بیشتر کشورها به این درک رسیده‌اند که حضور مردم، هم آسیب‌ها را کمتر می‌کند، هم تجربه‌های بیشتر و دستاوردهای افزون‌تری به‌دنبال دارد. حالا که روز شورا از راه رسیده، بد نیست نگاهی به این تجربه‌های جهانی در حوزه شوراها و حکمرانی شهری بیندازیم.
- چطور شهردار انتخاب می‌کنند؟
وقتی از حکمرانی شهری صحبت می‌شود، شهرداران نیز اهمیت بسیاری می‌یابند. حالا که شهر تهران نیز در کشاکش انتخاب شهردار است بد نیست نگاهی به نحوه انتخاب شهردار در نقاط دیگر جهان بیندازیم. در آمریکا شهردار و شوراها به‌شدت با هم همسو هستند و هر دو با آرای مردم انتخاب می‌شوند.
در شکلی دیگر از حکمرانی شهری در این کشور شاهد نوع کمیسیونی هستیم که سیاست‌های عمومی شهری توسط کمیسیون‌های انتخابی که جایگزینی برای شوراها محسوب می‌شوند تدوین و اجرا می‌شود. یکی از اعضای این کمیسیون‌ها از سوی دیگر اعضا به‌عنوان شهردار انتخاب می‌شود.
گاه این عضو کمیسیون با رأی مستقیم مردم شهردار می‌شود. شهرداران در انگلستان نیز با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شوند اما در چین شهردار و معاونانش را کنگره خلق شهرداری انتخاب می‌کنند. در مالزی به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرفته اسلامی، انتخاب شهردار پایتخت برای یک دوره سه‌ساله توسط وزیر کشور انجام می‌شود.
در برزیل مردم شهرداران را انتخاب می‌کنند البته در برهه‌ای، مناطق حساس و مرزی از این قاعده مستثنا بودند. اما در فرانسه حتی معاونان شهردار را هم مردم انتخاب می‌کنند. جالب است بدانید در جایی مثل آلمان، مثلا شهردار برلین را حزب برنده انتخاب می‌کند. آنها در واقع به حزب‌ها اعتماد کرده و به لیست آنها رأی می‌دهند و این حزب‌ها می‌توانند شهردار را انتخاب کنند.
در آمستردام هلند نیز یک شورای منطقه‌ای با 50عضو وجود دارد. 10عضو از اعضای این شورا به‌عنوان هیأت مدیره انتخاب می‌شوند و شهردار را انتخاب می‌کنند البته حزب برنده، این امکان را دارد که اختیار این کمیته را به‌طور کامل به‌دست بگیرد.
- چین
دو شورا برای یک شهر: اداره کشور وسیع و پرجمعیتی مانند چین واقعا کار ساده‌ای نیست. این کشور هم‌اکنون جزو قدرت‌های درجه اول دنیا محسوب می‌شود. شوراهای شهر در شهرهای مختلف این کشور پهناور غالبا همچون جاهای دیگر است و فرق چندانی ندارد. مردم پای صندوق‌ها رفته و اعضای شورای شهرشان را انتخاب می‌کنند.
منتخبان نیز 4 یا 5 سال مسئولیت رتق‌وفتق امور را برعهده دارند. در این زمینه نکته جالبی درباره شهر شانگهای وجود دارد؛ اینکه این شهر 2 شورا دارد؛ یکی از شوراها شبیه همین مواردی است که می‌شناسیم و دیگری شورایی است برای شهرهای «خواهرخوانده». این شورا شامل اعضایی از هر دو شهر می‌شود؛ یعنی شهری مثل شانگهای و شهر خواهرخوانده. در این شورا هم مثل دیگر شوراها تصمیماتی گرفته می‌شود و سپس آنها را عملیاتی می‌کنند. این تصمیمات گاهی منجر به تصویب قوانینی هم می‌شود.
- استرالیا
حاکمان شهری : استرالیا کشوری پهناور است. وسعت زیاد و جمعیت نسبتا کم باعث می‌شود ارتباطات ایالت‌های آن آسان نباشد. به همین نسبت، شهرهایی که جمعیت بیشتری دارند از ساختار شورایی کامل‌تری برخوردارند. اما وقتی جمعیت شهرها کم باشد، اعضای شوراها هم کمتر و کمتر می‌شود و کار به جایی می‌رسد که جمعیت تعدادی از شهرها آن‌قدر کم است که دیگر نیازی به شورا ندارد و همه امور‌شان توسط مدیران و حاکمان محلی رتق‌وفتق می‌شود.
اما وضعیت در نیوزیلند، همسایه نسبتا دور این کشور در جنوب اقیانوس آرام و شمال قطب جنوب متفاوت است. شورای شهرهای بزرگ این کشور گاهی تا 700نفر هم عضو دارد که در ده‌ها کارگروه تخصصی، مدیریت تخصصی شهرها را دنبال می‌کنند. تا پیش از شکل‌گیری این شوراها برای تشکیل یک شهر جمعیت 20 هزار نفره کفایت می‌کرد اما آنها بعد از انجام تحقیقات، این جمعیت را به 50هزار نفر رساندند تا شهرها بهتر سروسامان یابند؛ به‌نوعی، شهرهای کوچک در این کشور وجود خارجی ندارند و باقی شهرها را حکومت‌های محلی اداره می‌کنند.
- آمریکا
یک شهر و 2 نوع مدیریت شهری: آمریکایی‌ها نیز در مشارکت‌جویی و مشارکت‌طلبی، سابقه‌ای نسبتا طولانی دارند؛ البته طولانی در مقایسه با تاریخچه شکل‌گیری این کشور؛ زیرا تاریخچه تشکیل خود آمریکا به چند سده هم نمی‌رسد. شوراهای شهر در این کشور مثل جاهای دیگر است؛ اعضا از بین شهروندان انتخاب می‌شوند و هر شورا هم از 5 تا 50نفر را شامل می‌شود.
در تعدادی از شهرها این اعضا حتی می‌توانند شهردار را انتخاب کنند. نکته جالب اینجاست که شهردار منتخب می‌تواند رئیس شورا هم باشد و از این بابت، مشکل و منع قانونی ندارد؛ البته در بخشی دیگر از ایالت‌ها ماجرا فرق می‌کند و شهرداری و شورای شهر، ارگان‌ها و سازمان‌هایی جدا از هم هستند. لابد می‌دانید که قوانین ایالتی در آمریکا تفاوت‌هایی عمده با یکدیگر دارند.
در ایالت‌هایی که شهرداری و شورای شهر از هم جدا هستند شهرداری حق دارد تصمیمات شورا را وتو کند. اداره شهرها نیز به همین نسبت 2 نوع است؛ اداره بر حسب مشارکت شهرداری و شورای شهر و اداره شورایی. نکته دیگر، نامگذاری‌های متنوع برای اعضا و مسئولان شورای شهر است. این‌طور نیست که همه‌جا آنها را به نام رئیس شورا بشناسند؛ یعنی ممکن است به اسم روسای شهر یا مسئولان شهری یا... بشناسند که باز هم به نسبت ایالت‌ها و شهرها این تنوع وجود دارد.
- فرانسه
هر 6 سال یک‌بار: فرانسه را مهد دمکراسی می‌دانند پس طبیعی است که انتخابات و شوراها در این کشور از اهمیت به‌سزایی برخوردار باشد. انتخابات شوراهای شهر این کشور هر 6سال یک‌بار برگزار می‌شود و البته وضعیت هر شورا در مناطق مختلف هم فرق می‌کند. در شهرهای بزرگی چون پاریس و مارسی و... علاوه بر شورای شهرداری از شورای محله هم استفاده می‌کنند.
شوراهای محله را شهردار و معاونانش هدایت می‌کنند. جالب است بدانید اعضای شورای شهر پاریس که 20 منطقه دارد، 163نفر هستند. 352نفر هم به‌عنوان اعضای شورای محلات انتخاب می‌شوند. در لیون که انتخابات در 9منطقه برگزار می‌شود تعداد اعضا 73نفر است. حالا این تعداد را با اعضای شورای شهری مثل تهران مقایسه کنید.
- انگلستان
شوراهای تخصصی : در انگلستان شوراهایی وجود دارد که کارهای شهری شهروندان را انجام می‌دهد. این شوراها تخصصی کار می‌کنند. بخش‌های شهری این شوراها کارهای عادی و روزمره مردمان یک شهر را سامان می‌دهند؛ مثل رسیدگی به عوارض شهرداری و مالیات و قوانین تردد و امثالهم. البته در شهری مثل لندن همه‌‌چیز مثل تهران است. آنها شورای شهری مثل خودمان دارند و کارها را عادی انجام می‌دهند و این شورا هم وظایفی چون انتخاب شهردار و امثالهم را برعهده دارد.