چرا قرارداد نفتی با روس‌ها مهم است؟ حضور بلندمدت روسیه در صنعت نفت ایران چه تبعاتی دارد؟ «نفت» تاریخ پر پیچ و خمی دارد. نفتی را که انگلیسی‌ها، پنجم خرداد 1287شمسی در مسجد‌سیلمان کشف کرده بودند سال‌ها بین شرکت‌های مختلف انگلیسی و آمریکایی دست به‌دست شد و به ملی شدن صنعت نفت ایران رسید.
از قرارداد موسوم به کنسرسیوم گذشت و در ایستگاه انقلاب و جنگ تحمیلی ایستاد. از دوره سازندگی و تا به امروز هم شرکت‌های انگلیسی-هلندی شل، توتال فرانسه و انی ایتالیا چندین میدان نفتی و گازی را در ایران توسعه دادند اما هیچ وقت یک شرکت روسی عهده‌دار مسئولیت توسعه میادین نفتی ایران نشده بود.
هر چند لوک اویل روسیه قبل از تحریم‌ها، بلوک اناران را کشف کرده و نام گازپروم روسیه برای شکستن تحریم‌ها در دهه 90میلادی کنار نام توتال فرانسه نوشته شده بود. اکنون فصل روس در صنعت نفت ایران آغاز شده است.
1. شرکت زاروبژنفت روسیه (با سهم 80درصدی) به همراه شرکت خصوصی دانا انرژی (با سهم 20درصدی) هفته گذشته قرارداد 742میلیون دلاری توسعه میادین نفتی پایدار غرب و آبان در استان ایلام را با شرکت ملی نفت ایران امضا کردند تا تولید نفت از این میادین در حال تولید را بالا ببرند. این قرارداد 10ساله است که قابلیت تمدید تا 20سال را هم دارد. قرار است تولید نفت به‌صورت تجمیعی از این دو میدان، در مدت 10سال به 67میلیون بشکه برسد.
اگر این قرارداد بسته نمی‌شد میادین پایدار غرب و آبان مجموعا 38میلیون بشکه در 10سال آینده نفت تولید می‌کردند. با انعقاد این قرارداد وزارت نفت انتظار دارد تا تولید نفت این دو میدان به 105میلیون بشکه در مدت 10سال برسد که با قیمت‌های امروز نفت می‌تواند 4میلیارد دلار برای ایران درآمد ایجاد کند. این اما صورت مسئله است. در بطن این قرارداد چه می‌گذرد؟
2. امضای قرارداد با شرکت‌های نفتی روس، که به زودی یکی دیگر از این قراردادها امضا خواهد شد، زنگ خطر مهمی برای شرکت‌های نفتی غربی است. شکل جدید قراردادهای نفتی ایران، به شرکت‌های طرف قرارداد اجازه می‌دهد تا برای دوره 20ساله در میادین نفتی ایران بمانند. ناگفته پیداست که اگر صنعت نفت ایران به تکنولوژی روس عادت کند،
تغییر آن دشوار است و سال‌ها زمان نیاز دارد. پس اگر شرکت‌های بین‌المللی غربی تحت‌تأثیر سیاست‌های دور از نزاکت سیاسی ترامپ، حاضر به امضای قرارداد با صنعت نفت ایران نباشند خود را از یکی بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر نفتی دنیا محروم کرده‌اند. تبعات اقتصادی و سیاسی این ماجرا برای دیپلمات‌های اروپایی روشن است.
3. راهبرد ایران برای امضای قراردادهای توسعه نفتی با روس‌ها، در شرایطی که غربی‌ها حاضر نشده‌اند در ایران کار کنند نادرست نیست. دولت روحانی در توسعه میادین نفتی در 5سال گذشته کارنامه ضعیفی دارد. درست که علتش را باید در سیاست خارجی و فشار آمریکایی‌ها جست‌وجو کرد اما به هر حال نتیجه‌اش به ضرر کشور بوده است.
بارها گفته‌ام که اگر حداکثر در 10سال آینده نتوانیم میادین نفتی و گازی‌مان را به شکل جدی توسعه دهیم، ممکن است با مشکلات استراتژیکی روبه‌رو شویم. این یک موضوع امنیت ملی واقعی است. سالی بین 200تا 300هزار بشکه به‌طور طبیعی و به‌خاطر پیری مخازن نفتی، از تولید نفت ایران کم می‌شود.
اگر ما نتوانیم آن را جبران کنیم و حتی تولید نفت‌مان را افزایش دهیم 10سال بعد صادرات امروز را هم نخواهیم داشت و با افزایش جمعیت در این کشور وابسته به پول نفت، معلوم نیست چطور می‌توان هزینه‌های کشور را تأمین کرد. آیا این هشدار کافی نیست؟!
4. وزیر نفت معتقد است که شرکت‌های روس، فناوری لازم برای بالا بردن افزایش ضریب بازیافت مخازن نفتی ایران را در اختیار دارند. وزارت نفت مایل است شرکت‌های نفتی مختلف اروپایی، روس، چینی، آسیایی و حتی آمریکایی (فرض آمریکایی‌ها فعلا محال است) در توسعه میادین نفتی ایران حضور داشته باشند. این سیاست درست و مبتنی بر امنیت ملی است. اما اگر غربی‌ها نیامدند چه؟ هرگز نباید معطل کرد. چه، معلوم نیست 10سال بعد نفت ارزش امروز را داشته باشد.
به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در دنیا و حتی در کشورهای نفت‌خیز نگاه کنید؛ عربستان برنامه5/9 گیگاواتی برای تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال 2023 دارد. آلمان می‌خواهد تا سال2030، 65درصد از انرژی کشورش را از انرژی‌های پاک تجدیدپذیر تأمین کند. واقعا زمانی برای ایستادن و تولید نکردن نفت و گاز نداریم!
5. روس‌ها نخستین گام را در صنعت نفت ایران برداشته‌اند. گام‌های بعدی هم در راه است. به‌نظر می‌رسد روابط سیاسی نزدیک ایران و روسیه وارد مرحله روابط راهبردی اقتصادی شده است. روس‌ها هم مانند ایران، توسط غربی‌ها تحریم شده‌اند. همکاری نفتی ایران و روسیه در شرایط تحریم شرکت‌های غربی، حتی اگر انتخابی نباشد، فرصتی است که باید به خوبی از آن استفاده کرد. فقط باید باهوش بود. ایران در دوره‌ای با اتحادیه جماهیر شوروی قرارداد فروش گاز بست و ذوب‌آهن را از آنها گرفت. بعد اروپایی‌ها با پای خودشان به ایران آمدند و کارخانه فولاد را ساختند. نفت ابزار مهمی برای بازی‌های بین‌المللی است. فقط باید با هوش بود...