فقط آقا عبدالله پشت دستگاه چاپ سیلک‌اسکرین ایستاده و آرام به سیگار روی لبش پکی می‌زند و از زیر عینک نزدیک‌بینش کیفیت چاپ روی سطل‌های ماست را نگاه می‌کند. آنقدر غرق کار شده که یادش نمی‌آید که دقیقا چه سالی بیمه شده و حدودی می‌گوید که 24سال را پر کرده است و تا 60سالگی فقط 2سال دیگر راه دارد.
از او می‌پرسم که آیا از طرح جدیدی که قرار است سن بازنشستگی را تا 65سال افزایش دهد، خبر دارد یا نه؟ که بی‌حوصله می‌گوید: نه! و ادامه می‌دهد: «از 15سالگی تو چاپخونه‌های مختلف هستم که فقط 24سالش رو بیمه‌ام و تمام امیدم این بود که 60سالگی از این کار خلاص می‌شم که حالا شما اومدی و می‌گی باید به‌جای 2سال، 7سال دیگه هم کار کنم؛ اینم از شانس ماست.»
اوقات آقا عبدالله را اول صبحی تلخ کرده‌ام و حالا سؤال‌های او شروع می‌شود که سر از جزئیات ماجرا دربیاورد، «با این کار سخت که رماتیسم کمترین مریضی ما میشه و سرطان ریه روی شاخشه و جزو مشاغل سخت باید باشه، حالا اضافه‌تر هم باید کار کنیم؛ این دیگه نوبره».
احمد، حبیب، کیارش و مدیر چاپخانه هم که دور ما جمع شده‌اند و می‌خواهند بدانند ماجرا چیست، می‌گویند که طرح واقعا به ضرر کارگران است و فقط می‌خواهند جلوی ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی را بگیرند.
کیارش که 37سال دارد و فقط 8سال است که از سوی کارفرما بیمه شده، می‌گوید: «کارگر، کارمند نیست که پشت میز بشینه و همه جور مزایا داشته باشه و سرحال و قبراق بازنشسته بشه، ما وسط انواع و اقسام آلودگی‌ها کار می‌کنیم و معلوم نیست که عاقبتمون چی بشه و چند سال زنده بمونیم، به فرض که تا 65سالگی کار کردیم و بیمه هم رد شد، چند سال قراره به ما مستمری بدن؟ 5 سال؟ 10 سال؟ عمر ما تازه اگر برسه به 70 سال. اصلا چرا می‌خوان این کار رو بکنن؟»
- اصل ماجرا چیست؟
اصل ماجرا این است که چندی پیش «احمد میدری» معاون وزیر رفاه از ارائه طرحی به دولت و مجلس برای افزایش سن بازنشستگی به 65سال خبر داده بود. او گفته بود: «اگر فکری برای صندوق‌های بازنشستگی نشود در آینده نزدیک با وضعیتی بحرانی روبه‌رو می‌شویم؛ مشابه وضعیتی که برای مؤسسه‌های مالی غیرمجاز به‌وجود آمد.» او راه‌حل خروج از این بحران را اینطور عنوان کرده بود: «پیشنهاد ما اضافه شدن سن بازنشستگی به میزان 6ماه در هر سال است.
در دولت و مجلس، طرح موضوع کرده‌ایم و امیدواریم در بودجه امسال، مجلس این مجوز را به ما بدهد که سن و سابقه را در بحث بازنشستگی تغییر دهیم.» البته این نخستین‌بار نیست که موضوع افزایش سن بازنشستگی مطرح می‌شود و در سال94 هم این موضوع به شکل دیگری در لایحه برنامه ششم توسعه از سوی دولت مطرح شده بود که باعث اعتراض تشکل‌های کارگری شد و درنهایت دولت کوتاه آمد و آن را حذف کرد. حالا خیلی از مشمولان بیمه تأمین اجتماعی مثل کارگران این چاپخانه نسبتا بزرگ در خیابان ظهیرالاسلام با این طرح مخالف هستند و می‌گویند که نه‌تنها نمی‌خواهند، بلکه نمی‌توانند که 5 سال بیشتر کار کنند.
- لغو چندین قانون ارفاقی کارگران با تصویب این طرح
«سعید احمدی» کارگر کارخانه ایران‌خودرودیزل و عضو شورای اسلامی کار که نزدیک به یک دهه سابقه فعالیت صنفی دارد و مطالبات حقوقی همکاران خود را در کارخانه دنبال می‌کند، هم یکی دیگر از مخالفان این ایده است. استدلال او این است که طرح فقط برای رفع مقطعی مشکلات صندوق بازنشستگی است و هدف دیگری ندارد؛
«این درست است که چون میزان استخدام‌ها کم و خروجی‌ها زیاد است، تأمین اجتماعی دچار مشکل شده و می‌خواهد با این روش تا حدی آنها را مرتفع کند اما این کار نه از نظر قانونی و نه اخلاقی درست نیست چون تمام موارد ارفاقی که قانونگذار در طول سالیان دراز برای کارگران تصویب کرده بود با این مصوبه لغو یا کمرنگ می‌شود.»
یکی از مواردی که با تصویب این طرح لغو می‌شود، قانون سخت و زیان‌آور بودن برخی مشاغل است؛ «الان در برخی مشاغل سختی کار به کارگران تعلق می‌گیرد و با 20سال کار امکان بازنشستگی دارند که اگر طرح مذکور تصویب شود، این قانون هم کارایی نسبی خود را از دست می‌دهد.»
احمدی می‌گوید که مجلس و دولت باید از اعضای تأمین اجتماعی و صندوق‌های دیگر بیمه نظرخواهی کنند چون این پول مشمولان است که نزد آنها ودیعه بوده و نتوانستند با آن درست کار کنند و حالا می‌خواهند به بازنشستگان فشار وارد کنند؛ «خلاصه ماجرا این است که صندوق‌های بازنشستگی با سوءمدیریت ورشکسته و در تابوت هم گذاشته شدند، ولی دولت نمی‌تواند این تابوت را در قبر بگذارد و می‌خواهد زمان بیشتری برایشان بخرد؛ همین و بس.»
- صندوق‌ها قرار است برای حداکثر 10سال مستمری بدهند
حالا با این حرف و حدیث‌ها که هر روز از گوشه و کنار دولت و مجلس درباره ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی و راهکارهای جلوگیری از آن شنیده می‌شود، بسیاری از بیمه‌شدگان ناامید و نگران هستند و می‌گویند که به چه امیدی باید حق بیمه پرداخت کنند. «حسین حبیبی» کارگر کشتیرانی والفجر و دبیر کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان تهران یکی از این افراد است. او منتقد جدی و سرسخت ایده افزایش سن بازنشستگی است و می‌گوید در سال94 هم که موضوع مطرح شد با آن مخالفت کرده است؛
«دولت عنوان می‌کند که سن امید به زندگی در ایران افزایش پیدا کرده و برای مردان به 72سال و برای زنان به 75سال رسیده است و ما باید مثل کشورهای توسعه یافته سن کار را افزایش دهیم. خب سؤال من این است که کجا امنیت محیط‌های کارگری شبیه آنجاست یا در کدام نهاد درمانی ما خدمات درمانی مشابه آنها ارائه می‌شود که از بیمه شده بخواهید سال‌های بیشتری را برایتان کار کند؟ نکته بعدی اینکه یعنی صندوق‌ها می‌خواهند فقط برای 7 یا نهایتا 10سال به بازنشسته‌ها خدمات ارائه بدهند؟ آیا این بین بیمه شده‌ها یأس و ناامیدی ایجاد نمی‌کند؟»
حبیبی تأکید دارد که سازمان تأمین اجتماعی باید امنیت شغلی در کار را افزایش دهد و جلوی تعدیل نیرو را بگیرد؛ «الان به‌قدری روان و کاملا عادی و بدون مشکل در بنگاه‌های خدماتی و اقتصادی تعدیل نیرو صورت می‌گیرد که تمام منابع پایدار درآمدی تأمین اجتماعی از بین رفته است. به‌نظرم دولت از سرچشمه مشکل را برطرف کند نه با این اقدامات موردی و مقطعی.»
یکی دیگر از انتقاداتی که فعالان تشکل‌های کارگری عنوان می‌کنند، بحث قانون بازنشستگی پیش از موعد است؛ قانونی که در دولت نهم و مجلس هشتم تصویب شد و در برنامه ششم توسعه هم آمده و باعث ورودی بیش از حد صندوق‌های بازنشستگی شده است. حبیبی به این نکته هم اشاره دارد: «جالب است که خودشان از سویی راهکارهای قانونی برای کاهش سن بازنشستگی ارائه می‌دهند که باعث تحمیل هزینه‌های سنگین به صندوق می‌شود و از سوی دیگر طرح‌های جدید برای افزایش سن بازنشستگی اعلام می‌کنند.» او می‌گوید که به جای این کارها دولت به فکر پرداخت بدهی 140هزار میلیارد تومانی خود به تأمین اجتماعی باشد و اجازه دهد سازمان کارش را خارج از فضای سیاسی دنبال کند.
- کارگران را استثنا کنید
انتقادها به ایده جدید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی خیلی زیاد است. بسیاری از بیمه‌شدگان از چند و چون ماجرا بی‌خبرند و پیکان انتقاد خود را به سمت دولت گرفته‌اند، برخی دیگر می‌گویند که باید کارگران در سایر مشاغل از این طرح مستثنا شوند و نباید با آنها مانند سایر مشمولان رفتار شود. رحیم عبداللهی، کارگر بخش تعمیرات راه‌آهن یکی از این کارگرهاست. او می‌گوید کارش کاملا یدی است و اخیرا مجبور شده بیشتر کار کند.
رحیمی معتقد است کسانی که چنین تصمیماتی می‌گیرند آشنایی درستی با فضای کارگری ندارند؛ « الان من طبق قانون باید 12ساعت کار و 24ساعت استراحت کنم اما حالا به‌دلیل کمبود نیرو برعکس شده و 24ساعت کار می‌کنیم و 12ساعت استراحت و اگر هم مخالفت کنم، اخراج می‌شوم، بعد با این اوضاع سختی کار، به‌جای اینکه تسهیلات بهتری برامون قائل بشن می‌گن که باید 5 سال هم بیشتر کار کنیم.»
عبداللهی که 2سال و نیم تا 60سالگی و بازنشستگی راه دارد، می‌گوید: اگر فردی توانایی کار کردن را داشته باشد، قطعا ترجیح می‌دهد در محیط کار مفید باشد تا در خانه بیکار بنشیند؛ «باید شغل‌های سخت رو از این قانون استثنا کنن. باید فرقی بین کارگران که معمولا مشاغل سختی دارن با دیگران وجود داشته باشه.
کسی که صبح پشت میز میشینه و ظهر به خونه میره و از یک خودکار سنگین‌تر بلند نکرده، 60سالگی تازه اول دوران میانسالیشه.» اگرچه ایده افزایش سن بازنشستگی هنوز در ابهام است و اعضای کمیسیون اجتماعی مجلس با آن مخالفت کرده‌اند اما در حد همین طرح موضوع هم بسیاری از بیمه‌شدگان به‌خصوص کارگران را نگران کرده است؛ نگرانی که حالا رنگ شایعه هم پیدا کرده و هر روز نکته جدیدی به آن اضافه می‌شود.
- مخالفت کمیسیون اجتماعی مجلس با افزایش سن بازنشستگی
عبدالرضا عزیزی، رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی درباره افزایش سن بازنشستگی به 65سال گفت: این طرح پس از بررسی از سوی کمیسیون اجتماعی پارلمان رد و از دستور کار خارج شد البته اعضای کمیسیون معتقد هستند هر اقدامی که انجام می‌شود باید منافع بیمه‌شده درنظر گرفته شود.
درصورتی هم که قرار باشد سن بازنشستگی افزایش یابد این قانون نباید شامل افراد در حال خدمت شود، بلکه این قانون درباره کسانی که پس از تصویب قانون استخدام می‌شوند، اجرا شود در نتیجه شخص با آگاهی استخدام شده و می‌داند که سن بازنشستگی 65سال است.