اگر يادتان باشد هفته‌ي قبل، از پاييز بي‌رمق گفتيم و اين‌كه يکي از راهکارهاي مقابله با اين کم باراني باروري ابرهاست.
کاري که در کشور ما چندان جدي گرفته نمي‌شود و کساني که مسئول آن هستند معتقدند مديران بالادستي اعتقادي به آن ندارند.
يکي از اين مسئولان، مهندس فريد گلکار، کارشناس ارشد هواشناسي و رئيس تنها مرکز باروري ابرهاي کشور است؛ مرکزي که برخلاف خيلي از سازمان‌هاي دولتي در پايتخت نيست و در يزد قرار دارد.
مهندس گلکار يکي از راههاي از بين بردن کم‌آبي در کشور را باروري ابرها ميداند؛ اتفاقي که چند وقتي است انجام نمي‌شود و به گفته‌ي او باعث مي‌شود فرصت‌ها يکي پس از ديگري از دست بروند.
- باروري ابرها از کي شروع شده است؟
سابقه‌ي آن به قبل از انقلاب برميگردد. از سال53 تا 57 با کمک يک شرکت کانادايي، در سد لتيان و کرج هم پروژه‌ي باروري زميني داشتند و هم با هواپيماها؛ در آن منطقه چهار سال پروژه را اجرا کردند تا بعد از انقلاب که بعضي کارهاي پراکنده در شيرکوه و يزد انجام شد اما چون ارزيابي نميشد و کارهاي اصولي انجام نميگرفت، آن پروژهها را در نظر نميگيريم
به صورت اصولي و علمي اما از سال 76 مرکز ملي باروري ابرها تشکيل شد و از سال77 هم پروژه با همکاري موسسه‌ي رصدخانه‌ي مرکزي آب و هواشناسي روسيه انجام شد.
بعد از آن هم پنج دوره اجراي مشترک با موسسه‌ي رصدخانه‌ي روسيه داشتيم که مخفف آن CIO است. در همکاري با اين موسسه هم انتقال فناوري و هم خريد تجهيزات و هم آموزش نيروي متخصص داخلي داشته ايم.
سال86 پايان پروژه‌ي ما با روسيه بود و ما بعد از آن به صورت مستقل پروژه را انجام مي‌دهيم. کار ما پهنه‌ي کشور را دربرميگيرد، البته بسته به امکانات و شرايطي که داريم، در چند استاني که اولويت دارند، پروژه‌ي باروري ابرها را انجام مي‌دهيم.
- پروژه را براي چه استانهايي انجام ميدهيد؟
از همان ابتداي احداث موسسه، ايران مرکزي مدنظر ما بوده است؛ شامل فارس، اصفهان، يزد، کرمان، چهارمحال‌وبختياري و قسمتي از کهگيلويه و بويراحمد.
ما تقريبا هر سال در اين استان‌ها پروژه داشته‌ايم. منتها پروژههايي هم داشته‌ايم که در مناطق ديگر ايران بوده‌اند.
براي مثال در سال 93 و 94، پيرامون درياچه‌ي اروميه، کرمانشاه، خراسان جنوبي، گيلان، تهران، مرکزي، قم و زنجان پروژههايي انجام شده است اما اين استان‌ها ثابت نيستند و مناطق ثابت ما استانهاي ايران مرکزي است.
- يعني پارسال آخرين سالي بود که پروژه‌اي انجام شده است؟
بله.
- چرا امسال با وجود اين همه مشکلات کم‌آبي که مطرح است، پروژه‌اي انجام نشده؟
امسال مشکل بزرگ ما، نبود نقدينگي است. ما اعتبار نقدي نداشتيم. به خاطر اين‌كه بايد خريدهايمان را از خارج از ايران انجام دهيم و مواد باروري را از خارج بخريم.
شما نمي‌توانيد با اسناد خزانه خريد انجام دهيد؛ بنابراين اين مشکل براي ما به وجود آمده است. اين‌كه امسال باروري ابرها به تاخير افتاده است، دليلش همين است.
- بعد از باروري، چه مدتي لازم است تا باران به وجود بيايد؟
از 10دقيقه تا يک ربع ساعت، زمان نياز است تا بعد از تزريق مواد باروري به ابر، اثر آن را ببينيم؛ يعني در اين زمان در فرآيند بارش شرکت مي‌کنند و اثرش کاملا مشخص مي‌شود و تا دو ساعت بعد هم به طور متوسط، معمولا اثرش وجود دارد.
- بلافاصله بعد از تزريق، باران نمي‌بارد؟
باروري ابرها کارش افزايش باروري ابرهاست. اگر ابري مستعد باشد، زماني که ما مقدار اين يخساز را در آن افزايش مي‌دهيم، آن ميزان بارشي که قرار بوده ببارد، بهينه مي‌شود و درصدي به آن اضافه مي‌شود.
تقريبا بلافاصله بعد از ورود يخساز به داخل ابر، آنها در فرآيند افزايش بارش شرکت مي‌کنند و اين که چقدر زمان ميبرد تا ببارد، به نوع ابر، فاصلهاش تا زمين و ضخامت ابر بستگي دارد.
- بارور کردن ابرها تاثير منفي روي محيط‌زيست ندارد؟
نه، روي اين مواد آزمايش‌هاي زيادي شده است. از مواد بارورکننده به مقدار خيلي‌خيلي کم استفاده مي‌شود، براي يک سال بارور کردن ابرهاي کل کشور، پنج کيلو ماده لازم است.
دوم اين‌كه اگر خيلي زياد هم استفاده شود؛ مثلا 50 تا100سال پشت سر هم اين کار انجام شود، بعد از مدتها به اندازه‌ي يک صدم ميزان استاندارد آن ماده را افزايش مي‌دهيم. يد يا نقره، هيچ کدام اينها ايرادي ندارند و در طبيعت هم وجود دارند.
اين مواد، مواد موثر بوده و کمترين ميزان ضرر به محيط‌زيست را دارد. در دنيا بيش از 50سال است که از اين ماده استفاده مي‌شود. خود ماده‌ي اصلي که در باروري استفاده مي‌شود، «يديد نقره» است.
مواد ديگر مانند يخ خشک و نيتروژن مايع براي باروري ابرهاي گرم و مقداري نمک و خاک رس است که استفاده مي‌شود. همه‌ي موادي که استفاده مي‌شود، مورد تاييد مراکز بهداشت و سلامت جهاني است.
- اين پروسه چقدر هزينهبر است؟
اگر شما آب استحصالي را در نظر بگيريد، براي يک متر مکعب، زير 50 تا تک‌توماني هزينه‌ي آب استحصالي مي‌شود. زماني که ما آب را شيرين ميکنيم، با بهترين روشها هم متري سه‌هزار تومان هزينهبر است.
در حالي که آب شيرين آثار زيستمحيطي زيادي دارد. تبعاتي هم دارد. در تمام دنيا باروري ابرها انجام مي‌شود. در 56 کشور دنيا باروري ابرها را انجام مي‌دهند که نسبت به قبل هم بيشتر شده، چون روش ارزان و بدون آسيبي است.
- پس اگر بخواهيم اين كار را هر هفته به عنوان مثال در تهران انجام دهيم و هفته‌اي يک بار باران داشته باشيم، زياد پرهزينه نيست؟
هزينهها خيلي کم است و کاري عملي با تغيير اقليم است. يکي از روشهاي عملي با تغيير اقليم اين است که ما توليد آب داشته باشيم. روش ديگري براي توليد آب نداريم. انتقال آب، توليد آب نيست.
- اين روش قابل کنترل است؟ اين که مي‌گويند باعث سيل مي‌شود، درست است؟
ما يک پروتکل داريم. آن پروتکل مي‌گويد اگر سازمان هواشناسي درباره‌ي بروز سيل هشدار داد، ما کلا پروژه‌ي باروري را انجام نمي‌دهيم اما اگر هشدار سيل وجود نداشته باشد
همکاران ما خودشان تشخيص مي‌دهند که کدام ابر را بارور کنند تا احتمال سيل وجود نداشته باشد اما وقتي 10درصد به ميزان اين بارش اضافه کنيد، به صورت عملياتي ممکن است باعث سيل بشود.
در مناطق ديگر هم احتمال سيل وجود دارد ولي افزايش غيرمعقولي که باعث وجود سيل شود، معمولا به وجود نمي‌آيد.
- چرا در ايران از اين طرح استقبال نمي‌شود؟
متاسفانه استقبال جدي نمي‌شود. در دنيا همه‌ي کشورها از اين راه براي بارور کردن ابرها و باران‌زايي استفاده مي‌کنند
از ايالات‌متحده گرفته تا استراليا، هند، چين، تايلند و کشورهاي عربي که در اطراف ما هستند، همه استفاده مي‌کنند. حالا اين‌كه در کشور ما استفاده نمي‌شود دو عامل دارد.
اول اين‌كه اطلاع رساني ما خيلي‌خوب نيست. دوم هم اين‌كه کشور ما در فضاي ديگري به سر ميبرد. آن کاري را که بايد انجام شود و در همه‌ي کشورها انجام مي‌شود، ما هم انجام مي‌دهيم.
با چنگ و دندان اين مرکز را حفظ کرده‌ايم اما اين‌كه سيستم مقابل چرا پاسخ مثبتي به ما نميدهد، به نظرم بايد خود آنها پاسخ دهند. اين عدم استقبال براي ما هم جاي سوال است.
- چرا مرکز شما در يزد واقع شده است؟
خود مديران استان يزد، در زمينه‌ي آب خيلي پيگير هستند. زماني که آقاي هاشمي رفسنجاني دستور دادند اين مرکز احداث شود، به فکر اين بودند که خشکسالي در ايران مرکزي از بين برود.
به خاطر همين است که موسسه در مرکز ايران احداث شد تا به همه‌جا دسترسي داشته باشد. حالا اما کل کشور درگير خشکسالي است و به شدت نياز به آب دارد.
- شايعه‌اي وجود دارد که مي‌گويند ابرها را قبل از رسيدن به ايران خالي مي‌کنند. اين حرف چقدر واقعيت دارد؟
اين شايعه است و در واقعيت امکان‌پذير نيست. ما ابرهايمان را به عنوان منبع آب نگاه ميکنيم که پتانسيلي براي افزايش بارش دارند.
ما مي‌توانيم از اين پتانسيل استفاده کنيم و زماني هم مي‌توانيم از آن استفاده نکنيم. مانند امسال. ما از پتانسيلي که ميتوانستيم استفاده کنيم، صرف‌نظر ميکنيم و رقمش هم از نظر ميزان خيلي بالاست.
کاملا مي‌شود روي آن حساب باز کرد تازه هزينه‌ي کمي هم دارد. اين‌که مي‌گويند ابر دزدي مي‌شود، درست نيست. مسئله پيچيدهتر از اين‌هاست.
- اين‌كه در ترکيه اين همه باران و برف ميآيد، به خاطر اين است که آنها از فرصتهايشان استفاده مي‌کنند؟
ترکيه قبلا در زمينه‌ي باروري ابرها خيلي فعال بود اما اخيرا نشنيده‌ام که کاري کرده باشند. حالا اين را كه دليل علمي اين اتفاق چيست، من نمي‌دانم.
- اين که باران نمي‌بارد به خاطر آلودگي هوا نيست؟
نه فشار هوا ربطي به آلودگي ندارد. ممکن است اگر ابري بيايد کمي روي بارش آن تاثير بگذارد اما مسئله اين‌جاست که در کشور ما سامانه‌اي نمي‌آيد!
بعضي تغييرات جهاني آب و هوايي هم داريم. متخصصان بايد بررسي کنند و ببينند طبيعي است يا دستکاري شده است. بايد آب و هواي همسايهها هم بررسي شود.
- تجهيزات ما در زمينه‌ي باروري در چه سطحي است؟
ايران در خاورميانه تنها کشوري است که اين تجهيزات را دارد. اگر در کشورهاي همسايه پروژه‌ي باروري انجام مي‌شود، ديگر کشورها برايشان انجام مي‌دهند. ما ولي خودمان انجام مي‌دهيم، البته مواد هنوز از خارج وارد مي‌شوند.
- با توجه به چيزهايي که شما گفتيد، باروري ابرها مشکل کم‌آبي را رفع مي‌کند؟
کم‌آبي هيچ وقت به طور کامل رفع نمي‌شود. بارور کردن ابرها يکي از روشهايي است که براي بهبود کم‌آبي استفاده مي‌شود.
مديريت درست يکي ديگر از راههايي است که بايد براي کاهش مشکلات کم‌آبي به کار گرفت. اگر اين دو با هم به کار گرفته شوند، شايد به مشکل بزرگي برنخوريم.
منبع:همشهري جوان