری پول دیجیتال دریافت کند.
هرچقدر قدرت پردازنده کامپیوتر بیشتر باشد، ارز دیجیتال که در اختیار مشتری قرار می‌گیرد، بیشتر است. شرکت‌ها معمولا از ارزهای درون‌سازمانی خودشان استفاده می‌کنند اما بیت‌کوین و اتریوم هم از پول‌های دیجیتال محبوب در این حوزه هستند. استفاده از این سیستم دادوستد در دو سال گذشته رواج زیادی در دنیا داشته و تخمین زده می‌شود، حداقل 3میلیارد دلار ارز دیجیتال در چند‌ماه اخیر فقط به این صورت جابه‌جا شده است.
- تلگرام موفق می‌شود؟
سیستم جدید تلگرامی قرار است از سال 2019در جهان ارائه شود. اینکه چنین سیستمی می‌تواند موفق باشد یا نه، بستگی به استقبال کاربران در سال‌های آینده خواهد داشت اما آیا ایرانی‌ها به‌طور مشخص می‌توانند از آن سامانه جدید استفاده کنند یا نه؟ علیرضا آغاسی، فعال استارت‌آپی که به جز ایران در فضای استارت‌آپی روسیه هم فعال بوده، با درنظر گرفتن شرایط جهانی به همشهری می‌گوید: «همین الان هم چنین سیستم‌هایی در دنیا وجود دارند و استفاده از آنها برای همه کاربران دنیا، ازجمله ایرانی‌ها وجود دارد.
ما بیت‌کوین را داریم که در ایران هم استفاده می‌شود. هرچند بانک مرکزی در ایران - و اصولا هیچ کشور دیگری- آن را پشتیبانی و تأیید نکرده اما مردم از آن استفاده می‌کنند و بخشی از تبادل‌هایشان هم از این طریق است. نمی‌توانم به‌طور دقیق همه آنچه در آینده قرار است رخ بدهد را پیش‌بینی کنم ولی به‌طور مشخص، درباره کاربران ایرانی معتقدم آنها به هرجایی که بخواهند می‌توانند دسترسی پیدا کنند.»
او کاهش اندک ورودی کانال‌های تلگرامی بزرگ در روزهای اخیر را شاهد مدعایش دانسته و می‌گوید: «در کانال‌های بزرگی که ما اداره می‌کنیم و بسیاری از آنها تعداد کاربران بسیار بالایی دارند، در روزهای اخیر چیزی حدود 20تا 30درصد کاهش ورودی داشته‌ایم. این یعنی 70درصد از مردم هنوز از تلگرام استفاده می‌کنند و از آن راضی هستند.
وقتی کسی از چیزی رضایت داشته باشد، با آن کار کند و امنیتش تأمین شود، دلیلی ندارد آن را کنار بگذارد. نظر من این است که پول آقای دورف در حال اتمام است. به همین دلیل دارد از این طریق سرمایه جمع می‌کند. اما طرح او هرچند در جهان بی‌سابقه نیست اما کار خیلی از کاربران را ساده می‌کند و اگر خوب باشد، همه از آن استفاده می‌کنند.»