انگار روح تازه‌ای در کوچه‌های شهر دمیده شده و مردم، دور از دغدغه‌ها و هیاهوی روز، در آرامش از موهبت‌های شب بهره می‌برند. نور مغازه‌‌هایی که تا پاسی از شب محل رفت‌وآمد مردم است، صدای خنده بچه‌هایی که در پارک‌ها بازی می‌کنند، حضور مردم در مراکز تفریحی مثل باغ‌کتاب، برج میلاد و... همه و همه می‌تواند نویدبخش این باشد که می‌شود گردشگری شبانه را توسعه داد و زندگی را به شبهای تاریک شهر برگرداند.
هم‌اکنون با تعطیل‌شدن مغازه‌ها، سالن‌‌های سینما و تئاتر، مراکز فرهنگی، هنری، تاریخی و... در ساعت ١٢شب، شهر دچار شب‌مردگی می‌شود؛ درحالی‌که به گفته بسیاری از کارشناسان، تهران با ایجاد بعضی زیرساخت‌ها این پتانسیل را دارد که علاوه بر تامین امنیت شهروندان، زمینه آرامش آنها را نیز فراهم آورد.
اگر اهل مطالعه باشید و در کتاب‌ها جست‌وجو کنید می‌توانید به مستنداتی دست پیدا کنید که نشان می‌دهند گردشگری شبانه در دوره قاجار نیز رونق داشته است. در بخشی از خاطرات عبدالله مستوفی و سعید نفیسی می‌توان دید که تهران دوره قاجاریه اگرچه نور و روشنایی نداشته اما هویت داشته است و مردم در شب هم از فضای شهری بهره می‌برده‌اند.
بر کسی پوشیده نیست که رونق گردشگری شبانه، رونق اقتصادی و افزایش امنیت را هم در پی دارد. بسیاری از شهرهای جهان برای جذب توریست از جاذبه‌هایی که در شب وجود دارد استفاده می‌کنند و به‌نوعی، دور از هیاهوی روز، پذیرای گردشگران ـ به‌خصوص گردشگران خارجی ـ می‌شوند اما متاسفانه در شهرهای ما این امکان هنوز فراهم نیست و درهای اماکن گردشگری، شب‌ها به روی گردشگران بسته است.
چند وقت پیش حسن خلیل‌آبادی ـ رئیس کمیته میراث فرهنگی و گردشگری شورای شهر تهران ـ در این خصوص گفت که تهران به‌عنوان یک ابرشهر، امکانات زیادی برای استفاده در شب دارد و رونق‌گرفتن گردشگری شبانه در پایتخت علاوه بر اشتغال‌آفرینی، موجب رشد و توسعه درآمد‌های پایدار شهر خواهد شد.
- به شهر نور بپاشیم
سعید روشن ـ مدیرعامل موسسه تهران‌شناسی ـ هم در این‌باره به همشهری می‌گوید: «اگر بخواهیم به گردشگری شبانه رونق بدهیم باید مواردی را مد نظر داشته باشیم؛ از جمله مقوله نوردهی به بناها. بناهای تاریخی در روز، جلوه لازم را برای جذب گردشگر دارند اما در شب، معمولا در تاریکی فرومی‌روند و هیچ جذابیتی برای افراد ندارند؛ بنابراین باید ساختمان‌های تاریخی، گنبدها، محله‌های تاریخی و... نورپردازی شوند. مسئله دوم، ساعات کار در مراکز و بناهای فرهنگی است.
اگر می‌خواهیم گردشگری شبانه رونق داشته باشد باید برای آنها شیفت جدید کاری تعریف کنیم تا در ساعات غیراداری و ایام تعطیل هم پذیرای گردشگران باشند».
او با اعلام حمایت از طرح گردشگری شبانه می‌افزاید: «موانع زیادی برای گردش مردم در تهران در روز وجود دارد که از آن جمله می‌توان به ترافیک سنگین، شلوغی و محدودیت در تردد اشاره کرد اما با رونق گرفتن گردشگری شبانه به‌طور حتم خون تازه‌ای در شبهای شهر تزریق می‌شود.
از سوی دیگر بسیاری از مناطقی که برای گردشگران جذابیت دارند به‌دلیل خلوت بودن در شب، به نوعی شب‌مردگی دچارند و به طبع امنیت اجتماعی هم در آنها پایین است اما با رونق گردشگری شبانه و افزایش تردد در مسیرها و نورپردازی، میزان امنیت اجتماعی هم بالا می‌رود و روح تازه‌ای در آنها دمیده می‌شود. در واقع گردشگری شبانه و امنیت در بافت‌‌های تاریخی، 2عامل جدایی‌‌‌ناپذیر هستند».
روشن با اشاره به برج میلاد و برنامه‌های شبانه آن برای ایام خاص، از جمله ماه مبارک رمضان می‌گوید: «هم‌اکنون گردشگری شبانه ما در تهران به بازدید از جشنواره‌ها و برنامه‌های جانبی برج میلاد محدود شده و نه بازدید از خود برج. به عقیده من، این گردشگری شبانه نیست، چون مردم برای دیدن مکان فرهنگی به برج نمی‌روند بلکه برای جذابیت‌های حاشیه‌ای که در اطراف برج در نظر گرفته شده در آنجا حضور پیدا می‌کنند. باید زمینه‌ای فراهم کنیم که مکان‌ها خودشان به تنهایی جاذبه داشته باشند و در کنارش برنامه‌های جانبی هم درنظر بگیریم».
او اضافه می‌کند: «برای رونق گردشگری شبانه باید همه دست به‌دست هم بدهند. به‌عنوان مثال متروی تهران باید در مناطقی که آثار تاریخی و فرهنگی را در خود جای داده‌اند ساعات بیشتری خدمات‌رسانی کند یا حداقل ساعات فعالیت‌اش در روزهای تعطیل افزایش یابد. حضور بخش خصوصی در این حوزه می‌تواند بسیار مفید باشد.
در حال حاضر خانه فخرالملوک توسط بخش خصوصی اداره می‌شود. آنها با تبدیل بخشی از فضا به رستوران، این امکان را برای شهروندان فراهم آورده‌اند که اوقات خوبی را در محیطی فرهنگی سپری کنند».سعید روشن به موضوع شهرشب اشاره می‌کند و می‌گوید:
«الان در بسیاری از شهرهای اروپایی ما شهرشب داریم و گردشگری شبانه در این شهرها موفق‌تر از گردشگری روزانه است. به عقیده من، تهران هم می‌تواند با تامین پاره‌ای از زیرساخت‌ها به این هدف دست پیدا کند. هم‌اکنون تهران از دیگر شهرهای کشور مانند شیراز، کاشان و یزد عقب مانده است و به نوعی از آنها الگو برداری می‌کند و الهام می‌گیرد».
- کافه‌گردی گردشگری نیست
علیرضا عالم‌نژاد- راهنما و پژوهشگر تهران- در گفت‌وگو با همشهری درباره ایجاد زمینه‌های لازم برای گردشگری شبانه در تهران می‌گوید: «باید به روشنی مشخص شود که منظورمان از گردشگری شبانه چیست. مبحث گردشگری با گذران اوقات فراغت متفاوت است اما گاهی این دو مقوله با هم اشتباه گرفته می‌شود، سپری کردن اوقات فراغت در بوستان‌ها، پارک‌ها و کافه‌ها هم زیرمجموعه گردشگری شبانه عنوان می‌شود، در حالی که این تفریحات در مقوله گردشگری نمی‌گنجد».
عالم‌نژاد با تاکید بر اینکه تهران شهری با پتانسیل بالای گردشگری است می‌گوید: «ما یک منبع گردشگری داریم و یک جاذبه گردشگری؛ به‌عنوان مثال موزه ایران باستان یک جاذبه گردشگری است. ما می‌دانیم این موزه چه زمانی باز است و پذیرای گردشگران می‌شود، در کنار این موضوع خانه‌های شاخصی هم داریم که منبع گردشگری هستند؛ درواقع ظرفیتی بالقوه هستند که باید بالفعل شوند».
- گردشگری عصرانه هم نداریم چه رسد به شبانه
به گفته عالم‌نژاد موانع گردشگری در شهر تهران زیاد است و برای برداشتن آنها باید چاره‌ای اندیشید. عالم‌نژاد در ادامه می‌افزاید: «هم‌اکنون بستر مناسب برای طرح گردشگری عصرانه هم فراهم نیست چه برسد به گردشگری شبانه. تمامی موزه‌ها و سایت‌های گردشگری شهر در ساعات اداری فعالیت می‌کنند و پنجشنبه و جمعه هم تعطیل هستند. در واقع ساعت کار این مراکز مانند ادارات است،
یک گردشگر چطور می‌تواند در ساعت 6عصر از این مراکز گردشگری بهره ببرد؟ اگر منظور ما از مقوله گردشگری شبانه بازدید از مراکزی همچون برج میلاد و پل طبیعت و... در شب باشد این امکان تا حدی فراهم شده اما برای مراکز تاریخی و اصلی گردشگری هیچ فکری نکرده‌ایم».
او با انتقاد از نحوه مدیریت در حوزه گردشگری تصریح می‌کند: «متاسفانه در مدیریت گردشگری ضعف داریم. هم‌اکنون مراکز گردشگری ما زیرنظر یک ارگان واحد و ثابت نیستند؛ برخی زیرنظر میراث فرهنگی هستند، برخی شهرداری، برخی خصوصی، برخی دانشگاهی و وزارتخانه و... .
به‌طور حتم این موضوع در رونق گردشگری اختلال ایجاد می‌کند. اگر می‌خواهیم گردشگری باثباتی داشته باشیم باید در این زمینه به وحدت زبانی و تفاهم برسیم و آن را از کارمندی اداره‌شدن دربیاوریم».
این پژوهشگر با اشاره به موضوع اشتغال‌زایی در این حوزه می‌گوید: «با مدیریت خلاقانه و مناسب در گردشگری می‌توان از این ظرفیت استفاده کرد و با چند شیفت‌کردن مراکز گردشگری علاوه بر اشتغال‌زایی موجب رونق در این حوزه شد».
عالم‌نژاد، لذت‌بردن را یکی از اهداف گردشگری می‌داند و معتقد است؛ «تفریح همان بخش لذت است که اگر هدفمند باشد و بار فرهنگی مثبت هم به آن اضافه شود پکیج گردشگری تکمیل می‌شود. الان بسیاری از افراد گردشگری شبانه را قدم زدن در خیابان سی‌تیر و کافه‌گردی می‌دانند، در حالی که معنای گردشگری شبانه این نیست.
اگر ما امکان بازدید از میدان مشق و بناهای تاریخی این محدوده را هم به این گردش شبانه اضافه کنیم می‌توانیم بگوییم گردشگری شبانه را رونق داده‌ایم، وگرنه خیابان سی‌تیر، تنها پاتوقی برای خورد و خوراک است و بار فرهنگی خاصی ندارد.
به عقیده من، اگر ادبیات گردشگری شبانه را درست تعریف کنیم به‌طور حتم در اشتغال‌زایی، کارآفرینی و رونق اقتصادی نقش دارد و می‌تواند آنها را به شکل مطلوبی محقق کند».