پس اگر بشنوید یک قاضی متهمی را که کیلومترها آنطرف‌تر و در شهر دیگری است، از طریق ویدئو کنفرانس و به‌صورت آنلاین بازجویی کرده نباید زیاد تعجب کنید؛ چراکه قوانین جدید این اختیار را به قضات داده تا از شیوه‌های نوین و امروزی استفاده کنند؛ مثل اتفاقی که چند روز قبل در اراک افتاد. مجرمی که از مدت‌ها قبل در زندان این شهر نگهداری می‌شدبه خاطر جرمی که در شهر یزد مرتکب شده بود، به‌صورت آنلاین و با استفاده از ویدئوکنفرانس بازجویی شد.
چندی قبل قاضی شعبه 101دادگاه کیفری 2یزد، در جریان بررسی پرونده‌ای پی برد یکی از متهمان تحت تعقیب، از مدت‌ها قبل به اتهام دیگری در اراک دستگیر شده و در زندان این شهر نگهداری می‌شود. بازجویی از این متهم در پرونده جدید ضروری بود و او باید هر طور که شده از اراک به یزد منتقل می‌شد تا از او تحقیق شود اما انتقال این زندانی از اراک به یزد مشکلات زیادی را به همراه داشت.
این کار هم هزینه زیادی به همراه داشت و هم ممکن بود در بین راه اتفاقی برای او بیفتد یا حتی اینکه بتواند از دست مأموران فرار کند. در این شرایط، قاضی پرونده تصمیم گرفت از شیوه‌ای نو استفاده کند و به جای انتقال متهم از اراک به یزد با استفاده از ویدئوکنفرانس از راه دور از او بازجویی کند.
این اجازه را قوانین جدید نیز به قضات داده است اما عملی کردن آن نیاز به تجهیزات ویژه‌ای داشت. عباس عسگری، مدیر روابط عمومی اداره کل زندان‌های استان مرکزی به همشهری می‌گوید: «انجام بازجویی به‌صورت آنلاین پیش از این سابقه نداشت اما وقتی با درخواست قاضی پرونده مواجه شدیم به دستور مدیرکل زندان‌های استان مرکزی تصمیم گرفتیم با استفاده از امکاناتی که داریم این کار را اجرا کنیم.» وی ادامه می‌دهد:
«با اینکه امکانات ویدئوکنفرانس در دادگاه وجود نداشت اما قاضی پرونده به سالن کنفرانس سازمان زندان‌ها در یزد که مجهز به خط اینترنت است، رفت و ما هم متهم را به سالن کنفرانس سازمان زندان‌های اراک منتقل کردیم و بازجویی انجام شد.»
- متهم در دادگاه بدون قاضی
وقتی مأموران بدرقه زندان متهم 50ساله را که به اتهام نگهداری مواد‌مخدر زندانی است به محل محاکمه منتقل می‌کردند او فکر همه جور دادگاهی را می‌کرد به‌جز دادگاهی که آنلاین باشد. او وقتی متوجه شد قاضی‌ای که قرار است از او بازجویی کند در یزد است، متعجب شد.
عسگری در این‌باره می‌گوید: «متهم فکر می‌کرد مثل همه دادگاه‌ها مقابل قاضی می‌نشیند و از او تحقیق می‌شود اما وقتی مأموران او را به سالن کنفرانس منتقل کردند و قاضی را در مانیتور روبه‌رویش دید، خیلی تعجب کرد.» اما این محاکمه جالب با همه تشریفات معمول در دادگاه‌ها برگزار شد و آنطور که مسئول روابط عمومی زندان‌های استان مرکزی می‌گوید همه‌‌چیز عادی بود: «قاضی، پرونده متهم را از طریق دوربینی که ما داشتیم می‌دید و متهم هم قاضی را از طریق مانیتوری که روشن بود، نگاه می‌کرد. قاضی همه تشریفات قضایی را که لازم بود انجام داد و به متهم تفهیم اتهام و سؤالاتش را مطرح کرد. متهم نیز به تک‌تک سؤالات جواب داد که این محاکمه حدود 20دقیقه طول کشید.»
این شیوه نوین محاکمه باعث شد بدون صرف هزینه و هیچ خطری متهم دقایقی بعد از بازجویی دوباره به زندان منتقل شود. عسگری می‌گوید: «اگر قرار بود این متهم را از اراک به یزد منتقل کنیم باید چند مأمور همراه او می‌رفتند و این کار برای دستگاه قضایی هزینه‌بر بود اما با استفاده از این شیوه هیچ هزینه‌ای به قوه قضاییه تحمیل نشد و بعد از پایان جلسه بازجویی او به زندان منتقل شد.»
اما آنطور که این مسئول سازمان زندان‌ها می‌گوید این آخرین محاکمه آنلاین نخواهد بود و زیرساخت‌هایی که در سازمان زندان‌ها وجود دارد، این امکان را به قضات می‌دهد که متهمان را از راه دور محاکمه کنند. او می‌گوید: «ما می‌توانیم امکانات لازم را برای استفاده از ویدئوکنفرانس در اختیار قضات قرار دهیم و درصورتی که آنها درخواست کنند و مجوز لازم صادر شود، باز هم شاهد محاکمه‌های آنلاین خواهیم بود.»
- باید به‌روز باشیم
فلاح‌زاده، رئیس شعبه 101دادگاه کیفری یک استان یزد، همان قاضی‌ای است که به‌طور آنلاین از متهم بازجویی کرد. او در گفت‌وگو با همشهری جزئیات بیشتری از این بازجویی جالب را بازگو کرد.
- چه ضرورتی باعث شد از بازجویی آنلاین استفاده کنید؟
وقتی متهمی در استان دیگری نگهداری می‌شود چه لزومی دارد که برای انتقال او هزینه و زمان زیادی صرف شود؟ ممکن است در راه خطراتی متهم و مأموران بدرقه را تهدید کند؛ به همین دلیل وقتی متوجه شدیم که امکانات بازجویی به‌صورت آنلاین وجود دارد، تصمیم به این کار گرفتیم.
- این ایده چطور به ذهن‌تان رسید؟
وقتی در همه‌جا از امکانات روز و پیشرفته استفاده می‌کنند، چرا ما این کار را نکنیم؟ در موادی از قانون آیین دادرسی کیفری، قانونگذار این اختیار را به قضات داده تا در مواردی از وسایل الکترونیکی استفاده کنند. یکی از این موارد، بازجویی با استفاده از ویدئوکنفرانس است.
- در چنین شیوه‌ای اگر متهم از پاسخ به سؤالات شما طفره برود، چه می‌کنید؟
در جایی که متهم قرار دارد، مأموران بدرقه زندان حضور دارند و هم صدا و هم تصویر متهم به‌صورت آنلاین برای قضات پخش می‌شود. متهم در پاسخ دادن به سؤالات آزاد است اما اگر مشکل خاصی اتفاق بیفتد، مأموران حضور دارند.
- معمولا در پایان بازجویی یا محاکمه، متهم و حاضران در جلسه باید صورتجلسه‌ای را امضا کنند. شما در بازجویی آنلاین چطور از متهم امضا گرفتید؟
برای این کار هم راهکارهای مختلفی پیش‌بینی شده است؛ یکی از آنها استفاده از امضای الکترونیکی است. راهکار دیگر هم ارسال صورتجلسه به زندان محل نگهداری متهم برای امضاست.