کاغذبازی و تردد دشوار
آشو و خانواده‌اش ساکن «سرآقاسید» یکی از روستاهای چهارمحال و بختیاری در منطقه زیبای کوهرنگ هستند؛ منطقه‌ای که زمستان‌ها از سپیدی برف، روستاها، دشت‌ها و کوه‌هایش یکی می‌شوند و در بهار و تابستان تا چشم کار می‌کند، مناظری رنگارنگ می‌بینید. گسترده در پهنه‌ای وسیع از دشت و دمن و کوهپایه، بالاکشیده تا مرز جدانشدنی از کوه و آسمان، آن‌جا که سبزی‌های کوه با آبی‌های آسمان یکی می‌شود. با پروازی باشکوه از شاهین‌ها و عقاب‌ها؛ پرنده‌هایی همنام آشو.
ابراهیم سیدی، پدر آشو را از یکی از سفرهای دور می‌شناختم. شیفته کوهرنگ و سرآقاسید؛ روستایی پلکانی که نام‌آشنا به نظر نمی‌رسد. برف هر سال بیش از 3 ماه دسترسی به سرآقاسید و روستاهای همجوار را ناممکن می‌کند، اما سرآقاسیدی‌ها دست از تلاش برای توسعه روستا بر نمی‌دارند. روستایی که با جاده‌ای کوهستانی قابل دسترس است، اما ایل بختیاری را چه کسی می‌تواند در دست پیدا کردن به آنچه می‌خواهند، بازدارد؟ آشو اما جوابی برای این سوال دارد. می‌گوید: «کاغذبازی. ترددهای سخت و معطل شدن در اداره‌ها.»
- وثیقه نداریم
آشو می‌گوید: «طی چند سال اخیر، سرآقاسید شناخته شده‌تر شده. مردم بیشتری آن را می‌شناسند. سرآقاسید حالا یکی از روستاهای هدف گردشگری است. اگر یادتان باشد ما حتی مدرسه نداشتیم. هنوز هم برای تحصیل باید به روستاهای اطراف یا شهرها برویم. هنوز هم با حداقل امکانات بهداشتی زندگی می‌کنیم، اما دلمان می‌خواهد که روستا توسعه پیدا کند.»
او می‌افزاید: «شما می‌دانید که پدر چقدر برای این‌که بتواند خانه را به یک مرکز اقامتی رسمی تبدیل کند، دوندگی کرد، اما نشد. بسیاری از خانه‌های روستا، سند هم ندارند. قدیم‌ها، این چیزها باب نبود، اما در بسیاری از روستاهای ما، مرز میان املاک دولتی و اموال مردم معلوم نیست. دولت وام‌های خوبی برای اشتغال روستایی می‌دهد، اما نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم، زیرا وثیقه نداریم که به بانک‌ها تحویل بدهیم. بانک می‌گوید اگر می‌خواهید شغلی راه بیندازید و وثیقه ملک ندارید، خب تجهیزات و ماشین‌های واحدتان را گرو بگذارید. آخر کارگاه‌های صنایع‌دستی و اقامتگاه‌های روستایی، چه چیزی برای وثیقه گذاشتن دارند؟»
- درد عمومی
از آشو می‌پرسم آیا مشکل را با دولت و مدیران استان مطرح کرده‌اند؟ می‌گوید: «بله، اما موضوع این‌جاست که دیگر گواهی اثبات مالکیت، به دلیل مسائل حقوقی‌ای که داشت، پذیرفته نمی‌شود. بعد هم هر اقدام حقوقی و اداری به قدری کاغذ بازی دارد که آدم را خسته می‌کند. ما برای بسیاری از کارها نباید به شهرستان برویم، بلکه باید تا مرکز استان یعنی شهرکرد برویم. رفت‌وآمد و تردد بسیار دشوار است. به همین دلیل است که ماسوله با همین مختصات روستای ما سال‌هاست یکی از پرترددترین مراکز گردشگری کشور است، اما کمتر کسی چهارمحال‌وبختیاری و روستاهایش را می‌شناسد.»
- مشکلات دریافت تسهیلات
استاندار چهارمحال و بختیاری اما معتقد است آنچه سرآقاسید به آن مبتلاست درباره عموم روستاهای این استان هم صدق می‌کند؛ موضوعی که به گفته اقبال عباسی، هم جلو سرمایه‌گذاری‌های کوچک محلی را می‌گیرد و هم جلو ورود سرمایه‌گذاران به روستاهای استان را.
عباسی می‌گوید: «برای توسعه کسب و کار و رونق اشتغال‌زایی در روستاها تسهیلات قابل توجه و ارزان‌قیمتی در نظر گرفته شده، اما تاکنون در جذب این تسهیلات ناموفق بوده‌ایم. برای دریافت این تسهیلات، روستاییان باید وثیقه ملکی در گرو بانک قرار دهند، در حالی که املاک روستاییان فاقد سند است و همین موضوع موجب شده است در دریافت تسهیلات با مشکل مواجه شوند.»
او فکر می‌کند صدور اسناد یک ضرورت است و توضیح می‌دهد: «با صدور سند هم می‌توان بین اراضی دولتی و مردم تفکیک قائل شد و هم روستاییان می‌توانند با ارائه سند ملکی خود از تسهیلات تخصیصی بهره‌مند شوند. برای رفع این مشکل از همه اختیارهای استانی استفاده می‌شود تا در انجام امور روستاییان تسریع شود.»
عباسی درباره روند بوروکراسی حاضر در نظام اداری این استان هم تصریح می‌کند: «کاغذبازی اداری عامل بی‌اعتمادی و نارضایتی مردم به دستگا‌ه‌های اجرایی است. بسیاری از امور مردم در پیچ‌و‌خم‌های اداری ماه‌ها معطل می‌ماند و این موضوع نه تنها در روند امور مردم عادی وقفه ایجاد می‌کند، بلکه مانع از جذب سرمایه‌گذاران هم می‌شود.»
- گردشگری از دست می‌رود
اما برخی کارشناسان توسعه روستایی فکر می‌کنند معطل ماندن روستاهایی مانند سرآقا سید به هر دلیل چه کمبودهای زیرساختی و چه معطلی اداری این استان را از گردونه بازاریابی گردشگری هم عقب می‌اندازد؛ موضوعی که همیشه برای جبران آن زمان نخواهند داشت. یک دکترای جغرافیای گردشگری می‌گوید:
«در دامنه قله هفت‌تنان کوهرنگ روستاهای بی‌نظیری وجود دارند که می‌تواند یه یکی از پر بازدیدترین روستاهای گردشگری ایران بدل شوند. سرآقا سید با جمعیتی در حدود 3 هزار نفر و معماری پلکانی تنها یکی از این روستاهاست. روستایی با خانه‌هایی در دل کوه که گاه تنها یک روزن به بیرون دارند. سبک و سیاقی از معماری و زندگی که بسیاری از شهروندان ایرانی و گردشگران خارجی دوست دارند آن را تماشا کنند. به‌ویژه اگر در فصل کوچ عشایر در آن اقامت داشته باشید.»
مهدی رئوفی می‌افزاید: «توسعه گردشگری در سرآقاسید خیلی راحت نیست. علاوه بر نبود زیرساخت‌های مناسب مانند حمل و نقل و مسیر دسترسی، نمی‌توانید به گردشگران کمترین امکانات خدماتی مانند درمانگاه بدهید. از سوی دیگر خود مردم هم نمی‌توانند اقدام زیادی برای ایجاد برخی ساختارها داشته باشند.
شاید نخستین گامی که دولت باید برای سرآقاسید و روستاهای این منطقه بردارد، این است که فهرست دقیقی از افرادی که اسناد ملک خود را ندارند، تهیه کند. اگر ملک در زمین‌های دولتی است که آن‌ها را به سرعت واگذار کند و اگر ملک جزو اسنادعلوی است با امضای تفاهم‌نامه با بنیاد مستضعفان روستاهای هدف گردشگری این استان را در اولویت برنامه‌ها بگذارد. »
- کاری از بنیاد مسکن ساخته نیست
این دکترای جغرافیای گردشگری در بخش دیگری از سخنان خود می‌گوید: «بیشترین نهادی که در این روستاها کار می‌کند، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است که اتفاقا مطابق با ضوابطش عمل می‌کند، اما بنیاد مسکن هم تا جایی می‌تواند پیش رود که دهیاری توان تامین سهم همیاری را داشته و معابر روستا، براساس طرح هادی اجرا شود. در روستاهایی مانند سرآقاسید که مردم هم از نظر مالی شرایط مناسبی ندارند، معمولا حتی اجرای طرح هادی هم با مشکل مواجه می‌شود.»
رئوفی می‌افزاید: «به نظر می‌رسد در شرایط فعلی که دولت در سراسر کشور با مشکلات گسترده اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کند، تسهیل در اموری که مردم بتوانند خودشان بیشترین مشارکت را داشته باشند، مناسب‌ترین اقدام است. کوهرنگ و روستاهایش مانند سرآقاسید به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی بهترین محل تولید درآمد بر اساس گردشگری روستایی هستند. حتی با وجود این‌که ماه‌ها از سال در دسترس نیستند،این ویژگی خودش مانند یک مزیت رقابتی عمل می‌کند. » چند سال از تصویب تسهیلات کم‌بهره اشتغال روستایی می‌گذرد.
تسهیلاتی که با وجود قرار دادن گزینه‌های کم‌نظیر وام و بهره در برابر روستانشینان، در همه استان‌ها چندان کارا عمل نکرده است. آشو اما می‌گوید که خودش و همه جوان‌های سرآقاسید، چه با پول و وام دولت و چه بدون آن برای روستاهایشان تلاش می‌کنند. آشو فکر می‌کند خانه‌اش بدون سند باز هم خانه اوست و برای آبادانی‌اش می‌جنگد.
یک کارشناس جغرافیای گردشگری: دولت باید در سرآقاسید و سایر روستاهای این منطقه فهرست دقیقی از افرادی که اسناد ملک خود را ندارند، تهیه کند. اگر ملک در زمین‌های دولتی است که آن‌ها را به سرعت واگذار کند و اگر ملک جزو اسنادعلوی است با امضای تفاهم‌نامه با بنیاد مستضعفان روستاهای هدف گردشگری این استان را در اولویت برنامه‌ها بگذارد