او که حالا شهردار یکی از کلانشهرهای ایران است، سال‌ها پیش به‌عنوان معاون خدمات شهری غلامحسین کرباسچی در شهرداری تهران فعالیت می‌کرد. تقی‌زاده علاوه بر اینکه مدیریت شهرداری مشهد را به عهده دارد، نماینده کلانشهرها (تهران، مشهد، اصفهان، قم، شیراز و اهواز) در شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی نیز هست؛ شهردار اصلاح‌‌طلبی که در توسعه شهری، سابقه زیادی دارد.
تقی‌زاده اما در گفت‌وگو با همشهری به‌عنوان نماینده کلانشهرها چندان در این‌باره سخن نگفت و سعی کرد روی شهرداری مشهد متمرکز شود؛ شهری که به واسطه مرقدمطهر ثامن‌الحجج علی‌بن موسی‌الرضا(ع) سالانه زائران زیادی را به مشهد می‌کشاند. تقی‌زاده می‌گوید گرچه زائران، عزیز هستند اما حضورشان مشکلاتی را برای فضای شهری به‌وجود می‌آورد. او چالش اصلی شهرداران کلانشهرها را نبود درآمدهای پایدار می‌داند؛
چالشی که مشهد هم با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند و البته در کنار آن، معضلات حاشیه‌نشینی، کم‌آبی، آلودگی هوا و ترافیک هم مشهد را رنج می‌دهد؛ چنان‌که شهردار مشهد در اندیشه راهکاری برای برون‌رفت از این وضعیت است و با اینکه مشکلات مالی، شهرداری را در مخمصه قرار داده، تقی‌زاده امیدوار است که با کمک دولت و تغییر سیاست در برخی از فعالیت‌های مدیریت شهری، بتواند کاری انجام دهد.
به نظر می‌رسد او کار دشواری پیش رو داشته باشد اما 3سال دیگر فرصت دارد؛ فرصتی که با توجه به سابقه طولانی‌مدت تقی‌زاده در امور شهری می‌تواند برگ برنده شهردار مشهد باشد؛ به‌خصوص که از تعامل با دولت رضایت دارد. پرسش‌ها نخست درباره نمایندگی‌اش در کلانشهرهاست؛ گرچه در ادامه راه، خیلی زود روند مصاحبه را به مشهد می‌کشاند.
- آقای تقی‌زاده از نظر شما به‌عنوان نماینده کلانشهرها، چالش اصلی شهرها چیست؟
چالش اصلی شهرها بدهی و نبود درآمد است.
- که بخش مهمی از آن به نبود درآمدهای پایدار برمی‌گردد...
بله. درآمدهای پایدار وجود ندارد. عموما از محل فروش تراکم، شهرها درآمدزایی کرده‌اند؛ یعنی غالب شهرها بین 60 تا 80درصد از این محل درآمد داشته‌اند. الان هم که ساخت‌وساز کم شده و به دلیل همین مسئله شهرداری‌ها گرفتاری پیچیده‌ای پیدا کرده‌اند؛ بدهی‌هایشان سررسید شده، بانک‌‌ها پول‌هایشان را می‌خواهند و مسائلی از این دست گرفتاری‌ها. البته افزایش بی‌رویه نیروی انسانی در شهرداری‌ها هم هست.
مدیریت‌های قبلی استخدام‌های بی‌رویه‌ای انجام داده‌اند و این نیروها هم‌اکنون کارآمد نیستند. یعنی به درد شهرداری نمی‌خورند. از یک طرف هم اوضاع اقتصادی به شکلی است که نمی‌شود نیروهای ناکارآمد را جواب کرد. بنابراین نه کارآمد هستند و نه می‌شود با آنها کاری کرد.
- در مورد مسائل این‌چنینی دولت و مجلس در قبال شهرداری‌ها چه کاری باید انجام دهند؟
دولت، مجلس و شهرداری در واقع هر کدام یک سازمان مستقل هستند. این موضوع ربطی به دولت ندارد. دولت کاری نمی‌تواند بکند و در این شرایط، خود شهرداری‌ها باید برنامه‌ریزی کنند؛ به این ترتیب که وابستگی خودشان را به فروش تراکم کم کنند. در چنان شرایطی می‌شود کاری انجام داد. اگر این کار را بکنند، می‌توانند به‌تدریج موفق شوند. دولت هم همراهی می‌کند که البته دولت انصافا با ما خیلی همراهی کرده و همگام بوده است.
- منظور از «ما» شامل کلانشهرهای دیگر مانند تهران، اصفهان، اهواز و... هم می‌شود یا به‌طور مشخص درباره مشهد صحبت می‌کنید؟
نه، من درباره مشهد صحبت می‌کنم و درباره دیگر شهرها نیست. من به‌عنوان شهردار مشهد در مورد این شهر واقعا از عملکرد دولت راضی هستم؛ چون دولت در قبال شهرداری مشهد خیلی خوب عمل کرده است.
- دولت چگونه با شهرداری مشهد همراهی کرده است؛ به‌طور مشخص درباره بدهی‌های شهرداری اقدامی کرده است؟
ما یک مقدار طلب از دولت داشتیم و به‌تدریج این مطالبات را پرداخت کرده‌اند. همچنان هم پیگیر طلب ما هستند و این طلب را دارند می‌دهند. خب، این اتفاق برای ما خیلی خوب است که بتوانیم بخشی از بدهی‌های خود را بدهیم. به هر حال، از تعامل دولت با شهرداری مشهد راضی هستیم.
- به طور کلی چه انتظاری از دولت در قبال شهرداری وجود دارد؟
دولت هم‌اکنون 50درصد از هزینه‌های متروی شهرها را پذیرفته و این خودش خیلی گام مثبتی است. دولت اجازه داده که ما امسال اوراق مشارکت منتشر کنیم؛ اوراق مشارکتی که دولت، پرداخت50درصد سود و اصل آن را را پذیرفته. این برای ما کار خیلی خوب و مثبتی است.
- تامین درآمدهای پایدار، یکی از مشکلات بزرگ کلانشهرها برای اداره امور شهری است. با توجه به اینکه کمتر از یک سال پیش به‌عنوان شهردار مشهد انتخاب شده‌اید، چه برنامه‌ای برای تامین درآمدهای پایدار در مشهد دارید؟
واقعیت این است که در مشهد باید عوارض بگذاریم. ما 3/5 میلیون جمعیت داریم و سالی 30میلیون نفر هم زائر. بالاخره این 30میلیون زائر خدمات می‌خواهند. حضور این زائران نکات و برکات مثبت زیادی دارد ولی نقاط منفی‌اش این است که ما باید هزینه کنیم؛ یعنی زباله‌های این زائران را باید جمع و شهر را تمیز و آماده کنیم. همه شهرها در دنیا چنین کاری می‌کنند؛ از محل عوارضی که می‌گیرند، مانند قطار و هواپیما. این عوارض باید اضافه شود و مبلغ آن را به شهرداری بدهند.
- در مورد حضور زائران و هزینه‌هایی که شهرداری بابت آن متحمل می‌شود و ظاهرا بازگشت هزینه هم برای شما ندارد، آستان قدس پرداختی به شهرداری ندارد؟
نه، چیزی عاید ما نمی‌شود. تنها چیزی که به ما می‌رسید، ارزش‌افزوده بود که از هزینه‌کردهای زائرها این ارزش افزوده به شهرداری برمی‌گشت اما متأسفانه امسال مجلس شورای اسلامی بخشی از این مبلغ را از شهرداری گرفت و به شهرستان‌ها داد. در واقع ما موافق این کار نبودیم ولی در قانون آمد و ارزش افزوده ما کمی کم شده است. البته همه شهرهای بزرگ امسال چنین گرفتاری‌ای دارند. حالا امیدوار هستیم که در سال آینده شهرداری بتواند از تمام ارزش افزوده بهره ببرد.
- یکی از بزرگ‌ترین معضلات مشهد مسئله حاشیه‌نشینی است. برای کاهش حاشیه‌نشینی در کلانشهری مانند مشهد چه فکری کرده‌اید؟
بافت فرسوده مشهد خیلی وسیع است. اتفاقا در سفری که اخیرا آقای رئیس‌جمهور به مشهد داشتند، من با ایشان صحبتی داشتم و درباره این موضوع صحبت شد. آقای روحانی درباره بافت فرسوده نظر مثبتی داشتند؛ مخصوصا در اطراف حرم مطهر طرحی که حدود 25سال از شروع آن می‌گذرد، کمتر از 50درصد پیشرفت داشته است. ایشان پذیرفتند که در آن موضع بیایند و دفاع کنند.
الان هم ما داریم پیگیری می‌کنیم؛ شاید دولت بیاید این کار را انجام دهد. یکی از مسائل مهم امسال دولت همین بافت‌های فرسوده است که از این محل شاید ما بتوانیم بخشی از مسائل و مشکلات اطراف حرم مطهر را برطرف کنیم. ما حدود یک میلیون و 200هزار نفر حاشیه‌نشین داریم که از نظر مدیریت جامع شهری آنها هم جزو شهر هستند. یعنی اینها حاشیه به حساب نمی‌آیند و خودِ متن هستند؛ برای همین باید به این مسائل، رسیدگی و به‌تدریج حل شود.
ما کارهایی داریم انجام می‌دهیم و از نظر آسفالت، فضای سبز و مسائلی که هم‌اکنون در توان ماست، رسیدگی می‌کنیم. تا وقتی که مدیریت جامع شهری محقق نشود، مسائل ما هم حل نمی‌شود. الان هم طرح و هم لایحه‌اش در مجلس است و امیدواریم زودتر وارد این قضیه شوند و تکلیف مدیریت شهرها را روشن کنند.
الان اگر ما بیاییم اطراف شهر را بررسی کنیم، دوباره آن طرف حاشیه، به حاشیه تبدیل می‌شود و همین‌طور ادامه پیدا می‌کند؛ چون آن‌طرف حاشیه را کسی کنترل نمی‌کند. در واقع این یک مدیریت جامع می‌خواهد که امیدوار هستیم مجلس وارد عمل شود.
- بحران کم‌آبی در مشهد بسیار جدی‌است. ظاهرا بحرانی‌ترین منابع آبی زیرزمینی در سطح کشور متعلق به این منطقه است. برای برون‌رفت از این وضعیت چه تمهیداتی را در نظر گرفته‌اید؟
مشهد کم‌آب است؛ این مسئله روشن است که مشهد جزو کم‌آب‌ترین شهرها محسوب می‌شود. کاری که از ما برمی‌آید، این است که مسئله آب فضای سبز را به‌گونه‌ای حل کنیم. برای تأمین آب فضای سبز، داریم تصفیه‌خانه‌های فاضلاب محلی را در مناطق می‌سازیم که بخشی از این آب از آن محل تأمین شود. برای تامین بخش دیگر هم وقتی که وزیر محترم نیرو به مشهد آمدند، حدود 12میلیون مترمکعب از فاضلاب تصفیه‌شده به ما سهمیه دادند تا بتوانیم به‌تدریج این آب‌ها را جایگزین کنیم. امیدوار هستیم که ظرف 4سال آینده، 25میلیون مترمکعب آبی که برای فضای سبز مصرف می‌کنیم، از محل تصفیه فاضلاب باشد؛ نه از محل چاه‌ها و آب‌های آشامیدنی.
- مشهد جزو نخستین شهرهایی بود که دست به تولید برق از پسماند زد. اکنون وضعیت تولید برق با این شیوه چگونه است؟
هنوز خیلی موفق نبوده‌ایم. دلیلش را هم نمی‌دانم اما قرار است 2قرارداد جدید در این زمینه ببندیم که امیدواریم بتوانیم به نتایج قابل‌قبولی دست پیدا کنیم.
- مشهد هم مانند تهران و دیگر کلانشهرها با معضل ترافیک و مهم‌تر از آن با آلودگی هوا مواجه است. شهرداری مشهد چه برنامه‌ای برای برون‌رفت از این وضعیت دارد؟
باید مترو را تمام کنیم؛ چون تاکنون یک خط و نیم مترو تمام‌شده و مشهد 4خط مترو دارد. این پروژه باید به پایان برسد تا این مسئله (ترافیک و آلودگی هوا) حل شود. اتوبوس‌ها را باید به اتوبوس برقی تبدیل کنیم. البته مردم هم باید همکاری کنند. تا زمانی که مردم همکاری نکنند و از وسایل نقلیه عمومی استفاده نکنند، معضل آلودگی، قابل حل نیست.
- شهرداری تهران برای جام جهانی 2018روسیه برنامه‌های زیادی تدارک دیده که هم‌اکنون در مناطق مختلف اجرا می‌شود. آیا شهرداری مشهد هم برای نشاط و شادی خانواده‌ها در این ایام برنامه‌هایی داشته و دارد؟
ما تدارک دیده بودیم ولی مسئولان امنیتی مخالفت کردند. البته در سینماها برای تماشای فوتبال همه جمع شده بودند اما در فضای عمومی، مخالفت صورت گرفت. یعنی به ما اعلام کردند که شهرداری، برنامه‌های جام‌جهانی را دیرهنگام اعلام کرده است.
- شما چه زمانی اعلام کردید که گفته شد دیرهنگام؟
گفتند دیر گفته‌اید. حالا دیگر وارد سیاست نشویم.