هرچند گوگل هنوز به بستن این سرویس واکنشی نشان نداده اما گمانه‌زنی‌هایی درباره ارتباط این اتفاق با تحریم‌های آمریکا وجود دارد. فناتحریم که از سال‌ها پیش مشکلاتی برای حوزه‌های مختلف فناوری ایران ایجاد کرده بود، حالا یک یار تازه از داخل کشور هم دارد؛ فیلترینگ.
بستن تلگرام و پروتکل‌ها و پورت‌های گسترده برای از کار انداختن فیلترشکن‌ها، با مشکلاتی که پیش آورده، نفس استارتاپ‌های ایرانی را گرفته است. اختلال اینترنت و فیلترینگ در کنار فناتحریم، به جای اینکه اکوسیستم استارتاپ‌های ایران را به بهشت اقتصاد دیجیتال منطقه تبدیل کند، حالا آنها را به برزخ برده است.
- فیلترینگ؛ سورپرایز تلخ اکوسیستم ایران
پوریا آسترکی، فعال استارتاپی، فیلترینگ داخلی را باعث و بانی مشکلات تازه‌ای می‌داند که مثل «یک سورپرایز تلخ» بر سر اکوسیستم استارتاپ‌های ایران آوار شد. او به همشهری می‌گوید: «فیلترینگ اجرا شد که تلگرام از دسترس خارج شود اما این اتفاق نیفتاد در عوض VPNها بسته و اینترنت مختل شد.
استارتاپ‌هایی که هدف حمله نبودند، با مشکلات جدی روبه‌رو شدند.» او می‌گوید بعد از فیلترینگ، استارتاپ‌ها به جای اینکه دنبال رونق کسب و کار باشند و به مسائل اصلی بازار بپردازند، دنبال حل مشکلاتی هستند که اگر فیلترینگ نبود، اصلا به‌وجود نمی‌آمد.
او با اشاره به دشواری‌هایی که پیش‌تر فناتحریم برای اکوسیستم پیش آورده اما راه‌حل‌هایی برایش پیدا شده بود، می‌گوید: «به خاطر تحریم، باید برای پرداخت هزینه‌های کلودهای خارجی یک حساب بانکی در کشوری دیگر داشته باشیم. تا قبل از فیلترینگ، با یک VPN کارمان را راه می‌انداختیم اما حالا این دسترسی‌ها مختل شده یا از کار افتاده است.»
او وعده وزارت ارتباطات برای اختصاص وی‌پی‌ان اختصاصی به استارتاپ‌ها را بی‌فایده دانسته و دراین باره می‌گوید: «باید برای رفع مشکل نامه‌نگاری کنیم و درخواست‌مان در یک روال اداری بررسی شود. مشکلات بسیاری در تعطیلات اخیر برای‌مان پیش آمد اما حتی اگر همه‌جا باز بود، بازهم دردی از ما دوا نمی‌شد. روندهای اداری در ایران بسیار کند هستند.»
- امید به اروپا برای مقابله با آمریکا؟
آیا با توجه به درگیری‌های اخیر اروپا و آمریکا، به‌خصوص در زمینه برجام، می‌توان امیدوار بود که اروپایی‌ها در حوزه فناوری طرف ایران را گرفته و دست‌کم بخشی از مشکلات به‌وجود آمده را تسهیل کنند؟ آسترکی در این‌باره می‌گوید: «بعید می‌دانم اروپا بخواهد در مواجهه با آمریکا، سمت ایران باشد.
قاره سبز خودش به اندازه کافی در این حوزه مشکلات دارد که باید روی آن تمرکز کند. بیشترین سرویس‌هایی که استارتاپ‌هاهم استفاده می‌کنند، آمریکایی هستند. در اروپا سرویس‌هایی مثل فضای ابری را خواهید داشت اما به شرکت‌های فناوری آمریکایی به‌هرحال نیاز داریم.»
- آب به آسیاب تحریم‌کننده‌ها می‌ریزیم
کاوه یزدی‌فر، رئیس هسته نوآوری شهری شهرداری تهران که با استارتاپ‌های زیادی به‌صورت مربی فعالیت کرده، فیلترینگ داخلی و به‌خصوص حمایت‌های ناقص دولتی را باعث ضربه زدن به کل اکوسیستم می‌داند. او در این‌باره به همشهری می‌گوید: «برای تحقق برخی حمایت‌های عمدتا دولتی، راه ورود شرکت‌های خارجی را سد می‌کنند تا استارتاپ داخلی پیشرفت کند. این یک شوخی تلخ است که با سد کردن رقابت، دنبال پیشرفت باشید.»
به گفته او، در ایران شرکتی مشابه گوگل مپس خدمات ارائه می‌کرد و در مواردی، سرویس‌هایی که ارائه می‌داد بهتر از آن شرکت هم بود. این شرکت به‌خاطر اینکه گوگل مپس وجود داشت، سعی کرد خدمات بهتری را ارائه کند. به گفته یزدی‌فر، اگر شرایط بر همین منوال پیش برود، گروهی از ایران می‌روند تا در محیطی بدون تحریم و فیلترینگ کارشان را دنبال کنند و گروهی دیگر، حوزه کاری‌شان را تغییر می‌دهند. او می‌گوید: در هر دو صورت، اکوسیستم از میان می‌رود. از طرف دیگر، وجهه قانونگذار هم از میان رفته و به اندازه قبل مثبت نیست.
- مکث
- درباره تحریم جدید گوگل چه می‌دانیم؟
خود گوگل هنوز به اینکه توقف سرویس‌هایش به کاربران با دامنه ir . به چه دلیلی بوده، واکنشی نداشته و حسنعلی عیسی‌زاده، مدیرکل دفتر روابط عمومی و امور بین‌الملل شرکت ارتباطات زیرساخت هم گفته، تاکنون گوگل گزارشی از اعمال محدودیت ارائه نکرده است. با وجود این، گفت‌وگوی همشهری با کارشناسان فنی چند استارتاپ بزرگ ایرانی نشان می‌دهد که این محدودیت‌ها جدی است.
محمد رهی، مدیرعامل یکی از استارتاپ‌های ایرانی که از نقشه‌های گوگل استفاده می‌کند، می‌گوید: «دسترسی فعلا فقط برای دامنه‌های ایرانی بسته شده و استارتاپ‌های دامنه com . مشکلی نداشته‌اند. دلیل استفاده از این دامنه برای استارتاپ‌ها، مقرون‌به‌صرفه‌بودن آن است اما در شرایط فعلی منتقل کردن سایت روی دامنه‌های دیگر، منطقی به‌نظر می‌رسد.» ایمان محمدی، کارشناس فنی یکی از استارتاپ‌های حوزه مواد غذایی می‌گوید:
«جایگزین‌های داخلی کم‌وبیش وجود دارند و نمونه‌های اوپن‌سورس (متن‌باز) هم هستند که به ایران سرویس می‌دهند. هرچند به خوبی و دقت گوگل‌مپس نیستند اما اگر فرض بگیریم، روزی تمام گزینه‌ها فیلتر شود، همین نمونه باقی می‌ماند. داخلی‌ها هم از داده‌های گوگل استفاده می‌کنند و اگر بستن سرویس به‌صورت جدی‌تر اعمال شود، به مشکل برخواهند خورد.»