این ریزگردها که حالا مهمان ناخوانده و همیشگی خوزستان شده‌اند، تحصیل هزاران کودک و نوجوان این شهر را به‌شدت تحت شعاع قرار داده و آینده‌شان را در هاله‌ای از غبار فرو برده است. آنها به مدرسه نمی‌روند تا کمتر خاک بخورند ولی این روزهای تعطیل، آینده تک‌تک‌شان را نشانه گرفته؛ وقتی مجبورند از همه بچه‌های شهرهای دیگر کمتر به مدرسه بروند، کمتر درس بخوانند و در نتیجه کمتر یاد بگیرند.
از اول همین امسال تا‌کنون یک میلیون دانش‌آموز خوزستانی 10روز کمتر از بقیه بچه‌های کشور به‌دلیل ورود ریزگردها به شهرهایشان به مدرسه رفته‌اند و سال گذشته هم 18روز و سال قبل‌تر همینطور و برای این تعطیلی‌های درسی پرخسارت هیچ جبرانی نیست.
- خـــوزستانی‌ها یک‌سال‌ونیم کمتر از همه درس می‌خوانند
اولین و تنها راه‌حلی که به ذهن مسئولان استان خوزستان بعد از هربار وزش ریزگردها می‌رسد، تعطیلی مدارس است و بدیهی‌ترین اتفاقی که در پس این تعطیلات می‌افتد، کاهش کیفیت آموزشی مدارس و افزایش افت تحصیلی دانش‌آموزان است. هر روز آموزشی مدارس معادل 5 ساعت است و تا اینجای سال تحصیلی دانش‌آموزان خوزستانی 50 ساعت آن را از دست داده‌اند.
«البته فقط این نیست، مدارس استان خوزستان همیشه 20روز زودتر از همه استان‌ها به‌دلیل گرمای شدید هوا تعطیل می‌شوند و اگر شما این را در 12سال تحصیلی که باید دانش‌آموزان به مدرسه بروند، ضرب کنید، یعنی بچه‌های ما در مجموع سال‌های تحصیل خود به‌خاطر گرمای هوا 240روز کمتر از سایر دانش‌آموزان کشور به مدرسه می‌روند.» این را محمد تقی‌زاده، مدیرکل آموزش و پرورش خوزستان می‌گوید و اضافه می‌کند که «اگر رقم تعطیلی مدارس بر اثر آلودگی ریزگردها و گرمای هوا را با هم جمع کنید یعنی دانش‌آموزان ما یک سال و نیم کمتر از همه به مدرسه می‌روند.»
تمام این مدرسه‌نرفتن‌ها یعنی درس‌های عقب‌مانده، آموزش‌های سریع و عبور از روی مباحث مهم درسی روی یادگیری دروس پایه دانش‌آموزان در طول سالیان دراز اثر می‌گذارد. غلام‌عباس رستمی، مدیر مدرسه شهید مجدزاده ناحیه 2 اهواز در این‌باره می‌گوید: «مدرسه ما نمونه دولتی است و ساعت فعالیت ما 8 ساعت است، هر تعطیلی یعنی بچه‌های ما 8ساعت آموزش را از دست می‌دهند و جبران این عقب‌ماندگی آسان نیست، ما باید از ساعات درسی سایر کلاس‌ها کم کرده و به دروس پایه اضافه کنیم و به‌جای 4کلاس در روز، 5 کلاس فشرده برگزار کنیم تا از بودجه‌بندی دروس عقب نیفتیم.»
- 35هزار لیتر آب برای شست‌وشوی کلاس‌های زیر خاک رفته
پدیده ریزگردها و اثرات آن روی مدارس و تحصیل دانش‌آموزان فقط مخصوص همان روز و تعطیلی مدارس تا چند روز نیست، بلکه بعد از ورود هر بار ریزگرد مسئولان مدارس باید یک روز را هم برای تمیزی کلاس‌ها و فضاهای مدرسه که زیر خاک رفته‌اند، اختصاص دهند تا امکان استفاده مجدد دانش‌آموزان و معلمان از فضاهای آموزشی فراهم شود. رستمی می‌گوید:
«آنقدر این آلودگی زیاد است که نمی‌شود زودتر کلاس‌ها را تمیز کرد، بنابراین باید بگذاریم هوا کاملا متعادل شود، بعد کلاس‌ها را تمیز کنیم و همین باعث می‌شود روز بعد آلودگی را هم عملا از دست بدهیم.» هزینه دوجداره کردن کلاس‌های درس برای او 60میلیون تومان آب خورده ولی با این حال خاک زیادی روی نیمکت‌ها، میز معلم، دیوار و کف کلاس‌ها و همچنین حیاط مدرسه و سرویس بهداشتی می‌نشیند و هزینه هربار نظافت مدرسه به گفته او 150هزار تومان می‌شود.
«تازه والدین دانش‌آموزان ما معمولا قادر به پرداخت کمک به مدرسه هستند و می‌توانیم مثلا پنجره‌ها را دوجداره کنیم اما در مدارس روستاها و خیلی از نقاط شهرها این امکانات نیست و وضعیت معلم و دانش‌آموز خیلی بدتر است.»
استان خوزستان 35هزار کلاس درس دارد که در مجموع 95درصد آنها بعد از هربار وزش ریزگردها، درگیر آلودگی می‌شوند و باید به‌طور کامل شسته شوند. محمد تقی‌زاده، مدیرکل آموزش و پرورش استان خوزستان می‌گوید: «برای نظافت هر کلاس درس 100لیتر آب مصرف می‌شود که درمجموع هربار برای شست‌وشوی تمام کلاس‌های درس تقریبا بیش از 3میلیون لیتر آب مصرف می‌شود که رقم زیادی است ولی ما چاره‌ای نداریم چون مشکل با جاروکردن حل نمی‌شود و حتما باید کلاس‌ها، نیمکت‌ها و سایر فضای مدرسه را شست تا قابل استفاده باشد.»
آتش‌نشانی یکی از دستگاه‌هایی است که مدارس را در شستن کلاس‌ها کمک می‌کند. خانم سلمانی، معلم ابتدایی اهوازی می‌گوید: «خیلی از مدارس را آتش‌نشانی بعد از پایان وزش ریزگردها شست‌وشو می‌کند ولی بعضی از مدارس هم تانکر آب خریده‌اند و مستخدم‌ها با شلنگ کلاس‌ها را می‌شویند، البته در خیلی از مواقع نیروهای خدمات مدرسه کفایت نمی‌کند و باید از بیرون هم نظافتچی استخدام کنند.» البته این موارد، هزینه‌های عینی و قابل محاسبه‌ای دارند ولی سایر خسارت‌ها به تجهیزاتی همچون کولرهای گازی پنهان و نهفته است و آموزش و پرورش استان خوزستان رقم دقیقی از آنها ندارد.
- نصب کپسول اکسیژن در مدارس
همه مشکلاتی که ریزگردها در خوزستان برای آموزش و پرورش به‌وجود می‌آورد یک طرف و مشکل بیماری دانش‌آموزان طرف دیگر. خانم سلمانی، معلم ابتدایی در این‌باره می‌گوید: «در حرف، 18 تا 20روز مدارس خوزستان برای آلودگی تعطیل می‌شوند اما در عمل خیلی از بچه‌ها تا چند روز بعد از هر آلودگی مریض می‌شوند و به مدرسه نمی‌آیند و آنهایی هم که به مدرسه می‌آیند، آنقدر سرفه می‌کنند که وسط کلاس حالشان بد می‌شود که نظم و برنامه کلاس به‌هم می‌خورد؛ کار بعضی از بچه‌ها هم از سرفه شدید به استفراغ می‌کشد و واقعا هم چیزی نمی‌توان به آنها گفت.»
آقای رستمی، مدیر مدرسه شهیدمجدزاده اهواز هم با بیان اینکه مدرسه‌شان 400دانش‌آموز دارد، توضیح می‌دهد که 100نفر از بچه‌ها مشکلات ریوی و تنفسی شدید پیدا کرده‌اند و دائم باید برایشان اسپری بزنیم. «دقیقا یک‌چهارم دانش‌آموزان مدرسه ما مشکل دارند که به‌طور نمونه در کلاس دچار نفس‌تنگی می‌شوند یا سرفه‌های شدید می‌کنند یا آسم دارند؛ وضعیت طوری شده که قرار است اتاق بیمار در مدرسه درست کنیم و کپسول اکسیژن بگذاریم.»
- کوچ پنهانی معلمان خوزستانی
بدی آب و هوا در استان خوزستان علاوه بر تعطیلی مدارس باعث مهاجرت بسیاری از معلمان هم شده است. «تابستان امسال 7هزار و 500نفر از فرهنگیان ما متقاضی خروج از استان بودند، گرچه ما با خروج 800نفر از آنها موافقت کردیم اما این رقم برای ما که 11هزار نفر کمبود نیرو داریم، خیلی زیاد است.»
مدیرکل آموزش و پرورش استان خوزستان این را می‌گوید و اضافه می‌کند که «واقعا نگهداشت نیرو با توجه به شرایط آب و هوایی استان برایمان سخت شده و دائم با ارائه امکانات رفاهی تلاش می‌کنیم معلمانمان را در استان نگه داریم.» از طرفی حق بدی آب و هوا برای معلمان خوزستانی اگرچه هر ماه واریز می‌شود اما رقم آن کافی نیست. رستمی، مدیر مدرسه شهید مجدزاده می‌گوید که این رقم بین 120 تا 200هزار تومان بسته به سابقه کار نیرو پرداخت می‌شود ولی واقعا در مقابل هوای همیشه آلوده خوزستان و گرمای شدید آن‌که معلمان مجبور هستند به مدرسه بیایند، کم است.
- کلاس‌های درسی که تلویزیونی برگزار می‌شود
وخامت آموزشی در خوزستان به حدی رسیده که مدیران آموزش و پرورش استان امسال و سال گذشته «ستاد جبران عقب‌ماندگی تحصیلی ناشی از ریزگردها» را تشکیل دادند تا بتوانند از کاهش کیفیت آموزشی جلوگیری کنند. تهیه کلیپ‌های آموزشی و ارائه آن به وسیله لوح‌های فشرده و تهیه و پخش برنامه‌های آموزشی از شبکه استانی خوزستان برای دانش‌آموزان راهکارهایی است که مدیران استانی آموزش و پرورش و مدارس آن را برای جبران ضعف‌های تحصیلی دانش‌آموزان این استان دنبال می‌کنند.
سعید رضوانی، رئیس اداره اطلاع‌رسانی و روابط عمومی آموزش و پرورش استان خوزستان می‌گوید: «تعطیلات بیش از اندازه باعث عقب ماندگی معلمان از بودجه‌بندی آموزشی کتاب‌ها شده بود، در جلسه تصمیم بر این شد که از طریق شبکه استانی و تهیه کلیپ‌های آموزشی این مشکل را حل کنیم که خب انجام شد.» اما سلمانی و رستمی، معلم و مدیر 2مدرسه در اهواز این راه‌حل را برای برطرف کردن ضعف آموزشی کافی نمی‌دانند.
عفت سلمانی معتقد است: «این نوع آموزش‌ها خوب است اما معلوم نیست که واقعا چند درصد بچه‌ها در همان ساعت پای تلویزیون نشسته و برنامه را می‌بینند یا چند نفر امکان استفاده از لوح‌های فشرده را دارند، ضمن اینکه همه معلمان در تدریس برنامه‌های درسی همزمان نیستند و ممکن است درسی که از تلویزیون پخش می‌شود،
خیلی جلوتر از درس ما باشد و برعکس.» غلام‌عباس رستمی، مدیر مدرسه مجدزاده هم می‌گوید که باید آموزش و پرورش خوزستان تعطیلی پنجشنبه‌ها را بردارد تا حداقل در این روز مشکل عقب‌افتادگی درسی دانش‌آموزان جبران شود چون که در بلندمدت متوجه خواهیم شد که چقدر دانش‌آموزان ما دچار افت تحصیلی و ضعف علمی هستند و تأثیر آن را در رقابت‌های علمی خواهیم دید.
حال بد هوای خوزستان فقط زندگی روزمره مردم و سلامتی آنها را نشانه نگرفته است، آینده یک میلیون دانش‌آموز خوزستانی هم زیر این غبارها و ریزگردهای پیاپی در حال فرسایش و از بین رفتن است و به‌نظر می‌رسد کسی را از این بابت جز والدین و معلمان بچه‌ها غمی نیست.