حالا در تازه‌ترین تصمیم‌گیری‌ها، بحث واگذاری کنوانسیون تنوع زیستی و سلب مسئولیت از سازمان حفاظت محیط‌زیست و سپردن این مسئولیت به وزارت جهاد کشاورزی که از چندی پیش در کمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط‌زیست مطرح شده بود درآستانه اجرا قرار گرفته است.
دکتر هادی کیادلیری، رئیس سابق دانشکده منابع طبیعی و کشاورزی واحد علوم و تحقیقات با بیان این مطلب به همشهری گفت: کنوانسیون تنوع زیستی 5ژوئن1992 در ریودوژانیروی برزیل تشکیل و 29دسامبر سال1993 لازم‌الاجرا شد و ایران هم ششم آگوست1996 به عضویت آن درآمد.
این کنوانسیون با اهداف مهمی چون حفظ تنوع زیستی، استفاده پایدار از گونه‌ها و سهیم شدن عادلانه و برابر در مزایای حاصل از کاربرد منابع ژنتیک، ازجمله از طریق دسترسی مناسب به منابع ژنتیک و انتقال صحیح تکنولوژی‌های مربوط شکل گرفت و مرجع ملی این کنوانسیون بنا به ماهیت سازمان حفاظت محیط‌زیست به معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی این سازمان واگذار شد.
رئیس انجمن علمی جنگلبانی ایران افزود: در سال2010 در کنفرانس ای‌کی ژاپن، 5 هدف استراتژیک برای کنوانسیون تنوع زیستی تعریف شد که عبارت بودند از پرداختن به علل از دست رفتن تنوع زیستی، کاهش فشار مستقیم بر تنوع زیستی و ترویج بهره‌برداری پایدار، بهبود وضعیت تنوع زیستی از طریق حفاظت از اکوسیستم‌ها، گونه‌ها و تنوع زیستی، افزایش منابعی که از تنوع زیستی حمایت می‌کند، پیشبرد اجرا از طریق برنامه‌های مشارکتی مردم و مشارکت مدیریت دولتی... به همین دلیل است که این کنوانسیون به محیط‌زیست سپرده شد زیرا سازمان حفاظت محیط‌زیست یک دستگاه حاکمیتی و فرابخشی است و وظیفه این سازمان براساس جایگاه قانونی، نظارت برتمامی موارد ازجمله تنوع زیستی است.
- جایگاه قانونی سازمان محیط‌زیست
کیادلیری تصریح کرد: به استناد برخی مواد یک و3قانون حفاظت و بهسازی محیط‌زیست، سازمان حفاظت محیط‌زیست مسئول بهبود و بهسازی همه موارد مرتبط با محیط‌زیست ازجمله حیات وحش، آبزیان و مناطق حفاظت شده است؛ اینها مواردی است که به صراحت در این مواد بیان شده و در شمار وظایف قانونی سازمان محیط‌زیست تعریف شده است. علاوه بر این، بنا به ساختاری که این سازمان دارد مهم‌ترین هدف این سازمان حفاظت از گونه‌های جانوری( شامل ژن، گونه و اکوسیستم جانوری) و نیز گونه‌های گیاهی است و به همین دلیل این سازمان از نظر کنوانسیون بین‌المللی دارای اعتبار لازم برای مرجع بودن کنوانسیون تنوع زیستی است.
رئیس گروه جنگل، مرتع و آبخیز دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست واحد علوم و تحقیقات یادآور شد: تنها کنوانسیون تنوع زیستی نیست که مسئولیت آن برعهده سازمان محیط‌زیست است بلکه کنوانسیون‌های دیگری مثل کنوانسیون رامسر یا کنوانسیون‌های مرتبط با گونه‌های نادر و در معرض انقراض که در ارتباط با کنوانسیون تنوع زیستی است هم ذیل وظایف سازمان محیط‌زیست قرار دارد. حالا می‌خواهند کنوانسیون تنوع زیستی را به وزارت جهاد کشاورزی واگذار کنند.
کیادلیری خاطرنشان کرد: درست است که بخش‌هایی از وزارت جهاد کشاورزی ازجمله سازمان جنگل‌ها و مراتع وظیفه حاکمیتی دارند اما این سازمان قابلیت نظارتی ندارد و وظیفه نظارتی برای این بخش‌ها تعریف نشده است. شرح وظایف وزارت جهاد کشاورزی هم نشان می‌دهد که این وزارتخانه مسئول اجرای برنامه‌های توسعه کشاورزی با هدف تولید مایحتاج غذایی مردم از طریق محصولات کشاورزی است. در واقع وزارت جهاد کشاورزی یک نهاد بهره‌بردار است.
به‌گفته وی، کار وزارت جهاد کشاورزی، ساده‌سازی در منابع طبیعی با کشت یک گونه در سطح وسیع با هدف ایجاد درآمد اقتصادی است. با همین رویکرد این وزارتخانه در برخی موارد 90درصد تنوع زیستی را از بین برده است. همین الان 90درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که 70درصد آن به‌دلیل مدیریت نادرست هدر می‌رود.
ماموریت جدیدی که وزیر جهاد کشاورزی برای کشت در اراضی شیبدار به رئیس سازمان جنگل‌ها محول کرده نمونه دیگری از بهره‌برداری غلط از سرزمین است همچنان‌که تبدیل و تغییر کاربری مراتع کشور برای بهره‌برداری با توجیه اینکه این مراتع ضعیف شده از دیگر تصمیمات بدون پشتوانه کارشناسی است که جز تخریب سرزمین و تنوع زیستی ثمر دیگری ندارد.
- از نگاه یک گیاه‌شناس
دکتر حسین آخانی، استاد گیاه‌شناسی دانشگاه تهران هم در این‌باره به همشهری گفت: در 4دهه اخیر محیط‌زیست کشور بی‌صاحب بوده و این بی‌صاحب بودن 2دلیل عمده داشته است؛ نخست، ضعیف نگه داشتن سازمان محیط‌زیست که وظیفه نظارت، مدیریت و کنترل منابع را بر عهده دارد و دیگر اینکه وزارتخانه‌هایی که جنبه بهره‌برداری از سرزمین را دارند بی‌حساب و کتاب و بدون هیچ کنترلی از سرزمین بهره‌برداری و آن را تخریب کرده‌اند.
یکی از این وزارتخانه‌ها که نقش پررنگی در تخریب‌ها داشته وزارت جهاد کشاورزی بوده چه زمانی که عنوان جهاد سازندگی داشته و چه زمانی که با عنوان کشاورزی فعالیت کرده و چه الان که عنوان وزارت جهاد کشاورزی را یدک می‌کشد.
دراین مدت طولانی براساس گفته‌های عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط‌زیست، براثر بی‌دانشی و بی‌توجهی و تأکید بر شعار خودکفایی، منابع آب کشور را غارت کردند. همزمان منابع طبیعی را هم به‌دلیل بهره‌برداری‌های بی‌رویه از مراتع و جنگل با چرای بی‌رویه دام، جنگل‌تراشی، تغییر کاربری اراضی ملی و طبیعی به معدن‌کاوی، جاده‌سازی‌‌های غیراصولی و گسترش بی‌رویه شهرها نابود کردند.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه کشور هم‌اکنون با معضلات بزرگ محیط‌زیستی مثل کمبود آب، خشک شدن تالاب‌ها و بروز پدیده گردوغبار مواجه است، تصریح کرد: در چنین شرایطی باز می‌بینیم طرح‌هایی مطرح می‌شود که به‌شدت نگران‌کننده است. برای نمونه اجرای طرح کشت در اراضی شیبدار در کشوری که دارای آب و هوای قاره‌ای است و سرزمین ناپایداری دارد و به همین دلیل کوه‌های آن بسیار آسیب‌پذیر است؛ طرح خطرناکی است که به تخریب سرزمین دامن می‌زند.
آخانی با تأکید براینکه هدف کنوانسیون تنوع زیستی حفظ تنوع زیستی در هر کشوری و سپردن مالکیت و حفاظت این ذخایر به مردم است، گفت: این اهداف، حفظ تنوع زیستی را برای نسل آینده دنبال می‌کند درحالی‌که همین الان ما به‌دلیل ساخت وسازهای بی‌رویه و دخالت‌های غیرمسئولانه وزارت جهاد کشاورزی ازجمله اجرای طرح‌های آبخیزداری در برخی مناطق شاهد تهدید تنوع زیستی هستیم.
وقتی می‌گوییم تنوع زیستی معنای آن حفظ یک گونه جانوری یا یک‌گونه گیاهی نیست بلکه حفاظت از خاک است؛ خاکی که برای تشکیل هر سانتی‌متر آن به چندصد سال زمان نیاز است. اگر به تنوع زیستی به‌عنوان یک کالا نگاه کنیم سرزمین‌مان را که وضعیت بسیار شکننده‌ای دارد آسیب‌پذیر‌تر می‌کنیم. با همین نگاه خاک تبدیل به گردوغبار می‌شود و با سیلاب هدر می‌رود. در یک کلام بی‌توجهی به تنوع زیستی امنیت غذایی و امنیت کشور را به مخاطره می‌اندازد.
- تهدید امنیت غذایی کشور
حسین آخانی،استاد دانشگاه تهران ضمن انتقاد از طرح‌های وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط‌زیست یادآور شد: این وزارتخانه اخیرا برای مقابله با گردوغبار در خوزستان کاشت یک گیاه مهاجم خارجی را که همه منابع علمی بر مهاجم بودن آن صحه گذاشته‌اند در دستور کار دارد. او به نمونه‌های دیگری که باعث تخریب سرزمین می‌شود اشاره کرد وگفت:
نمونه‌ای از این طرح‌ها تولید محصولات تراریخته است که رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت جهاد کشاورزی با دفاع تمام قد از تولید آن حمایت می‌کنند درحالی‌که تولید این محصول، تنوع زیستی کشور اعم از گیاهان خودرو و محصولات زراعی را که قدمت چندهزارساله دارد با خطر جدی مواجه می‌سازد.
این گیاه‌شناس افزود: اگر بنا باشد وزارت جهاد کشاورزی با نگاه اقتصادی و بهره‌برداری و نگاه واگذاری، تنوع زیستی را مدیریت کند طبیعی است که تنوع زیستی با مخاطرات جدی در آینده نزدیک مواجه خواهد شد. او یادآور شد:
آنچه ما در طول سال‌های اخیر شاهد بوده‌ایم بهره‌برداری‌های غلط از منابع آبی و تخریب سرزمین برای تأمین منافع کوتاه‌مدت بوده که باعث تخریب اکوسیستم‌های طبیعی کشور شده و نابودی بسیاری از ذخایر ژنتیک بومی را در پی داشته است. تداوم این روند و واگذاری مسئولیت تنوع زیستی به وزارت جهاد کشاورزی نه‌تنها امنیت غذایی کشور را به خطر می‌اندازد که امنیت سرزمین را هم با تهدید جدی مواجه می‌سازد.
- واگذاری تنوع زیستی با کدام کار کارشناسی
هادی کیادلیری، استاد دانشگاه واحد علوم و تحقیقات با تأکید براینکه وزارت جهاد کشاورزی به اندازه کافی به مراتع و جنگل آسیب زده و اکنون در جای جای طبیعت کشور، رد پای کشاورزی بی‌ضابطه نمایان است، گفت: عملکرد وزارت کشاورزی حتی داد کارشناسان با تجربه و دلسوز سازمان جنگل‌ها و مراتع را درآورده به‌طوری‌که آنها مصرانه خواستار تفکیک سازمان جنگل‌ها و مراتع از وزارت جهاد کشاورزی هستند زیرا سیاست‌های این وزارتخانه را به‌درستی باعث نابودی جنگل‌ها و مراتع کشور ارزیابی می‌کنند. با این اوصاف می‌خواهند بخش تنوع زیستی را به این وزارتخانه واگذار کنند.
اکنون این پرسش‌ها مطرح است که این تصمیم براساس کدام کار کارشناسی اتخاذ شده است؟ آیا پشت این مسئله مقاصد دیگری نظیر تولید محصولات تراریخته مطرح است؟ آیا با این تصمیم می‌خواهند راه را برای تولید این محصولات باز کنند؛ محصولاتی که تولید آن امنیت غذایی و در درازمدت امنیت کشور را با خطر جدی مواجه می‌کند؟ چرا نباید در چنین تصمیماتی از کارشناسان شناخته شده نظرخواهی شود؟