فضا حتی این روزها مضطرب‌تر هم شده چرا که آن سر شهر در بازاری پرهیاهو سکه گران شده و اینجا کشمکش‌ها بر سر مهریه‌ای که باید بدهند و حق‌شان هست که بگیرند، بالا گرفته. قاضی چکش‌اش را بر میز می‌کوبد. زن با اکراه ساکت می‌شود اما مرد هنوز عصبانی است،
تمام رگ‌های گردنش بیرون زده و صورتش از عصبانیت سرخ شده است، با انگشت اشاره دائم به فیش حقوقی‌ای که روی میز منشی قاضی گذاشته، اشاره می‌کند و پشت سر هم و بی‌وقفه می‌گوید: ندارم، ندارم، ندارم. قاضی روی برگه چیزهایی می‌نویسد و می‌دهد دست منشی‌اش و زن و مرد بیرون می‌روند. روی برگه نوشته شده:«تقسیط دوباره مهریه ممکن نیست.» صدای فریادهای مرد و جیغ‌های زن در راه پله‌ها توجه هیچ‌کسی را جلب نمی‌کند.
- مردهایی که پول سکه ندارند و زن‌هایی که خرج زندگی
در حیاط دادگاه خانواده شهیدمحلاتی، زیر سایه‌بان‌های ایرانیتی، زن و مرد روی صندلی‌های آهنی ِردیف هم نشسته‌اند. همه سر در گریبان دارند و منتظر نوبتشان هستند، دختری جوان با پدری نگران در دست راست و مادری گریان در دست چپ روی دومین صندلی منتظر وکیل هستند. شوهر سابق، 4 ماه است که مهریه تقسیطی را نپردAاخته و خبری هم از او نیست؛ «قرار نهایی این شد که هر دو‌ماه یه بار یه سکه کامل بده ولی حالا نه گوشی‌اش رو جواب میده، نه محل کارش هست، نه خونه‌اش میره، نیست که نیست. آب شده و رفته تو زمین.»
داستان مهری، داستان خانم کریمی، اعلایی، صداقت و حتی اعظم خانم هم هست که حالا بعد از 37سال زندگی طلاق گرفته و امورات زندگی‌اش در ماه با همین نیم سکه می‌گذرد. زن‌هایی که شوهرهایشان به‌دلیل گرانی سکه، پرداخت مهریه را به تأخیر انداخته‌اند؛ «شوهر سابق من که آب پاکی رو ریخت رو دستم، گفت ندارم، برو شکایت کن یا دندون رو جیگر بذار تا سکه ارزون بشه. مگه فقط سکه گرون شده؟ میوه گرون نشده؟ گوشت گرون نشده؟ کرایه‌خونه گرون نشده؟من مقصرم که سکه گرون شده؟» اعظم خانم با برگه دادخواست به‌دست زیر تیغ آفتاب خودش را باد می‌زند. کلافه است از اینکه با این پای پر درد، حالا هی باید بیاید و برود برای یک‌نیم سکه ناقابل.
- سکه 2 میلیون یا 5 میلیون، من ندارم
سرباز جوان فقط به آنهایی که دادخواست یا احضاریه دارند، اجازه ورود به ساختمان اصلی را می‌دهد، انگار که نوشته‌های روی بنر قرمز پشت سرش کفایت نکند، دائم داد می‌زند که «همراه اجازه ورود ندارد، طبق ساعت باید بیاید، موبایل را باید تحویل بدهید، در کیف‌تان نباید چاقو و شوکر داشته باشید»
و به مأمور پایین پله‌ها می‌گوید که برود کمک کند برای آوردن متهمانی که تازه از ون پیاده شده و در تیغ آفتاب ایستاده‌اند. 3 مرد جوان با قد و قامت تقریبا مشترک و لباس‌های آبی زندان و دمپایی‌های پلاستیکی، بی‌تفاوت به آدم‌هایی که آنها را دید می‌زنند، از پله‌ها بالا می‌روند. هادی متهم به عدم‌پرداخت مهریه است و دوتای دیگر متهم به موضوع دیگری.
هادی می‌گوید که کل مهریه 210تاست و تقسیط هم شده اما او نه یک سوم اولی (33سکه) را دارد نه 2 ماه یک سکه را و حالا 5 ماه است در زندان روز را شب می‌کند؛ «حالا که سکه شد 3میلیون! برای من که کار ندارم و تمام سرمایه‌ام یه موتور دو میلیونی هست، چه فرقی می‌کنه سکه یک و نیم باشه یا 3تومن یا 5تومن؟بالاتر هم بره برای من توفیری نمی‌کنه» او را قاضی برای بار دوم خواسته چون زنش بابت ضرب‌و‌شتم هم از او شکایت جداگانه‌ای کرده است. سرد و بی‌تفاوت پله‌های ساختمان را می‌رود و از کنار زن سابقش عبور می‌کند.
- گرانی سکه بر تصمیم قاضی‌ها تأثیر گذاشته
وکیل‌ها اینجا شبیه وکیل‌های کلیشه‌ای فیلم‌ها هستند، زن‌هایی با مانتوهای اداری و مقنعه یا شال مشکی و مردهایی با کت و شلوار و کیف‌های چرم دستی، وکیل خانم صداقت هم یکی از همین وکیل‌هاست، آمده و برای او توضیح می‌دهد که دادگاه تجدید نظر دست نگه‌داشته و قاضی می‌گوید نه که این پرونده، همه پرونده‌های مهریه را نگه‌داشتیم تا اوضاع کمی از این نابسامانی دربیاید.
خانم رفعت می‌گوید: «از 2هفته پیش تا حالا این چهارمین پرونده مهریه‌ای هست که قاضی حکم قطعی نداده، شرایط ملتهب بازار سکه و طلا و ارز روی تصمیم‌شون تأثیر گذاشته و موندن باید چی کار کنن، به‌خاطر همین همه رو حواله می‌دن به 2ماه دیگه، 3ماه دیگه چون تکلیف روشن نیست.»
به‌نظر او در این موضوع هیچ‌یک از دو طرف مقصر نیستند و قاضی هم می‌خواهد میانه را بگیرد که کسی آسیب نخورد؛ « قاضی چاره‌ای نداره، بالاخره میزان حقوق و دارایی مردها مشخصه، اگر قاضی تشخیص بده که مردی وضعیت مالی خوبی داره، حکم رو صادر می‌کنه که نمونه‌اش هفته پیش که یک‌سوم مهریه را برای زن مطالبه کرد که می‌شد 70سکه و اگر ببینه ندارن، سهم اولیه رو کمتر می‌کنه و زمان تقسیط رو هم بالا می‌بره، الان که سکه گران شده خیلی از مردها پولی ندارن که بدن و این به یک بن بست تبدیل شده.»
- پرونده‌های مهریه مسکوت یا منتظر تجدیدنظر
شرایط در مجتمع قضایی خانواده میدان ونک هم چیزی دست‌کم از دادگاه خانواده شهید محلاتی ندارد، اینجا هم گرانی سکه روی صدور حکم‌ها تأثیر گذاشته و هم متهم و هم شاکی را بلاتکلیف گذاشته است. زن‌ها و مردهایی که نگران و پرونده به‌دست دم در اتاق‌ها ایستاده‌اند تا ببینند قاضی چه تصمیمی برای آنها می‌گیرد.
مصطفی فرهودی جزو مردهایی است که خودش تقاضای طلاق داده و حالا طبق قانون باید دوسوم مهریه (طبق قانون مهریه تا سقف 110سکه مورد تأیید و قابل وصول است) را یک جا پرداخت کند که می‌شود 65سکه و او تنها نیمی از آن را برای پرداخت دارد؛ «تا قبل عید امکان پرداخت داشتم ولی وقتی سکه دو برابر گرون شد دیگه ندارم و حالا اومدم که روی حکمی که یک هفته پیش ابلاغ شده، اعتراض بزنم.»
راهرو‌های این دادگاه شلوغ‌تر است، پرونده‌ها زیاد و متفاوت‌اند و صورت قاضی‌ها در میان انبوه پرونده‌های آبی و صورتی دو طرف میزشان، نصفه و نیمه دیده می‌شود. قاضی نجفی یکی از قدیمی‌ترین قضات دادگاه خانواده است، او می‌گوید که مسائل اقتصادی روی احکام آنها هم تأثیر مستقیم گذاشته و مجبورند روی موی نازک بین حق و ناحقی راه بروند؛
«موضوع مهریه‌هایی که ملاک آن سکه هستند به‌خودی خود در شرایط عادی مسئله است چون که خانواده‌ها در زمان تعیین مهریه، هیچ منطق و الگوی خاصی در ذهن ندارند و تنها براساس یک عرف کلی، رقم‌هایی را ثبت می‌کنند که کمترین آن 110عدد است ولی حالا با توجه به نوسان شدید قیمت طلا و سکه این مسئله تبدیل به بحران شده و شرایط رأی را برای ما سخت‌تر از دو طرف دعوی کرده است چون باید تمام جوانب را بسنجیم.»
او می‌افزاید: « همین آقا در روز دادگاه گفتند که توانایی پرداخت دو سوم از مهریه را دارند و ما 65عدد را تعیین کردیم اما بعد از صدور حکم آمدند و استدلال می‌کنند که با توجه به گرانی سکه این امکان از ایشان سلب شده و همین اعتراض باعث تجدید نظر می‌شود، از سویی باید شرایط یک زن را که مهریه از مطالبات به حق اوست هم درنظر بگیریم و تمام این اتفاقات باعث طولانی شدن روند دادرسی می‌شود.»
همچنین مریم مرادی، وکیل پایه یک دادگستری درباره شایعه‌ای که در هفته‌های اخیر مطالبات مهریه افزایش یافته، گفت: این درست نیست، ما در دادگاه‌های متعددی می‌رویم و با قضات و مشاوران فراوانی صحبت می‌کنیم اما موارد اینچنینی را اصلا نمی‌بینیم و به‌نظرم این یک جو روانی منفی است که راه انداخته‌اند. در دادگاه خانواده ونک، بیشتر افراد حوصله سؤال و جواب‌های یک خبرنگار را ندارند، به قول مردی که پشت در اتاقی، برگه به‌دست ایستاده و منتظر جواب قاضی است، « آن چیز که عیان است چه حاجت به بیان است.»
- سکه از چه زمانی مهریه شد؟
مریم مرادی، وکیل پایه یک دادگستری، بیش از 10سال است که روی پرونده‌های خانواده تمرکز دارد. او درباره تأثیر اتفاقات اخیر روی مهریه زنان به همشهری گفت: تمام پرونده‌های ما درخصوص مهریه یا مسکوت شده یا به دادگاه تجدید نظر می‌رود، طی صحبتی که با یکی از قاضی‌های دادگاه شهید باهنر داشتم این روند تا یک‌ماه دیگر و تعیین تکلیف بازار سکه ادامه خواهد داشت.
او با بیان اینکه تعیین سکه به‌عنوان مهریه رایج باعث چالش‌هایی در حوزه طلاق شده است، گفت: از لحاظ حقوقی، هیچ راه‌حلی برای شرایط پیش آمده وجود ندارد و این یک بحران اقتصادی است که باید برای آن فکری کرد اما از منظر اجتماعی می‌توان برنامه‌ای را داشت که در آن مردم را تشویق کنیم که به جای سکه، موارد دیگری را معیار مهریه قرار دهند که به هر حال این راه‌حل فوری نیست.
مرادی اضافه کرد: در تورم‌های بالایی که در سال 90داشتیم هم این اتفاق افتاد، هم مردانی که باید مهریه را بدهند، دچار مشکل شدند و هم زنان به‌دلیل تأخیر و عدم‌پرداخت مهریه آسیب فراوانی دیدند.