به گزارش ايرنا، پس از پخش فیلم اعترافات دختران نوجوان و گریه‌های از سر استیصال آنها، واکنش‌ها به سرعت آغاز شد. از مردم در شبکه‌های اجتماعی گرفته تا سیاسیون، از حقوقدانان و اهالی قضا تا مسئولان صدا و سیما. نام مائده و موضوع این مستند به سرعت به ترند جهانی شبکه اجتماعی توئیتر بدل شد و برخی از مردم از سر خشم و در حمایت از رقصنده‌ها، کار آنها را تکرار و فیلمش را پخش کردند. به جز عده معدودی از مردم و البته مدیران صدا و سیما، سایرین نسبت به پخش این مستند واکنش منفی نشان دادند. البته نه در تایید رقص بلکه در نحوه برخورد با چند جوان و به بازی گرفتن آبروی آنها.
خیلی‌ها این سوال را مطرح کردند که با وجود مشکلات کلان و عمده‌ای که کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کند ایجاد حاشیه از سوی صدا و سیما با پخش چنین مستندی چه سودی دارد؟ بعضی‌ها به جای پخش اعترافات دختری ۱۸ ساله که آسیبی به کسی وارد نکرده خواستار دستگیری و پخش اعترافات مفاسد بزرگ اقتصادی شدند.
این حواشی به خارج از مرزهای ایران هم کشیده شد و بسیاری از رسانه‌های خارجی با آب و تاب به آن پرداخته و حتی برخی فعالین مخالف جمهوری اسلامی از ترامپ خواستند که صدا و سیمای ایران را تحریم کند. سوال عده‌ای هم این بود که در دورانی که قوه قضاییه با انواع فشارها روبروست و بسیاری از دشمنان به دنبال ضربه زدن به دستگاه قضایی و در پی آن نظام جمهوری اسلامی هستند، نسبت دادن این اتفاق به قوه قضاییه جفا به این دستگاه و باعث فشار بیشتر روی آن است. از طرفی بعضی‌ها عنوان کردند که امثال بنیامین نتانیاهو که با اخبار جعلی و دروغ‌سازی در تلاش برای تحت فشار قرار دادن جمهوری اسلامی هستند با چنین اتفاقاتی بهانه مناسب را به دست می‌آورند و احتمالا باید به زودی شاهد کلیپ رقص نتانیاهو در حمایت از رقصنده‌های ایرانی باشیم.
ديروز (سه‌شنبه 19 تير، محمد حسين رنجبران، مدیرکل روابط عمومی صداوسیما، پخش چنین مستندهایی را خواسته مردم عنوان کرد و با تاکید براین‌که این سازمان باید در حوزه آسیب‌شناسی معضلات فرهنگی فعال عمل کند و این خواسته بسیاری از مخاطبان است، گفت: مردم و به ویژه خانواده‌ها در تماس با واحد ۱۶۲ خواهان برنامه‌های آگاهی‌بخش در حوزه آسیب‌های فضای مجازی هستند و بر مبنای این درخواست‌ها و وظیفه ذاتی رسانه، برنامه‌ها و مستندهای فراوانی در این زمینه در آینده روی آنتن خواهد رفت.
احتمالا صدا و سیما انتظار داشت با این توضیحات، انتقادات و حواشی موضوع کمتر شود اما خود این اظهارات باعث ایجاد حواشی بیشتری شد.
نکته جالب این بود که مدیرکل روابط عمومی صدا و سیما اعلام کرد که این مستند با هماهنگی دستگاه قضایی تهیه شده است اما خبرنگار ایسنا این موضوع را از چند حوزه قضایی پیگیری کرد و به این پاسخ رسید که "پخش این مستند با هماهنگی دستگاه قضایی نبوده است و دستگاه قضایی اوایل هفته آینده در این زمینه اطلاع‌رسانی لازم را خواهد کرد".
یک منبع مطلع هم هرگونه ارتباط پخش اعترافات دختر اینستاگرامی با قوه قضاییه را رد کرد. این منبع مطلع در قوه قضائیه به عصر خبر گفت: پخش اعترافات دختر اینستاگرامی در تلویزیون ارتباطی با قوه قضاییه نداشته و درخواستی نیز جهت پخش از سوی مسئولان قضایی و قاضی وجود نداشته است.
بسیاری از مسئولین و سیاسیون هم در واکنش به انتقادات مردم مطالبی را از نظر حقوقی و اخلاقی مطرح کردند.
سه‌شنبه شب سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در صفحه توئیتر خود نوشت: پخش اعترافات در تلویزیون نیازمند مقررات تقنینی است. سلیقه یک قاضی و یا مجری پخش نباید معیار باشد. اتفاقات مکرر، نیاز به قانون را جدی‌تر می‌کند.
آذری‌جهرمی وزیر ارتباطات هم در واکنشی جالب عنوان کرد: پیش کشیدن موضوع دختر خانمی که در اینستاگرام فعال بود و فیلتر این شبکه اجتماعی، حاصل تصمیم اتاق فکرهایی بود که منافعشان از موضوع شفاف‌سازی ارزی به خطر افتاده است. البته نه اینکه بگویم صدا و سیما و مسئول محترمی که در این موارد مصاحبه کرده است، اتاق فکر هستند. وقتی فضای کشور روی مطالبه شفاف‌گرایی قرار گرفته تا تکلیف ارزهایی که گرفته شده مشخص شود، یک باره خانمی تبدیل به سوژه خبری بزرگی می‌شود که کل دنیا شروع به صحبت کردن درباره او می‌کنند که به نظر من طبیعی نیست.
حسام‌الدین آشنا مشاور فرهنگی رئیس‌جمهور و عضو شورای نظارت بر صدا و سیما هم در اینستاگرام خود نوشت: امکان رسیدگی به شکایت افراد نسبت به پخش تصاویر آنها در تلویزیون از سوی شورای نظارت بر صدا و سیماوجود دارد.
سیدهاشم بطحایی گلپایگانی عضو مجلس خبرگان رهبری در این زمینه توضیح داد: برای ترویج فرهنگ دینی ستارالعیوب بودن خداوند را نیز در نظر بگیریم. کار صداوسیما در پخش مستندی با عنوان «بیراهه» در مورد دختری نوجوان که در اینستاگرام تصاویری را از برخی حرکات خودش به نمایش گذاشته بود از نظر اخلاقی کار درستی نبود. ما در کشور مسائل و بحث‌های مهم‌تری داریم که رسانه ملی می‌تواند به آنها بپردازد.
یک عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی هم پخش این مستند را موجب بی‌اعتمادی مردم عنوان کرد و گفت: این اقدام در شرایطی که کشور دچار التهاب است، نشان می‌دهد در تشخیص اولویت‌ها دچار مشکل هستیم.
محمدعلی وکیلی همچنین اظهار کرد: من در عجبم از اینکه همواره در زمان بحران اعتماد مردم به جای اینکه آبی بر آتش بپاشیم، بنزین بر آتش بی‌اعتمادی می‌ریزیم و کار اخیر صداوسیما در پخش اعترافات تلویزیونی یک دختر جوان مصداق بنزین ریختن بر آتشی است که در جامعه شعله‌ور شده است.
وی افزود: کار این دخترکان نوجوان قابل دفاع نیست ولی کاری که صداوسیما انجام داد نشر منکر در سطوح جهانی بود و هیچ توجیه و دلیلی برای اینکه صداوسیما چنین قبحی را مرتکب شود، وجود ندارد.
این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس با اشاره به انعکاس گسترده این خبر در رسانه‌های خارجی، اظهار کرد: متاسفانه ما یک منکر محدود را به یک مساله جهانی تبدیل کردیم و نشان دادیم در مسائل اجتماعی گرفتار بحران‌های عمیقی هستیم. این در حالی است که می‌شد این اتفاق را در یک فضای محدود مدیریت کرد و لازم نبود اینطور بی‌پرده به دنیا بگوییم؛ همان‌طوری که گرفتار معیشت مردم هستیم، گرفتار عدم باور مردم به برخی اعتقادات هم شده‌ایم.
از سوی دیگر در همان روز دفاع مدیرکل روابط عمومی صداوسیما از پخش این مستند، انجمن حمایت از حقوق کودکان در بیانیه‌ای با اشاره به پخش سخنان اعتراف‌گونه این دختر ۱۷ ساله از صدا و سیما، آن را نماد مشخص و بارز خشونت علیه کودکان توصیف کرد. امروز هم وکیل این انجمن از پیگیری حقوقی موضوع و شکایت از صدا و سیما خبر داد.
سارا باقری وکیل انجمن حمایت از حقوق کودکان با تاکید بر حفظ آبرو و حیثیت افراد به عنوان حفظ حریم خصوصی آنان، گفت: انجمن حمایت از حقوق کودکان به دنبال نمایش اعترافات دختری ۱۷ ساله از صدا و سیما اعتراض کتبی خود را به شورای نظارت بر صدا و سیما تقدیم کرده و در صدد است از طریق دادسرای رسانه پیگیری‌های قضایی را انجام دهد.
همچنین هادی شریعتی، نایب‌رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان با بیان اینکه اصولا رویکردهای تهدیدی صدا و سیما فضای جامعه را مضطرب و نگران می‌کند، افزود: البته پیشتر نیز صدا و سیما در یکی از برنامه‌های مناسبتی در ارتباط با نحوه برخورد با کودکان ناشایست عمل کرده بود. در واقع این سازمان در آخرین اقدام خود با پخش چنین مصاحبه‌ای اصول فقهی و حقوقی را که در قانون اساسی و به ویژه در اصل ۳۷ و ۳۹ به صراحت ذکر شده، نادیده گرفته است.
بسیاری از کارشناسان و حقوقدانان هم این کار صدا و سیما را خلاف قانون دانسته و از مجاری مختلف سعی در اثبات آن داشتند.
نعمت احمدی وکیل دادگستری در این زمینه گفت: طبق ماده ۹۶ قانون آیین دادرسی کیفری این روش اعتراف‌گیری ممنوع بوده و خلاف قانون است. بند الف و ب ماده ۹۶ قانون آیین دادرسی کیفری که اخیراً این قانون دائمی شد و به نحوه دائمی شدن آن نیز ایراد وارد است؛ صراحتاً اعلام می‌دارد که انتشار تصویر یا گزارش از یک موضوع که در دادسرا و مراحل دادرسی مطرح است ممنوع و این کار خلاف قانون است.
وی افزود: در فیلمی که صدا و سیما از تلویزیون پخش کرد جایگاه و سمت فردی که روبروی این خانم نشسته بود و از این خانم سوال می‌کرد مشخص نیست که این فرد جزء مامورین ناجا یا ضابطین دادگستری است که اگر جزء ضابطین دادگستری باشد برابر ماده ۹۶ نمی‌تواند از اعتراف گرفتن تصویر بگیرد و این موضوع را رسانه‌ای کند.
همچنین حسین احمدی‌نیاز وکیل دادگستری درباره این مستند عنوان کرد: مستند حاشیه‌ساز در صدا و سیما و نحوه اعتراف‌گیری و پخش آن به دلیل اینکه پرونده هنوز منتج به صدور حکم نشده و در مرحله تحقیقات است، خلاف قانون است. نص صریح اصل ۳۸ قانون اساسی در باب ممنوعیت کامل شکنجه است. وقتی اعتراف به زور باشد، از مصادیق شکنجه در تفسیر عام قرار می‌گیرد، یعنی هر نوع اخذ اظهاراتی که خلاف میل و اراده فرد باشد و فرد را در منگنه و زور قرار بدهد یک نوع شکنجه محسوب شده و حتی امر روحی و روانی نیز محسوب می‌شود.
هوشنگ پوربابایی وکیل دادگستری هم درباره این موضوع اظهار کرد: این بدعت، بدعت خطرناکی است و اگر مقام قضایی دستور انتشار چنین تصویری را داده باید مجوز قانونی آن بررسی شود. دستگاه قضایی باید موضع‌گیری کند که به چه مجوزی کسی که صلاحیت بازجویی و رسیدگی ندارد دست به چنین کاری زده و این امر دخالت در امور قضایی بوده و این مسأله با اصل تفکیک قوا هم مخالف است.
از سوی دیگر نمایندگان مجلس شورای اسلامی با انتقاد از پخش این مستند از پیگیری این موضوع خبر دادند.
غلامرضا کاتب عضو ناظر مجلس در شورای نظارت بر صدا و سیما بازخوردهای پخش مستند بیراهه را منفی دانست و از بررسی اقدام صدا و سیما در پخش مستند بیراهه و نشان دادن اعترافات، در جلسه دوشنبه هفته آینده این شورا خبر داد و گفت: اقدام صدا و سیما در پخش مستند بیراهه و نمایش اعترافات، اقدامی غیرقانونی و غیراخلاقی بود که موجب به وجود آمدن فضای بسیار منفی در جامعه شد و شکایت‌های متعددی توسط انجمن حمایت از کودکان و گروه‌های اجتماعی گوناگون از صدا و سیما به شورا رسیده که در جلسه هفته آینده به این شکایات و آثار بسیار منفی به وجود آورده در داخل و خارج از کشور رسیدگی می‌کنیم.
وی ادامه داد: این اقدام برنامه‌سازان بیراهه در صدا و سیما به ابزار و بهانه ای در دست معاندان و دشمنان نظام به ویژه رادیوها و تلویزیون‌های خارجی به خصوص بی‌بی‌سی و شبکه‌های آمریکایی و صهیونیستی برای زیر سوال بردن اهداف و آرمان های انقلاب اسلامی تبدیل شده است.
کاتب این اقدام را غیرحرفه‌ای و غیراخلاقی دانست و افزود: در نشست شورای نظارت بر صدا و سیما حتما به قصور نیروی انتظامی به دلیل در اختیار گذاشتن جزییات اعترافات (م. ه) رسیدگی خواهد شد. بازجویی‌های ناجا اگر محرمانه باشد نباید در اختیار صدا و سیما قرار می گرفت علاوه بر آن به اشتباه پلیس فتا نیز رسیدگی خواهد شد.
این عضو ناظر مجلس در شورای نظارت بر صدا و سیما از برخورد با مسببان و مقصران برنامه‌ساز در صدا و سیما خبر داد و عنوان کرد: در نشست هفته آینده با دعوت از مدیران صدا و سیما به ویژه مدیر شبکه یک و سایر شبکه‌هایی که احتمالا این مستند توسط آنها پخش شده است از آنان درباره این اقدام غیراخلاقی و غیرحرفه‌ای توضیح خواهیم خواست و به نسبت قصور انجام شده با متخلفان برخورد می‌کنیم.
کاتب با رد ادعای مجری برنامه بیراهه مبنی بر درخواست قوه قضاییه برای پخش اعترافات (م. ه) تصریح کرد: بعید می‌دانم که چنین درخواستی توسط قوه قضاییه از صدا و سیما شده باشد اما در عین حال در نشست شورای نظارت موضوع را با حجت‌الاسلام اژه‌ای و محمدجواد لاریجانی در میان می‌گذارم.
وی اضافه کرد: طبق قانون تا زمانی که حکم تخلف فرد یا افراد صادر نشود عقلا، شرعا و قانونی حق انتشار وجود ندارد. این مسئله حتی درباره فساد اقتصادی و اخلاقی نیز ساری و جاری است چه رسد به موضوع پرونده خانم (م. ه). پرداختن به مسئله‌ای در فضای مجازی با تعدادی معدود کاربر و انتشار آن در شبکه یک صدا و سیما با میلیون‌ها بیننده، اصلا درست نبود و انتشار یک ناهنجاری شد.
کاتب پخش مستند بیراهه و اعترافات پخش شده را فرهنگ‌سازی تخلف دانست و تاکید کرد: موظف به حفظ حرمت افراد هستیم و هیچ بنایی برای بردن آبروی شهروندان نیست گذشته از آن پخش چنین مستندهایی باید دارای انعکاس مثبت باشد نه اینکه عالم و آدم نسبت به مضرات و آثار منفی آن انتقاد داشته باشند. این اقدام صدا و سیما فرهنگ‌سازی تخلف نام داشت.
همچنین سیداحسان قاضی‌زاده عضو هیات نظارت بر صداوسیما با بیان اینکه قطعا این هیات موضوع پخش مستند بیراهه و اعترافات چند دختر جوان را بررسی خواهد کرد، گفت: لازم است صدا و سیما اگر بنایی برای پخش کارهای سفارشی از سوی هر ارگان و نهادی دارد، استقلال رسانه‌ای خود را حفظ کرده و دقت نظر بیشتری را داشته باشد.
وی ادامه داد: معتقدم همان‌طور که صداوسیما باید استقلال رسانه‌ای را در برابر آثار سفارشی حفظ کند باید دقت نظر بیشتری را هم داشته باشد یعنی حتی در برابر آثار سفارشی ضریب دقتش را بالا ببرد. ممکن است هر اداره دولتی، هر ارگان و هر نهادی از مجلس، دولت و قوه قضاییه درخواست پخش برنامه‌هایی را داشته باشد که لازم است صدا و سیما در این موارد دقت نظر کافی را به کار گیرد.
قاضی‌زاده افزود: بررسی‌های بنده نشان می‌دهد که در این مستند به دلیل اطمینان به محتوای ارگان تولیدکننده برنامه ضریب دقت به اندازه کافی وجود نداشت حال اینکه باید این ضریب دقت درباره هر برنامه‌ای از سوی صدا و سیما وجود داشته باشد. اینکه صرفا چند، یک یا دو نفر در این موارد آن برنامه را مورد بررسی قرار دهند پذیرفتنی نیست آن هم با این توجیه که ارگانی مثل ناجا چنین برنامه‌ای را تولید کرده است و تنها صدا و سیما پخش‌کننده آن است.
این عضو ناظر مجلس در هیات نظارت بر صداوسیما با تاکید بر اینکه این موضوع در هیات مورد بررسی قرار می‌گیرد، بیان کرد: با این وجود چنانچه هر شخص حقیقی و حقوقی نسبت به برنامه‌های صدا و سیما شکایت داشته باشد می‌تواند آن را به شورای نظارت بر صداوسیما برای بررسی منعکس کند.
پروانه سلحشوری رئیس فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی هم با اشاره به پخش مستند بیراهه از صدا و سیما، گفت: به نظر نمی‌رسد دست‌اندرکاران این امر دلسوز نظام باشند چرا که در شرایط حساس فعلی کشور ما نیازمند اتخاذ سیاست‌های سنجیده و عاقلانه هستیم. متاسفانه این نحو اعتراف‌گیری که در مستند بیراهه شاهد بودیم و صدا و سیما نقش نمایشگر آن را داشت بسیار جای تعجب دارد و در واقع می‌توان گفت دست‌اندرکاران این امر دلسوز نظام نیستند چرا که اگر باشند درک می‌کنند که در شرایط فعلی مردم از مشکلات مختلف در رنج هستند و آن را ابراز می‌کنند مثلا برای نبود آب سالم در برازجان و خوزستان اعتراض می‌کنند ولی صدا و سیما چنین چیزهایی را به نمایش می‌گذارد.
این نماینده مردم تهران در مجلس ادامه داد: اگر این مستند از صدا و سیما پخش نمی‌شد آیا کسی این دختران جوان را می‌شناخت؟ ضمن اینکه ما بهانه به دست معاندین می‌دهیم که این مسائل را پُتکی بر سر جمهوری اسلامی کنند که با شهروندان خود چطور برخورد می‌کنند. در جایی که نیاز به برخورد جدی با اخلالگران اقتصادی و مفسدان اقتصادی است تا مردم قدری التیام پیدا کنند شاهد اعتراف‌گیری از دختر بچه نوجوانی هستیم که حتی اعتراض برخی علما را در پی داشته است.
این اتفاق حتی واکنش محمدرضا عارف را هم به دنبال داشت. رئیس فراکسیون امید در نشست خبری صبح چهارشنبه خود با بیان اینکه گفت‌وگو نکردن یکی از چالش‌های کشور و انقلاب است، گفت: رسانه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، سوال این است که آیا اعلام یک خبر و یک بازجویی و محاکمه در رسانه ملی کمکی به حل مسائل فرهنگی و ارتقای آن می‌کند و یا تنها باعث ایجاد مساله می‌شود.
عارف ادامه داد: گاهی رسانه ملی در جایگاهی که باید پیام‌رسان به همه آحاد ملت و در برگیرنده مشکلات باشد، نیست. در بهترین ساعات و برنامه‌ها که باید مسائل جدی را پوشش دهد به مسائل ریز و غیرضروری می‌پردازد و انگار تنها به دنبال رفع تکلیف است و بعضا نگاه جانبدارانه‌ای در رسانه ملی دیده می‌شود. به نظر می‌رسد در رسانه ملی سلیقه و نه راهبرد ملی حاکم است.