«فساد مثل اژدهای هفت‌سر افسانه‌هاست؛ در افسانه‌ها، یک سر اژدهای هفت‌سر را که می‌زنی، با 6سر دیگر حرکت می‌کند؛ از بین بردنش آسان نیست. فساد این‌جوری است؛ برخورد و زورآزمایی با آن کسانی که درون جامعه منتفع از فسادند کار بسیار سختی است.» کار سخت شهردار تهران در طول 6ماه گذشته برخورد و زورآزمایی با فساد بود.
او به‌منظور دستیابی به یکی از مهمترین اهدافش، توانست گام‌های بزرگی بردارد. گام‌هایی که تا به امروز ادامه دارد و او همچنان در کسوت شهردار تهران بر آن پافشاری می‌کند. در طول 6ماه گذشته، شهرداری تهران روندی تازه به‌کار گرفت. روندی که 7چالش اساسی در پیش داشت و برای رفع آنها نیز اقدامات بسیاری صورت گرفت.
اگرچه محمدعلی نجفی در 18مرداد‌ماه هنگامی که به‌عنوان شهردار تهران برگزیده شد، گفت که «از همان روز اول جامه سیاسی از تن درمی‌آورم و جامه خدمت خواهم پوشید.
شهردار باید موضعی فراجناحی داشته باشد.» اما درست زمانی که نجفی جامه سیاسی از تن به درآورد، رقیبان بالقوه‌اش قبای سیاسی به تن کردند. مردانی که همچنان راه پاستور را از بهشت می‌بینند، بر همان طبل می‌کوبند که پیش از این. این داستان ادامه خواهد داشت. نجفی همچنان شهردار است و عهدی که بسته همچنان باقی است. اگرچه استعفا کرده اما هنوز شورای شهر استعفای او را نپذیرفته و این به‌معنای آن است که او همچنان کلید شهر را در اختیار دارد.
- بودجه و اقتصاد شهری
روزی که نجفی شهرداری تهران را در اختیار گرفت، بودجه آن 18هزار میلیارد تومان بود. اما بدهی این نهاد بالغ بر 52هزار میلیارد تومان. ساخت‌وساز در تهران مثل همه‌جای کشور راکد بود و 70درصد منابع درآمدی تهران از دست رفته. بنابراین او برای رفع این چالش در گام اول تلاش کرد تا بتواند، در جست‌وجوی منابع مالی جدید برآید. مهمترین گام شهردار استفاده از سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی است. دو سفر او به کره و لهستان آغازی برای رفع این چالش بود که نجفی توانست از پس آن برآید.
- نیروی انسانی و نهادهای ناکارآمد
63 هزار نیروی انسانی در شهرداری مشغول به‌کار هستند. برخی از اعضای شورای شهر آن را تا 110هزار نفر نیز می‌دانند. نجفی پیش‌تر گفته بود که «شهرداری تهران، اداره کار نیست که همه را بتوان در آن مشغول به‌کار کرد.» اما گویا پیش‌تر از او چنین اتفاقی افتاده بود. در تازه‌ترین اظهارنظر شهردار تهران، او اعلام کرده بود که نزدیک به 2700نفر در شهرداری تهران بدون آنکه حضور داشته باشند حقوق دریافت می‌کنند.
- انتصابات
آنگونه که نجفی گفته بود، قرار بر این بود که او جامه سیاسی از تن به درآورد. قرار بود فراجناحی باشد و با نگاه تخصصی شهر را مدیریت کند. شورای شهر هم با چنین تلقی‌ای به او رأی داد. در جریان انتصابات اگرچه نجفی بر عهدش یعنی به‌کارگیری نیروهای جوان و زنان استوار ماند، اما رقبای سیاسی زبان از کام درآوردند. به شهردار تاختند و از او خواستند تا به سنت همه مدیران پیش از خود، مدیریت اتوبوسی را در دستورکار قرار دهد. اما نجفی با کمترین تغییرات سعی کرد با تکیه بر بدنه کارشناسی موجود در شهرداری تهران این شهر را در روزهای گذشته و در زمان 6ماه فعالیت اداره کند.
- طرح‌های نو
مهمترین اتفاق در نیمه دوم سال 96تهران، در دستان نجفی بود. گام بزرگ او برای نوسازی بافت فرسوده زمانی که با دولت هم‌آواز شد، رخ داد. «طرح ملی بازآفرینی شهری» در تهران و در منطقه 17 آغاز شد. پس از آن اقدامات اولیه برای هوشمند‌سازی شهر در پایتخت شروع شد. مجموعه فعالیت‌های استارتاپی که در همین 6ماه رونق گرفت، از یک‌سو و راه‌اندازی چندین اپلیکیشن در حوزه شهری از جمله اقداماتی بود که می‌تواند افق پیش‌روی شهری که نجفی آن را اداره می‌کند، نشان دهد.
- خدمات‌رسانی‌جاری
روزانه بیش از 7500 تن زباله در تهران تولید می‌شود. روزانه بیش از 20میلیون سفر شهری در این شهر رخ می‌دهد خدمات‌رسانی جاری به پایتخت یک جریان دائمی است که فرقی نمی‌کند شهردار تهران اصولگرا باشد یا اصلاح‌طلب. این شهر نیازمند خدمات دائمی است. حمل‌ونقل و ترافیک هم مشکل دیگر شهر بود. مدیرانش توانستند در زمینه مترو، خدمات بهتری ارائه کنند و سهم بیشتری در جابه‌جایی شهروندان به‌ویژه در مترو به‌دست آورند.
- بحران‌های شهری
آلودگی هوا و ترافیک هم از جمله مشکلاتی است که این شهر سال‌ها با آن درگیر بوده. اما بحران همیشه در سایه تهران، زلزله است. 2ماه پیش تهران لرزید. نه یک‌بار بلکه دوبار. مهمترین گام شهرداری، آزادسازی سوله‌های بحران، به‌عهده گرفتن مسئولیت مدیریت بحران پایتخت و تجهیز بسیاری از نقاط تهران به خدمات آنی و فوری بود.
- همکاری با نهادها
درست از همان روزی که نجفی به‌عنوان شهردار انتخاب شد، سخن از عدم‌تأیید او توسط نهادهای نظارتی به‌میان آمد. بعد از ابلاغ حکم رسمی، نجفی بار دیگر دچار چالش تازه شد. «نجفی ممنوع‌التصویر است» اما صداوسیما خیلی زود این شایعه را نیز پایان داد. ماجرای محرومیت‌های گسترده نجفی همچنان زبانزد است و هر روز ابعاد تازه‌ای به‌خود می‌گیرد. اما آنگونه که از فعالیت نهادهای مختلف برمی‌آید، شاید کمتر دوره‌ای بتوان یافت که همکاری دولت و نهادهای نظامی با شهرداری تهران به این اندازه نزدیک بوده باشد.
- مدیریت تهران کار کوچکی نیست
مهدی چمران، رئیس شورای دوم، سوم و چهارم شورای شهر تهران گفت: مدیریت شهرداری تهران و اداره پایتخت کار کوچکی نیست. طبیعی است که در ابتدا کار با کندی همراه باشد. باید تحرک خوبی در این شهر به‌وجود آورد. شرایط اقتصادی شهرداری تهران چندان مناسب نیست و نمی‌تواند کمک‌چندانی به شهر کند.
اما شهرداری می‌تواند با تکیه بر برنامه‌ریزی درست، بر این مشکل فائق آید. متأسفانه در لایحه دولت برای سال 97 از درآمد شهرداری کاسته شده است. امسال چشم‌انداز خوبی برای درآمدهای شهرداری وجود نداشت. از این‌رو شهرداری نیاز به تحرک خوبی داشت. خوشبختانه نماینده آقای نجفی در مجلس فرد توانمندی است که می‌تواند در جریان بررسی بودجه در مجلس، به شهرداری تهران و دیگر شهرداری‌ها کمک کند.
- مدیریت شهری یک هدف سیاسی شده است
الهه کولایی، استاد دانشگاه گفت: بی‌تردید رأی مردم تهران به تغییر چشمگیر اعضای شورای‌شهر تهران و به‌دنبال آن تغییر در مدیریت اجرایی این شهر، نشان‌دهنده ضرورت بازنگری در روش‌های مدیریت شهری طی سال‌های پیش بوده است. تهران تا پیش از این و طی سال‌های گذشته با هزینه‌های گزافی اداره می‌شد و هزینه‌های سنگینی برای مردم شهر تهران به‌بار آورده‌است.
با توجه به ارتباط کنونی شهردار تهران با دولت، انتظار بر این است که همکاری اثرگذار و معنی‌دار دولت با شهرداری در رفع تنگناهای مالی و ایجاد شرایط مناسب برای تغییرهای ضروری اجتناب‌ناپذیر است. بدون‌شک مشکلات مالی و میراث برجای‌مانده از عملکرد مدیریت پیشین شهری امروز ساختار شهرداری تهران در همه سطوح را تحت‌تأثیر و تنگنا قرار داده است. مردم تهران به‌خوبی می‌دانند آنچه در طول حدود 12سال در تهران اتفاق افتاده به‌سرعت قابل تغییر و اصلاح نیست.
اما نیاز است تا مدیریت شهری در رویکردی کوتاه‌مدت و حتی ضربتی روند تغییر را به‌نمایش بگذارد. با توجه به نقش شهر تهران در ایجاد قدرت سیاسی در کشور و انتقال از پست شهرداری به ریاست‌جمهوری که تلاش‌های موفق و ناموفق در این زمینه را همگان درنظر دارند، باید بدانیم که ملاحظات سیاسی و علائق سیاسی برای به نمایش گذاشتن ناکارآمدی مسئولان در مدیریت شهری به‌عنوان یک هدف سیاسی از اولویت ویژه تبدیل شده است.
وجه سیاسی این فشارها نمی‌تواند مورد غفلت قرار گیرد و این مسئله خود ضرورت توجه بیشتر به مطالبات مردم و برآورده کردن انتظارات آنها بر اساس ظرفیت‌های موجود را بیشتر می‌کند. ما ناچار به انتخاب گزینه‌های موجود هستیم. ما از انتخاب شورای‌شهر و شهردار تهران پشیمان نیستیم. اما این بدان‌معنا نیست که از انتقاد و طرح نارسایی‌هایی چشم‌پوشی کنیم و ملاحظات سبب شود تا مطالبات مردم را کنار بگذاریم.