«بزرگ‌ترین مسئولیت نظام بهداشت و درمان این است که به حقوق بیماران در مراکز درمانی توجه کنیم. یکی از این حقوق احترام گذاشتن به باور بیماران است، هر کس با هر باوری که دارد باید امکان گرفتن خدمت داشته باشد. این موضوع در دستور کار دانشگاه‌های علوم پزشکی است که در اجلاس روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز مورد تأکید واقع شده است.
بر همین اساس به همه دانشگاه‌ها ابلاغ شده که با وجود کمبودهای موجود باید شخصیت و کرامت بیماران حفظ شود.»
اواخر اردیبهشت‌ماه امسال بود که دکتر کامران باقری لنکرانی، وزیر بهداشت، ضمن بیان این جملات، از طرح جداسازی کادر درمانی و بیماران براساس طرح انطباق جنسیتی در بیمارستان‌های کشور خبر داد. با این‌حال، اواسط آبان‌ماه سال‌جاری بود که اعلام شد تنها بیمارستان تخصصی زنان به‌عنوان نخستین بیمارستان عمومی بانوان افتتاح می‌شود.
بیمارستان مهدیه در حوالی میدان شوش تهران، در ابتدا ملک موقوفه‌ای بود با وسعت 29هزار متر و با هدف درمان بیماری‌های زنان. تا همین اواخر هم این بیمارستان، تنها بیمارستان تخصصی زنان بود که حتی دانشجوی پزشکی مرد هم در آن حضور نداشت؛ اما اکنون، بنا به پیشنهاد رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، علاوه بر اینکه تمام تخصص‌های دیگر هم علاوه بر متخصصان زنان و نازایی، در این بیمارستان جذب شده‌اند و تمام پرسنل درمانی و خدماتی این بیمارستان از جمله پرستار، مددکار، روان شناس، خدمه و حتی کادر پزشکی اورژانس – البته به جز نیروهای پشتیبانی مانند حراست- را زنان تشکیل می‌دهند تا اولین گام برای تأسیس اولین بیمارستان «عمومی کاملا زنانه» تهران برداشته شود.
اگرچه تاکنون بیش از یک میلیارد تومان برای بازسازی و آماده‌سازی این بیمارستان هزینه شده است اما هنوز امکانات بیمارستان به حدی نرسیده که بتوان آن‌را رسما یک بیمارستان «جنرال» یا عمومی که همه بخش‌های تخصصی را داشته‌باشد، نامید.
بیمارستان مهدیه در حال حاضر دارای تخصص‌های مختلف زنان و زایمان، قلب، غدد، گوارش، گوش و حلق و بینی، اعصاب، ارتوپدی و انواع خدمات تخصصی جراحی مانند جراحی عمومی و جراحی پلاستیک است. علاوه بر این با توجه به این که در حال حاضر برنامه مدون و مرکزی در جهت پاسخگویی و رفع مشکلات زنانی که مورد خشونت جامعه و خانواده قرار می‌گیرند، وجود ندارد، مرکز مشاوره و آسیب‌شناسی رفتاری زنان با گرایش «خشونت‌های خانوادگی» هم در این بیمارستان شروع به فعالیت می‌کند.
مشکلات قدیمی
اما برای این بیمارستان 124 تختی که مثل تمام بیمارستان‌های آموزشی دیگر هنوز هم با مشکلات طرح خودگردانی دست‌وپنجه نرم می‌کند، تبدیل به احسن شدن کار آسانی نیست.
در حالی که حاصل طرح خودگردانی بیمارستان‌ها اخذ پول بیشتر از مردم و در نتیجه مشکلات بیشتر اقشار کم‌درآمد بوده و هست، دکتر مهرداد ایزدی، رئیس بیمارستان مهدیه در ارتباط با مشکلات این بیمارستان که شاید با اجرای طرح انطباق، بیشتر خودش را نشان دهد، این‌طور می‌گوید: الان بیمارستان‌های آموزشی و دانشگاهی مشمول طرح خودگردان هستند؛ یعنی از محل درآمد خودشان اداره می‌شوند و دولت فقط حقوق پرسنل رسمی را پرداخت می‌کند چون سایر هزینه‌های پرسنل به عهده خود بیمارستان است.
البته در حال حاضر بیمارستان مهدیه 3نوع استخدام رسمی، طرحی و شرکتی دارد. نیروهای رسمی تحت نظر دولت بوده و نیروهای طرحی که عموما پرستاران هستند هم تعدادشان محدود است، اما در شرایطی که حتی مسئولان نظام بهداشت و درمان از نبودن یک تعرفه واقعی برای هزینه‌های درمانی گله‌مند هستند و سرانه درمان را واقعی نمی‌دانند، شاید تأمین‌کردن تمام هزینه‌ها از طریق بیماران مراجعه‌کننده به بیمارستان بعید به‌نظر برسد.
دکتر ایزدی در این‌باره معتقد است: با وجود طرح خودگردان وقتی ما به فکر جنرال کردن یک بیمارستان می‌افتیم، باید فکر مخارجش هم باشیم چون ما مطمئن نیستیم که در ابتدای کار می‌توانیم به اندازه کافی بیمار زن جذب کنیم.
وی در ادامه می‌گوید: از آنجا که بیمارستان مهدیه در منطقه جنوبی تهران واقع شده است حتی ما مطمئن نیستیم بتوانیم متخصصانی که گرفتیم را راضی کنیم تا به چنین منطقه محرومی بیایند و مسلما وقتی ما نتوانیم توقعات متخصصان را- که اکثرا تیپ جوان هستند- جلب کنیم، مسلما اینجا نخواهندماند و طرح معلق می‌ماند، پس باید ردیفی از بودجه برای چنین بیمارستانی قائل شوند تا بتوانیم نیروهایمان را نگه داریم.
البته به گفته دکتر ایزدی، از طرف دانشگاه به این بیمارستان کمک‌هایی شده، از قبیل فرستادن پرسنل رسمی که مخارجشان به عهده دولت است و بلافاصله اضافه می‌کند: به علت اینکه بیشتر اقشار محروم به این بیمارستان مراجعه می‌کنند و از آنجا که بیمارستان‌های خودگردان باید با اخذ پول از بیمار هزینه‌های خود را تأمین کنند، وقتی بیشتر مراجعان با در دست گرفتن دفترچه بیمه و با شرایط بد اقتصادی مراجعه می‌کنند، بیمارستان مسلما نمی‌تواند فقط به پولی که از بیماران می‌گیرد دل ببندد.
با این‌حال، سؤال این جاست که در این شرایط، طرح انطباق و زنانه-مردانه‌کردن بیمارستان‌ها چقدر می‌تواند تحقق پیدا کند؟ رئیس بیمارستان مهدیه در این باره می‌گوید: اگر ما در آغاز کمک شویم و مردمی که این بیمارستان را می‌شناسند و طالب آن هستند، مراجعه کنند، شاید بتوانیم گلیم خودمان را از آب بیرون بکشیم، ولی در ابتدا این کار خیلی سخت است چون با درآمدی که داریم به سختی می‌توانیم کادر بیمارستان را راضی نگه داریم.
اول آموزش، بعد درمان
دکتر ایزدی می‌گوید: به همه این مشکلات، مسائل مربوط به آموزش را هم باید اضافه کرد. بیمارستان مهدیه از جمله بیمارستان‌های آموزشی است که بیماران آن، با وجود راضی بودن از پرسنل زن در بیمارستان، از خدمات ناکافی علاوه بر معاینات مکرر انترن‌ها ناراضی هستند.
یکی از این بیماران می‌گوید: از این که پرسنل این بیمارستان زن هستند احساس آرامش بیشتری می‌کنیم ولی از آنجا که این بیمارستان آموزشی است، به غیراز متخصصان، انترن‌ها و دانشجویان مدام ما را مورد معاینه قرار می‌دهند و این برای ما آزار‌دهنده است. او می‌گوید: ما حتی حق اعتراض هم نداریم، چون درصورت اعتراض به ما می‌گویند اول آموزش بعدا درمان.
یکی دیگر از این بیماران که از خدمات‌دهی این بیمارستان ناراضی است، می‌گوید: در شبانه‌روز فقط یک خدمه برای نظافت تخت و کارهای دیگر می‌آید به‌طوری که ما کار خدمه را هم باید انجام دهیم.
به عقیده او، تنها حسن این بیمارستان فقط در داشتن پرسنل زن است وگرنه مشکلات اساسی دیگری دارد که اصلا به آن توجه نمی‌شود و حتی اکثر تخت‌های این بیمارستان شکسته هستند.
دکتر ایزدی هم با بیان اینکه وجود انترن‌ها در بیمارستان، همچنین جوان بودن متخصصان شاغل در این مرکز برای بیماران نارضایتی به همراه دارد، به تصورات غلط درباره پزشکان زن اشاره می‌کند و می‌گوید: پزشکان زن شاید از نظر مردم مشغله‌های زیاد فکری داشته باشند به‌طوری که نتوانند از پس کارهای سخت پزشکی بر‌آیند ولی اعتقاد ما این نیست و معتقدیم که پزشکان زن نیز می‌توانند همانند متخصصان مرد از پس خدمات پزشکی بر‌آیند و از نظر قضاوت چیزی که ما می‌بینیم این است که هیچ کمبودی در این زمینه وجود ندارد.
بیماران مراجعه‌کننده به بیمارستان مهدیه، از خدمات‌دهی توسط پرسنل زن احساس رضایت می‌کنند و حتی خیلی از آنها خواستار حمل و جابه‌جایی توسط پرسنل زن هستند، اما با این وجود مشکل به‌نظر می‌آید که یک خدمه زن بتواند از عهده جابه‌جا کردن بیمار بر‌آید. با این اوصاف، دکتر ایزدی می‌گوید: ما برای خدمات پرستاری از قبیل حمل کردن بیمار به‌دنبال تجهیز کردن برانکارد‌هایی هستیم که حمل بیمار با آن راحت باشد و فشار از روی پرسنل برداشته شود.
اورژانس فقط زنانه نیست
با وجود این که بیمارستان مهدیه، یک بیمارستان جنرال زنان است، آیا اگر یک بیمار اورژانسی بدحال به آن مراجعه کند، او را پذیرش نمی‌کنند؟ رئیس بیمارستان به این سؤال این‌طور پاسخ می‌دهد: از نظر پذیرش بیماران اورژانسی مرد هیچ‌گونه محدودیتی در آن وجود ندارد. دکتر ایزدی با بیان این مطلب ادامه می‌دهد: با توجه به این که اورژانس بیمارستان مهدیه مربوط به زنان است ولی ما سعی کرده‌ایم اورژانس عمومی را نیز فعال کرده و بیماران تصادفی را نیز پذیرش کنیم، به‌طوری که اقدامات اولیه و لازم را روی بیمار انجام می‌دهیم و اگر بیمار قابلیت جابه‌جایی داشت برایش از بیمارستان‌های دیگر پذیرش می‌گیریم.
طبق برآوردهای به عمل آمده بیش از 90 درصد مردم پس از مراجعه به بیمارستان مهدیه احساس رضایت می‌کنند که به گفته رئیس بیمارستان این نشان‌دهنده میزان رسیدگی و توجه پرسنل به بیماران است. البته وی ادامه می‌دهد: بیش از 50 درصد بهبودی بیمار به اخلاق پرستاران بستگی دارد، بنابراین باید این فرهنگ را در بیمارستان رواج دهیم که با بیماران برخورد خوبی داشته باشیم چون یکی از علت‌های موفقیت در بیمارستان رفتار درست با بیمار است.
بیمارستان مهدیه در دنیا هم نمونه‌هایی دارد. در نقاط مختلف دنیا بیمارستان‌‌هایی مخصوص زنان وجود دارد، اما آیا طرح انطباق باید صددرصد اجرا شود و همه بیمارستان‌ها یا بخش‌ها باید زنانه یا مردانه باشند؟دکتر ایزدی ضمن بیان این که اصلا لزومی به اجرای گسترده این طرح نیست، چون قداست پزشکی در نهاد تک‌تک پزشکان است، می‌گوید: اما بالاخره در شهری به این گستردگی شاید گروهی از زنان وجود داشته باشند که فقط برای مراجعه به پزشک زن آمادگی داشته باشند و هدف ما هم احترام گذاشتن به همین قشر هر چند محدود است.
به گفته وی، اگر دولت بتواند در هر استانی یک بیمارستان با این طرح راه‌اندازی کند، کافی‌است چون با این تعرفه‌های غیر‌استاندارد و طرح خودگردان نمی‌توان بیمارستان‌ها را به سوی طرح انطباقی هدایت کرد.