در اين انيميشن سينمايي كه برگرفته از همان كتاب مشهور كليله و دمنه است، اين دو تلاش مي‌کنند به دربار شير وارد شوند و وقتي به آن‌جا مي‌رسند، عاقبت کارهاي بد و خوب اطرافيان شير مانند گرگ، کفتار و روباه را مي‌بينند و از حوادثي که براي آن‌ها اتفاق مي‌افتد درس مي‌گيرند.
انيميشن کليله و دمنه که بيش از يك ماه است اكران آن در سينماها آغاز شده، پيش از اين در جشنوارهي فيلم‌هاي کودکان و نوجوانان اصفهان، جشنوارهي بين‌المللي فيلم‌هاي آموزشي رشد، جشنوارهي جهاني فيلم نوجوان سئول (كره‌ي جنوبي)، جشنوارهي جهاني فيلم‌هاي كودكان و نوجوانان رولان بايکوف (ارمنستان)، جشنوارهي فيلم کودکان تورنتو (کانادا)، جشنوارهي جهاني فيلم‌هاي كودكان و نوجوانان جونيورفست (جمهوري چک) و جشنوارهي جهاني فيلم‌هاي كودكان کلکته (هند) حضور داشته و جايزه‌ي ويژه‌ي هيئت‌داوران بخش كودك جشنوارهي جهاني فيلم اوراسيا (قزاقستان) را كسب كرده است.
توليد کليله و دمنه سه سال زمان برده و حدود 50نفر در اين پروژه فعاليت کرده‌اند و نزديک به يک ميليارد تومان براي آن هزينه شده است. در اين مطلب پاي صحبت‌هاي عليرضا توکلي‌بينا، کارگردان اين انيميشن سينمايي نشسته‌ايم تا بيش‌تر با حال و هواي آن آشنا شويم.
- چه شد که سراغ ادبيات کهن فارسي رفتيد؟
اين موضوع به زمينه‌ي فعاليت مؤسسه‌ي ما بر‌مي‌گردد. مؤسسه‌ي ما 25سال است که به‌صورت تخصصي در زمينه‌ي ادبيات کهن کار مي‌کند و کتاب‌ها و فيلم‌ها بسياري توليد کرده‌ايم.
ادبيات کهن به‌خاطر اين‌که تمام مفاخر و مشاهير ايران مانند فردوسي و مولوي را در خودش جاي داده بسيار گران‌بهاست و نبايد به راحتي نا‌ديده گرفته شود. کليله و دمنه هم يکي از داستان‌هاي بسيار جذاب ادبيات کهن فارسي است. پيش از اين هم در اين مؤسسه، ادبيات کهن را براي نوجوانان ارائه داده بوديم و آن‌ها ابراز رضايت کرده بودند.
از طرفي مي‌دانيم واقعيت تلخ است و زندگي سختي‌هاي زيادي دارد و اگر قرار باشد فقط با اين جنبه از زندگي رو‌به‌رو شويم از پاي در مي‌آييم. آن‌چه که مي‌تواند ما را زنده نگه دارد رؤياست و در ادبيات کهن، رؤيا و تخيل به‌صورت گسترده ترويج مي‌شود.
وقتي نوجوانان ياد مي‌گيرند رؤيا ببافند، ياد مي‌گيرند اهداف خود را در ذهنشان تصور کنند و همين باعث مي‌شود در آن مسير تلاش کنند و در آينده به اهدافشان برسند.
- حالا که همه سراغ ساخت انيميشن‌هاي سه بعدي مي‌روند، چرا شما تکنيک دو بعدي ديجيتال را انتخاب کرديد؟
دوبعدي (2D) نسبت به سه‌بعدي (3D) مزايايي دارد. در دوبعدي به تعداد کم‌تري نيرو نياز داشتيم، کار با سرعت بيش‌تري پيش مي‌رفت و در نهايت هزينه‌ها کم‌تر شدند.
تکنيک سه‌بعدي بسيار گران‌قيمت است و در ايران هم تا به امروز خوب انجام نشده. دليل آن هم بودجه‌ي سنگيني است که بايد براي آن در نظر گرفت. در اروپا هم اگر اين تکنيک خوب انجام مي‌شود به‌خاطر صرف هزينه‌ي بالا و مدت زماني است که براي کار گذاشته مي‌شود.
دوبعدي معمولاً به‌صورت دستي انجام مي‌شود و ما براي اولين‌بار در ايران آن را کامپيوتري کرديم. تکنيک دوبعدي ديجيتال اتفاق جديدي است.
- چه انيميشن‌هايي در دنيا به صورت دوبعدي ساخته شده‌اند؟
تمام کارهاي ديزني به صورت دوبعدي انجام مي‌شوند.
- آيا انتخاب اين تکنيک باعث نمي‌شد مخاطباني را که به انيميشن سه‌بعدي علاقه‌مند هستند از دست بدهيد؟
معتقدم بهتر است فناوري خودمان را داشته باشيم. همان‌طور که سينماي ما سبک خاص خودش را دارد، انيميشن ما هم بايد سبک خاص خودش را داشته باشد؛ سبکي که نشان‌دهنده‌ي فرهنگ ماست. به انيميشن‌هاي ژاپني نگاه کنيد. آن‌ها هم سبک خاص خودشان را دارند، از پيکسار و سه‌بعدي تبعيت نمي‌کنند و فرهنگ خودشان را ارائه مي‌دهند.
البته نکته‌اي که بايد به آن توجه کرد اين است: نوجوانان و ساير افرادي که براي تماشاي انيميشن مي‌آيند آن‌قدر غرق داستان مي‌شوند که به اين تفاوت تکنيک توجه نمي‌کنند.
- در كليله و دمنه، اول کلام را ضبط مي‌کرديد يا بعد از ساخت، انيميشن را دوبله کرديد؟
در انيميشن بسيار مهم است که شخصيت‌ها از ابتدا روح بگيرند، براي همين هم‌زمان کلام را هم ضبط مي‌کرديم.
- از نظر سختي‌هاي کار، ساخت انيميشن با فيلم‌هاي بزرگ‌سال چه تفاوتي دارد؟
اگر يک فيلم را در سه‌ماه فيلم‌برداري و كل پروژه را در پنج ماه جمع مي‌کنند، براي انيمشين پنج شش برابر اين مدت، زمان لازم است. طراحي، ساخت مجسمه‌هاي الکترونيکي، حرکت بر‌اساس برنامه‌ي کارگردان و تمام کارهاي ديگري که بايد انجام شوند چالش‌هايي هستند که در کار انيميشن با آن‌ها رو‌به‌رو هستيم. تمام اين سختي‌ها کار انيميشن را طاقت‌فرسا و در عين حال شيرين مي‌کند.
- استقبال مخاطبان کليله و دمنه از اين انيميشن چه‌طور بود؟
وقتي قرار است در مورد ميزان استقبال از يک فيلم يا انيميشن صحبت کنيم بايد آن فيلم يا انيميشن را با ساير فيلم‌ها و انيميشن‌هايي که از نظر تعداد سانس و سالن با هم برابر هستند مقايسه کنيم.
با توجه به اين‌که تعداد سالن‌ها و سانس‌هاي اکران ما بسيار کم‌تر از فيلم‌هاي رئال است استقبالي عالي انجام شد، طوري که حتي خود پخش هم انتظار چنين استقبالي را نداشت. به‌جز مخاطبان کليله و دمنه که کودکان دبستاني هستند، نوجوان‌ها و حتي خانواده‌ها هم به تماشاي اين انيميشن نشستند.
- چرا به انيميشن کم‌تر از فيلم‌هاي بزرگ‌سال سالن و سانس مي‌دهند؟
در فرهنگ کاري سينما‌هاي ايران هنوز براي تهيه‌کننده‌ها و فعالان اين عرصه و حتي براي خود خانواده‌ها هم جا نيفتاده است که جايگاه و ارزش کار براي کودک و نوجوان کجاست. سينما‌دار‌ها ترجيح مي‌دهند آن‌چه را که با آن انس گرفته‌اند ارائه بدهند چون از ريسک کار براي گروه سني‌اي که نمي‌دانند ميزان مخاطب و استقبال از آن چگونه خواهد بود نگرانند.
- چرا کار براي گروه سني کودک و نوجوان را انتخاب کرديد؟
همان زماني که انسان‌ها حس و شعور پيدا مي‌کنند و شروع به آموزش‌ديدن مي‌کنند زماني عالي براي تأثير‌پذيري است. فرد بزرگ‌سال را به‌سختي مي‌توان تغيير داد اما به کودک و نوجوان مي‌توان چيز‌هاي مفيد آموزش داد آن هم به صورت غير‌مستقيم که در نا‌خود‌آگاهشان بنشيند.
به کلاه‌قرمزي و ديزني نگاه کنيد؛ آن‌ها نسل‌هاي زيادي را با خود همراه کرده‌اند و افراد بسياري با آن‌ها بزرگ شده‌اند. اين افراد حتي زماني که بزرگ مي‌شوند باز هم با اين شخصيت‌ها هم‌ذات‌پنداري مي‌کنند و خاطراتشان را با آن‌ها مرور مي‌کنند. پس آموزش به اين گروه سني بسيار اهميت دارد و دغدغه‌ي ما هم ارتقاي سطح زندگي نوجوان‌هاست.
- خودتان در دوران کودکي و نوجواني چه انيميشن‌هايي را دوست داشتيد؟
دوران کودکي و نوجواني من به زماني بر‌مي‌گردد که خيلي از خانواده‌ها در خانه تلويزيون نداشتند و ما برنامه‌هاي تلويزيون را گهگاه در خانه‌هاي ديگر مي‌ديديم. اما اگر بخواهم به انيميشني که آن‌روز‌ها دوستش داشتم اشاره کنم بايد از موش و گربه و داستان‌هاي تن‌تن ياد کنم.
- حالا که کار کليله و دمنه به پايان رسيده است، آيا به پروژه‌ي بعدي فکر مي‌کنيد؟
بله، بيش‌تر از يک سال است که پروژه‌ي بين‌المللي داستان موش و گربه‌ي عبيد زاکاني را استارت زده‌ايم. اين کار به صورت مشترک با چند کشور انجام مي‌شود و چون اين‌بار امکانات مناسبي در اختيار داريم قرار است آن را به‌صورت سه‌بعدي ارائه دهيم.