این روزها اما بعد از سال‌ها کم‌کاری و حاشیه نشینی دوباره با یک بازی درخشان در سی وششمین جشنواره تئاتر فجر نشان داد که بنیانگذار گروه تئاتر پیاده در سال‌های دور، حالا با کوهی از تجربه آنقدر بر اجرای نقش سوار است که حتی بی‌نظمی‌های ایجاد شده حین اجرا را هم به نفع بازی خود و همکارانش مصادره به مطلوب کند.
داریوش فرهنگ در حالی شنبه شب ستاره درخشان تک اجرای نمایش هنر در جشنواره تئاتر بود که از دیشب اجرای عمومی این نمایش به کارگردانی وحید رهبانی در تئاتر پالیز آغاز شده است. هنر نمایشی است براساس نمایشنامه‌ای به همین نام نوشته یاسمینا رضا و با بازی امید روحانی، محسن حسینی و البته داریوش فرهنگ. بعد از مدت‌ها سکوت رسانه‌ای داریوش فرهنگ با مهربانی پاسخگوی سؤالاتم شد که گزارش آن پیش روی شماست.
- مهمانی یک شبه
از فرهنگ درباره شب اجرای نمایش در جشنواره و ازدحام عجیب سالن چارسو که می‌پرسم می‌خندد و می‌گوید:«راستش با ازدحام و بی‌نظمی‌هایی که در این روزها در سالن‌های تئاتر پیشامد می‌کند مانند آنچه حین اجرای نمایش خودمان در سالن بروز کرد بیگانه نیستیم. ما یک شب و تنها یک اجرا مهمان جشنواره شدیم و علتش هم در مرحله اول دوستی با دبیر جشنواره و احترام به‌نظر ایشان بود.
درثانی دوست داشتیم نخستین اجرای‌مان قبل از اجراهای عمومی در تماشاخانه پالیز در جشنواره باشد که نوعی ادای دین به این رویداد هم کرده باشیم. مشتاقان تماشای تئاتر هم بسیارند و اگر اجازه ورود به آنها داده نشود صدای اعتراض‌ها بلند می‌شود. وقتی هم که به سالن می‌آیند معمولا بی‌نظمی‌ها به‌خاطر جمعیت زیاد تشدید می‌شود. می‌دانید که ما اصولا مملکت دقیقه نودی هستیم. البته دقیقه نودی که باز هم خراب می‌کنیم. انگار بی‌نظمی و ضعف مدیریت جزئی جدایی‌ناپذیر همه جشنواره‌هایی است که در ایران برگزار می‌شود.»
- هنوز مانده دو دانگی؟
«در این سال‌ها پیشنهادهای زیادی برای بازی در تئاتر داشتم اما پیشنهادها چندان برایم دلچسب نبود. من سال‌ها در ایام قبل از انقلاب کار تئاتر کردم و نمایش را بسیار دوست دارم. وقتی وحید رهبانی برای بازی در نقش مارک از من دعوت کرد احساس کردم با متن دلخواه، کارگردان و البته گروه با ذوق و باهوشی مواجهم و از همین موضوع خوشم آمد.
نمایشنامه هنر خیلی مرا جذب کرد و البته با پذیرفتن این نقش می‌خواستم خودم را هم محک بزنم و ببینم هنوز از من مانده دو دانگی...» می‌خندد و می‌پرسد اجرا چطور بود؟ با رضایت مطلق جواب می‌دهم و او توضیح می‌دهد:«موضوع جذاب برای من این بود که هیچ تصور طنزآمیزی از نقشم نداشتم اما در اجرا دیدم که تماشاگران این رفتارهای یومیه را بسیار پسندیدند. البته یک نکته دیگر هم بگویم و آن‌هم اینکه نمایشنامه خانم یاسمینا رضا بسیار فوق العاده است.
من همیشه فکر می‌کردم بعد از نمایشنامه در انتظار گودو اثر ساموئل بکت دیگر نمایشنامه ابزوردی با آن جذابیت نوشته نشده اما می‌بینیم که یک خانم فرانسوی که البته پیش از نمایشنامه نویسی بازیگر هم بوده نمایشنامه‌ای نوشته درباره دنیای سه مرد میانسال و چقدر آن‌را جذاب، خوش سلیقه و با ریزه‌کاری به نگارش درآورده است.» داریوش فرهنگ تأکید می‌کند که انگار بازی در این نمایش باعث شده تا سلول‌های بدنش دوباره زنده شوند و با تئاتر آشتی کند.
- خاطرات صحنه
آخرین باری که روی صحنه تئاتر زندگی کردید کی بود؟ فرهنگ در پاسخ به این سؤال روزهای تلخ اجرای گالیله در زمستان 88را به‌خاطر می‌آورد و می‌گوید: «کار نیمه تمام گالیله به‌خاطر مجموعه‌ای از همین سوء مدیریت‌ها و شتابزدگی‌ها و بی‌نظمی‌ها عملا به‌گونه‌ای پیش رفت که من آن‌را در پرونده حرفه‌ای خودم در حوزه نمایش ثبت شده نمی‌دانم.
با این حساب آخرین تجربه خوب من در تئاتر و زمانی که من با تئاتر زندگی کردم به پیش از این نمایش باز می‌گردد؛ به پاییز و زمستان سال 57و بحبوحه انقلاب که من نمایش دایره گچی قفقازی را روی صحنه بردم.آن روزها تئاتر اینقدر تماشاگر نداشت ولی در خاطرم هست که برای نمایش ما صف تشکیل شد.»
کارگردان فیلم سینمایی طلسم البته درباره جشنواره و مخاطبان تئاتر و سالن‌های خصوصی نوپا هم نکات جالبی را گوشزد می‌کند:« حقیقت این است که جشنواره فارغ از همه کاستی‌های خود یک تأثیر انکارناشدنی در تئاتر ایران داشته و آن‌هم افزایش قابل اعتنای تماشاگران تئاتر است. این تئاترهای خصوصی هم البته با اینکه در بعضی موارد وجه کاسب‌کارانه غلیظی دارند ولی در نهایت به گسترش تئاتر کمک می‌کنند. البته معتقدم باید حواسمان باشد که وجه آرتیستیک تئاتر نباید مغلوب وجه اقتصادی شود.
مثلا همین نمایش هنر بنا بود در یک تئاتر خصوصی دیگر غیراز پالیز روی صحنه برود اما ما دیدیم که در یک روز در این مجموعه 4 نمایش روی صحنه است و به ناچار آن شتاب زدگی در اجرای دکور و آشفته بازاری که برای رتق و فتق اجرای 4تئاتر حاکم است شرایط نامطلوبی به ما تحمیل می‌کند و به همین دلیل محل اجرا را عوض کردیم.»
- تئاتر، اندیشه و نشاط است
« این سال‌ها همه‌اش من را بازی دادند اما امیدوارم بتوانم بعد از پایان اجرای نمایش هنر فیلم بسازم.» اشاره‌اش به این است که در سال‌های اخیر بیشتر مشغول بازی بوده تا کارگردانی و در تلاش است تا بتواند دوباره فیلم بسازد. فرهنگ همچنین گوشزد می‌کند بعضی چیزها برای فرهنگ یک جامعه مثل سم است و می‌گوید:«لودگی شده کمدی، معیار سینما شده فروش فیلم و معیار تلویزیون شده آمار مخاطبان.
البته من نمی‌دانم این آمار چطور به‌دست می‌آید اما مخلص کلام اینکه تئاتر اندیشه، نشاط و شخصیت یک جامعه است. ما هر هفته شاهد اختلاس، دروغ، ریاکاری و بی‌مدیریتی هستیم و تئاتر می‌تواند آگاهی بخش باشد. شاید گلایه‌هایی درباره جشنواره یا غلبه اقتصادی تئاتر روی هنری‌اش در بعضی موارد وجود داشته باشد اما فراموش نکنیم که اگر رقابت در تئاتر افزایش یابد کیفیت بالا می‌رود ولی وقتی جشنواره و تئاتر خصوصی نباشد رقابتی نیست و اتفاق مثبتی در افق آگاهی نخواهد افتاد.»